You are browsing the archive for 2019 July.

Jx

%A %B %e%q, %Y in Dolua, Onkologikoak, Zaintzaileak, Zarautz Errukitsua


0148-2-Beriain-elurretanEgunak pasatzea nahiago izan dut ganorazko zerbait idazteko. Bitartean, liburu bat oparitu didate lanean (eskerrik asko, A!): “22”. Adin horrekin minbiziak jotako biografia baten urte oso bat lehenengo pertsonan kontatzen duena. Paule San Salvador del Valleren autobiografia onkologikoa, gorak eta beherak, itxaropenak, desesperazioa, umorea, maitasuna, pasadizo sexualak, hausnarketa sakonak, gorrotoa, pasarte kannabikoak. Humanitatea letra handiz. Neska durangar honen berri eduki dut urte hauetan, baina hain zuzen egunotan ekin diot bere hitzak irakurtzeari. Ondo dago konturatzea zelan ikusten gaituzten medikuok beste aldetik. Zoragarria da biziminez bizitako existentzia honi buruz irakurri izana. Eta zoragarria epilogoa. Esaldi bakar batekin gelditu behar baldin banintz, Paulek jasotako honekin geldituko nintzateke (Pepe Mujicarena):

“El hombre es un animal muy fuerte, es mucho lo que puede soportar”

Anboto aldetik Pagoeta aldera itzulita, arrano buruzuriaren hegaldi dotoreaz, biziminez egindako abentura baten amaierara iritsi gara. Aitortzen dut doluan nagoela, hutsunea sentitzen dudala. Beste batzuetan baino gehiago kostatzen ari zait agur esatea. Asko eta asko dira lanean ezagututako gaixo terminalak, hildakoak, asko da ikasitakoa. 12 urte izango dira laster aita hil zenetik, 2007ko uztail hartatik (hain urruti, hain gertu). Hala ere, hau benetan zaila da ondo adieraztea.

Agur esan nahi diot maisu bati, botak jantzita zendu den gizon bati, ia-ia nire kintakoa. Izaki espiritual bati, azken Gabon gauean ezagutu nuena eta egun hartan bertan esan zidana: “Nire bizitzaren onena oraindik etortzear dator”. Medikuoi asko kostatzen zaigu gauza batzuetan sinestea, mirariak onartzea, geure Medikuntzatik kanpo dagoena eta ukiezina eta ulertezina denari aurrez aurre begiratzea. Baina egia da, bizitzaren onena izan daiteke anabasa baten erdian oreka topatzea eta zure neska-lagunarekin ezkontzea. La Perlan bainu hori hartzea. Umorea piztuta mantentzea. Irribarria eta Urrutikoetxearen arteko pilota finala ez galtzea. Irribarrea ez galtzea.

Zergatik neurtu mendiak (Anboto, Pagoeta…) metrotan eta ez edertasunean? Zergatik neurtu bizitza urteetan eta ez gauzatutako ametsetan eta urratutako bidearen dotorezian? Behin eta berriz bueltatzen naiz hitz hauetara, Felix Iñurrategiri dedikatu zizkiotenak. Datorren urteko uztailean 20 urte izango dira Felix Himalaietan hil zelarik. Felix izan zen Euskal Herriko pertsona askorentzat lehengusu bat bezala, familiakorik inolaz ere izan ez arren. Dolu kolektibo handia izan zen.

Zurekin antzeko bat gertatu zait, familiakorik izan ez arren. 7 hilabeteko adiskidetasun eta bizilaguntasun trinkoa, gupidatsua. Zoragarria izan da hainbeste intentsitatez bizitako zeure existentzia ezagutu izana, Jx. Liburu potolo bat, dokumental bat egin zitekeen zeure mundu honekin guztiarekin. 

Ezinezkoa da zu ez maitatzea. 

 

 

 

Pertsonen eskubideak bizitzaren amaieran

%A %B %e%q, %Y in Dolua, Humanizazioa, Onkologikoak, Onkologikoak ez direnak, Zaintzaileak, Zarautz Errukitsua

ArartekoUztailaren 4 eta 5ean izenburu horren uda ikastaroan egon naiz Miramar jauregi donostiarrean, Arartekok antolatutakoa. Zainketa Aringarriak Giza Eskubide moduan. Gu guztion bizitzetan plazerra, gozamena eta zoriona zelan tartekatzen diren mina eta sufrimenduarekin.

Mabel Marijuan-en hasiera indartsua izan zen. Eskubideak (eta arauak) baloreetan sustatuta egon behar direla, eta ez alderantziz. Esparru honi “azken egunetako lurraldea” deitu zion, lurralde zehazgabea, kartografiatu ezin dena. Norberaren lurraldea edo besteena. Ziurgabetasunak estutzen gaitu, aurreikusteko gaitasunik eza. Heriotzaren beldurrak zoriona oztopatzen du, eta horren aurrean antsietatea saihestezina da.

Asko gustatu zitzaidan Mabelek erabilitako metafora bat: Heriotzari begiratzea da eguzkiari so egitea bezala, bakarrik tarte laburraz egin daitekeela. Baita hiru kontzeptuekin egindako hausnarketa ere: Denbora, bakea eta askatasuna. Horietatik bat ere ez dagoela heriotza biolentoen kasuetan, edo bestelako bat-bateko heriotza goiztiarretan. Bere hitzetan, besteen azken egunetako lurraldea gurea ere bada “por imperativo real“. Bestela, benetako hiru errelato mota daudela: Bidaiariarena, nekazariarena eta hiltzear dagoenarena. Hitz egin behar dugula aurretiaz gauzetaz. Eta amaitzeko, aspaldiko hiru kontzeptu: Askatasuna, anaitasuna (arrebatasuna…) eta berdintasuna.

