You are browsing the archive for 2020 March.

Paliatibista izan pandemiaren garaian

%A %B %e%q, %Y in Bizi gara!, Humanizazioa, Osatzaile zauritua, Osatzetik Arintzera, Zaintzaileak

Sheep-and-Goats-Together-FIMartxoaren amaiera honetan, zeinek esango zigun hilabetea hasi genuenean egoera honetan egongo ginela? Gure bizitzak (eta heriotzak) gogor astindu ditu pandemia honek. Geure Wuhan bihurtu da Gasteiz hiria, eta egunez egun goaz moldatzen egoera berrietara ospitale, osasun zentro eta zahar egoitzetan.

Egun hauetan artikulu interesgarri bat irakurri dut zainketa aringarrien rolari buruzkoa krisialdi global honetan: “Start thinking about palliative care in time of a pandemic”Ez dira gutxi osasungile artean, koronabirusaren aurreko munduan, arlo paliatibista ondo ulertu ez eta bigarren mailako esparrutzat jotzen dutenak. Une latz hauetan zer esanik ez. Hala ere, artikuluaren egileak (Cristoph Ostgathe, EAPCren presidentea) aldarrikatzen du geure lana gako moduan, giza eskubide bezala, alferrikako luxua baino.

Izan ere, aste hauetan konturatzen naiz nire inguruan, gure ospitalean, zein kaltegarria den hausnarketa garrantzitsuak  ez edukitzea landuta, hauskortasuna eta heriotzaren errealitatea barneratuta, geure propioetatik hasita. Zenbat frustrazio, zenbat beldur (paniko). Eta gu ez gara libratzen, noski, baina uste dut gure ikuspuntuak ematen digula perspektiba onuragarri bat.

Aste hauetan, hildako gaixoen txosten klinikoak arretaz egitea eta familiei bidaltzea dolumin gutun batekin batera garrantzia handiagoko lanak dira. Isolamenduan komunikazio eta informazio kanal hori mantentzea oso positibotzat jotzen dut. Telefono bidezko harremanak areagotzea bezala. Modu puntualean kontsulta presentzialak ere egitea.

Ikusten ari gara zein zaila izaten ari den gaixoen ondoan egon ahal izatea ospitaleetan (egoitzetan eta etxeetan) senideentzat. Zaintzailea zaintzea ez ezik, gaixoa zaintzea ere zelan zaildu den. Hileta erritoak zenbat dauden baldintzatuta. Doluak lantzea zein konplikatu bilakatu den. Psikologoak egiten ari dira ahal dutena, SECPALetik dokumentu hau helarazi digute.

Arintzetik osatzera pasatu gara, edo osatzen saiatzera. Paliatibista jarduerak baino internista eta neumologo zereginak egiten gabiltza. Hori ere gertatzen ari da. Baina, lehen esan bezala, orain konturatzen gara zein positiboa den kontzeptu potoloak aurretik landuta edukitzea: Erresilientzia. Errukia. Komunitatea. Eskuzabaltasuna. Elkartasuna.

Info+: “Coronavirus and the palliative care response” #pallicovid

Mandarinak gudaren erdian

%A %B %e%q, %Y in S(u/a)minetik bakera, Zineman

TangerinesGeorgia da SESBetik sortutako errepublika bat, geografikoki Turkia eta Errusia artean kokatutakoa. Herrialdeko mendebaldean, Abkhaziako lurralde autonomoa dago, Itsaso Beltza eta Kaukasoko mendien artean. 1992 eta 1993 artean guda piztu zen independentziaren eta batasunaren aldekoen artean.

Estonia beste errepublika sobietar ohia da, Itsaso Baltikoaren kostaldean kokatutakoa, Finlandiatik gertu. 1.500 km dago bateko hiriburutik bestekora, Tallindik Tbilisira. Berez, distantzia handia kulturalki eta geografikoki. “Tangerines”  (Zaza Urushadze, 2013) herrialde bien artean ekoiztutako pelikula da, eta hain zuzen ere kontatzen du orduko gerraren erdian bi gizon baserritarren istorioa. Gatazka lehertu zenean, gutxiengo estoniar bat bizi zen abkhaziar lurralde haietan, eta euretako gehienek alde egin zuten ihesean. 

Filmeko bi protagonista, hala ere, bertan gelditu ziren. Eta, luze barik, euren bizimodu baketsua bete-betean astindu zuen gerrak. Bata arotza, eta bestea fruituzaintzailea (mandarinondoen zaintzailea, filmaren izenburua hortik dator-eta). Bando bateko eta besteko soldadu bana amaituko dira arotzaren etxean, zaurituta. Bi gizonen artean zainduko dituzte eta, errekuperatu bitartean, bi soldaduen artean tira-birak sortuko dira.

Bakearen aldeko filma da hau, gerraren absurdokeriak agerian uzten dituena. Zaila egiten da, momenturik gorenean, zeintzuk dira bando batekoak eta zeintzuk bestekoak ulertzea. “’71”  film irlandarra gogora ekartzen du, zentzu horretan. Pelikula xumea eta mezu zuzenekoa, musika doinu ederrak ekartzen dituena. 

Milesker Jabi B, gomendioagatik.

Begiratu zeure bidean

%A %B %e%q, %Y in Bizi gara!, Oroimenean

AitaOtsagabiaEz ginen gu etxean oso ‘Aitaren Eguna’ zaleak, edo Amarenak. ‘El Corte Ingles’-eko asmakizun kontsumista zelakoan, ez genituen ospatzen ez bata ez bestea. Ondo eginda, gainera. Asuntoa da semea izateari lagatzen diozunean, eta aita bilakatzen zarenean, beste modu batean ikusten duzula hau guztia zeure bidean.

Kontsumismoarena alde batera lagata, iaz Aitaren Egun ederra igaro genuen Lesakan, nire aitaren herrian. Goizean Kopako Harrira igo, mendian libre, eta eguerdian Kasinoan bazkaldu, askatasun osoz (gauza guztiak bezala, askatasuna apreziatzen dugu galtzen dugunean). Hilerrian bisita aita eta amari, eta buelta etxera etorritako bidetik.

Goiko argazkia 2005eko apirilaren 16koa da, Otsagabian hartutakoa, geure ezkontza egunekoa. Herria, Muskilda eta bideak elurtuta gelditu ziren. Hurrengo urteko maiatzean Pello jaio zen Bilbon, aita jaioberria neu. Eta horren hurrengo urteko uztailean, gure aita hil zen etxean, Donostian. Egun horietan, aita oso nahastuta zegoen jada, ezin zuen hitz egin edo ibili. Auskalo zer pasatuko zitzaion burutik egun horietan, heriotzaren zein kontzientzia eduki ote zuen.

Ondo gogoan dut, ordea, musikak piztu zuen magia. Norbaitek “Los niños del coro” pelikularen soinubanda ipini zuen egongelan, aitak bereziki maite zuen diskoa, eta zelan aldatu zitzaion aurpegia ez dut ahaztuko. Bidean begiratu dut, eta abesbatzako umeak ikusi ditut, ahaztutakoak ez direnak, baita rap bertsio bat ere, azpian daukazuena entzungai.

“Begiratu zeure bidean, ume eskaleak, ahaztu eta galdutakoak. Emaiezu eskua, etorkizun hobea erakusteko” (‘Les Choristes‘).
“Vois sur ton chemin
Gamins oubliés égarés
Donne-leur la main
Pour les mener
Vers d’autres lendemains”

Inor ez da terrorista jaio

%A %B %e%q, %Y in S(u/a)minetik bakera

HernaniGoiko esaldia Achaleke Christian Leke aktibista kamerundarrak bota du. Indarkeria bete-betean ezagutu zuen haurtzarotik, eta hain zuzen ere horregatik badaki nola lagundu hango kartzeletan dauden hainbat presori. Izan ere, Boko Haram-ekoak ere ez dira terrorista jaiotzen.

Gernikako SBren emanalditik bueltan, “Bakearen Hiria. Elkarrizketa” izeneko bideo interesgarria ikus-entzun izan dut, Gernika Gogoratuz-ek ekoiztua. Bertan bi pertsonek parte hartzen dute, bi alemaniarrek: Dieprand von Richtofen alde batetik dugu, eta bestetik Karl Benedikt von Moreau. 1937ko bonbardaketan parte hartu zuten soldadu biren senideak dira, eta hamarkadak geroxeago Gernikara hurbildu dira herria ezagutzeko. Barkamena eskatzeko beste modu bat. Euren senideak ere ez ziren ba jaioko herritar zibilak bonbardaturik erailtzeko, pentsatu nahi dut.

Atzo bestela, Hernanin aurkeztu genuen SB. Egun batzuk lehenago, auto istripu batean 3 pertsona hil ziren bertan herri horretan. Bat-bateko heriotza hauek eragindako doluak desberdinak dira indarkeriek eragindakoekin alderatuta. Baina hutsuneak eta sentimenduak hain desberdinak dira?

Orain dela asteburu bi “El País Semanal” aldizkarian “Hernani, paisaje después de ETA” izenburuko erreportajea argitaratu zuten. Azken hamarkadetan indarkeria politikoek (edo deitu nahiago duzun moduan) utzitako ondorioak aztertzen dituzte, ondo datorren memoria ariketa delarik. Artikuluan, baina, ez dute jaso bertako udalak urte hauetan egindako lana elkarbizitzaren alde. Esate baterako “Bizikidetza Hernanin, iraganetik etorkizunera” izeneko zikloa. Atzo hasi genuena gure aportazioarekin, eta datorren astean amaituko dena “Bizimiñak” antzezlanarekin.

Biktima guztiak esaten dugunean, horixe esan nahi dugu ziur aski.

“Ez naiz heroi jaio, ez naiz biktima jaio”. (‘Lerro zuzena non’, Ruper Ordorika).

Prototxeloa

%A %B %e%q, %Y in Mendian Hil Hirian Hil

prototxeloaNonbaitetik ekin behar diogu proiektu berriari. Esate baterako soinu-bandatik. Arimaren musikatik. Eta hamaika aukeretatik, zergatik ez esperimentatzea. Zergatik ez konbinatu egurrezko musika tresna bi, bata tradizio klasikoarekin lotutakoa, nahiz eta prototxeloa ere izan daitekeen. Eta bestea, baserri mundutik kalera ekarritakoa azken hamarkada hauetan, Artze anaien eskutik lehenik eta behin.

Mendiko oihartzunak Himalaietakoak izan daitezke, gainera, baina baita askoz gertuagokoak ere. Edo adibidez Kilimanjarokoak. Musikaria bera ere eskalatzailea izan daiteke. Edo ikus-entzunezkoen kooperatiba batean lan egitea. Hileta zibilen mundu berrian sartu, gaztetxeetan, kontserbatorioan, tabernetan, martxan dagoen dokumental honen soinu-bandan…

Menditerapia. Musikoterapia. Biek garuneko eskuin hemisferioa garatzen laguntzen dute, intuizioarena, sormenarena, izpirituarena.

Leku batetik edo bestetik hasi, baina ilusioz.

 

 

Featuring WPMU Bloglist Widget by YD WordPress Developer

Skip to toolbar