Rafa Motak gurea Medikuntza humanista dela gogorarazi zigun. Zelan eman bizitza bizitzaren amaieran? Z.A.-etako estigmaz, “amore ematearena”. XXI. mendeko paradigma aldaketak. Komunikazio eraginkorraren (eta afektiboa: efectiva/afectiva) garrantziaz. Arreta goiztiar eta sinkronikoarena.

Pepe Quintas-ek API (Arreta Plan Indibidualizatua) eta Innopal-i buruz hitz egin zigun, eta azken honetan gaixo eta senideentzat diseinatu duten koadernoaz. Halaber, formakuntza eta kapazitazioaz.

Julio Gomez hasi zen desira eta errealitatea ez nahasteko aholkatzen. Batzuetan ezin dugula lagundu, baina bai hor egon. Eta bertako datu batzuk EAEn eman zizkigun: Urtean 20.000 pertsona hiltzen direla, %70a >74 urtekoak, %54a ospitaleetan. Hiru kontzeptu: Ospitalitatea (abegikorra izatea), presentzia (bizipen trinkoa da) eta errukia (enpatiatik egitea, mugitzea). Arintzen duena harremana delako. Paul Ekman aipatu zuen. Eta GES galdetegia, espiritualtasunaren arloan. 

Brigida Argotek gogorarazi zigun heriotzen 3/4ak gaixo kronikoengatik datozela. Gaitasun profesionalen artean jakitea, egoten jakitea eta izaten jakitea daudela. Eta autonomia eta erabakitzeko eskubidea azpimarratu zituen.

Marijo Goikoetxearen txandan, harreman simetrikoen alde egin zuen. Esparru pribatuan erabakiak zailak direla, eta errespetuaz eta tratu onaz jokatu behar dugula. Denok gardu batean edo bestean hauskorrak eta menpekoak garela, “autoinsuficientes”. “Con-vivir” kontzeptutik “con-morir”-era. Biografia osatu behar duela hiltzear dagoenak, berkonfigurazioa. Profesionalon gaitasunak hala teknikoak nola etikoak izan behar direla. Desberdindu behar ditugula emozio puntualak eta kontrolatuak aldi batetik, eta bestetik etengabekoak, sufrimendua eragiten dutenak.

Iñaki Saralegik aurretiazko borondateen dokumentua etorri behar dela hausnarketatik nabarmendu zuen. Esparru hau garrantzitsua dela senide bakoitzaren rola identifikatzen laguntzeko eta dolua errazteko. Kontsulta sakratuen kontzeptua konpartitu zuen halaber.

Pablo Iglesias medikuak, erabakiak hartzeko, profesionalok ezagutzatik eta gaixoek eta senideek baloreetatik abiatzen garela aipatu zuen. Zientzia eta etikaren arteko oreka dela. Proportzionaltasuna goraipatu zuen, basakeria eta utzikeria terapeutikoaren artean. Eta heriotza ahalbidetzeak ez duela esan nahi heriotza eragitea. Teknologiaren gatibuak garela. “Futility” kontzeptua azpimarratu zuen. Osteguneko arratsaldean, “Los demás días” (Carlos Agulló, 2018) dokumentala konpartitu genuen, Iglesias protagonista bertan zegoelarik.

Peter Tyndall Irlandako Ombudsmanek,ostiraleko goiza zabaldu zuen. “A Good Death: Progress Report” argitalpenaren berri eman zigun. Bestetik, kexa gehienak komunikazio arazoak direla aipatu zuen. Baita arretarik ez egotea 24/7/365. Eta “End of Life coordinator” figura interesgarria ospitale mailakoa nabarmendu zuen.

Lori Thompson “Ponte en su lugar” bideoarekin hasi zen, Matia Fundazioan egindakoa, enpatiaz eta gaixoa erdigunean kokatzeaz. Psikologia humanista nabarmendu zuen, Carl Rogers-en lanarekin.

Marina Martinez-ek, bestela, duintasun terapiari buruz ederki jardun zuen, Harvey Chochinoven lanaz. Sufrimendu psikologikoaz eta existentzialaz. Eta gogorarazpen bat: Oinarrizko gauzak sarritan garrantzitsuenak direla.

Silvia Fernandez-ek meditazio teknika bat azaldu zigun, “bizkar sendoa, bihotz leuna” (John Hallifax). Eta mindfulnessen osagariak: Presentzia, arreta osoa, entzumen aktiboa.

Amaitzeko, komunitate errukitsuei buruzko mahai ingurua konpartitu genuen Julio Gomezek (Santurtzi hiri zaintzailea), Estibaliz Gutierrezek (Vivir con voz propia), Maider Grajalesek (Getxo Zurekin) eta laurok, ikastaroari amaiera ederra emanez.

 

PD.- Egun haietan, aldi eta leku berean, suizidioaren inguruko beste uda ikastaro mamitsua eskaini zuten.

Featuring WPMU Bloglist Widget by YD WordPress Developer

Skip to toolbar