You are browsing the archive for 2021 February.

Soinu-banda

%A %B %e%q, %Y in Aulki Hutsak, Mendian Hil Hirian Hil, Musikan, S(u/a)minetik bakera

soinubandaMusika da pelikula baten arima. Gorputz eder bat izan dezakezu, irudi zoragarriak bai eta gidoi bikaina ere, baina izpiritua soinu bandak ematen dio. Arima beltza, zuria, berdea, gorria edo urdina. Horrela izan zen “Aulki Hutsak”-ekin (Gorka Urbizu-Katamalo, Anari, Ruper Ordorika, Gari eta Petti). Eta horrela izan zen “S(u/a)minetik bakera”-rekin ere, Mudoh-k propio sortutako soinu bandarekin, esperimentazioaren bide elektronikoetatik.

MHHH azken katebegi honetan, irudi bakar bat grabatu baino lehenago ere, musika nondik nora joango zela erabakita genuen. Prototxeloa hitza ikasi genuen garaia zen, 2020ko martxoa (gogoratzen non zeunden/geunden?), eta maiatzean hasi ginen grabaketekin. Kontua da Eñaut Zubizarreta, musikagilea ez ezik, eskalada monitorea dela. Mikel Crespo herrikidearen sokalaguna izan zen, eta haren aldeko hiletan txeloa jotzen jardun zuen. Mendian eta h(il)errian lagun. Arimaren zati handi bat Eñautek eman dio beraz filmari. Eta aste honetan argitaratu egin ditu abestiak disko batean (ikus argazkia), Forbidden Colours diskoetxe bizkaitarrarekin.

Eñautenarekin batera, Audio Network-etik hautatutako musika piezek osatzen dute puzzlea. Interesgarria da kanta guztien izenburuak irakurtzea, zein kontzepturen inguruan dabilen mamia iragartzeko: Agurra, hileta, requiem (birritan), azkena, mina, hauskortasuna, argitasuna, itxaropena, profezia. Bestela, seigarren kantak bakarrik ditu letrak, besteak instrumentalak dira.

Hamalauak bilduta, hemen duzue dokumentalaren abesti guztien zerrenda, musikagile guztiek egindakoak. 45 minutu inguruko soinu banda ederra:

  1. Badoie (Eñaut Zubizarreta): 03:00.
  2. Burial Grounds (Jordan Gagne): 02:43.
  3. Hotza (Eñaut Zubizarreta): 02:04.
  4. Agur (Eñaut Zubizarreta): 02:31.
  5. Requiem (Eñaut Zubizarreta): 03:04.
  6. Azken aetzaren balada (Petti): 05:07.
  7. Requiem of the Streets  (Dave James & Keith Beauvais): 02:28.
  8. Fragile Wonder (Paul Mottram): 02:59.
  9. Egunak argitu du berriz (Eñaut Zubizarreta): 02:27.
  10. Himalayas (Jordan Gagne): 02:55.
  11. Polepole (Michael Levine & Bijan Olia): 03:13.
  12. Hopeful Progress (Paul Mottram): 02:23.
  13. Fateful News (Luke Richards): 02:34
  14. Oinaze (Eñaut Zubizarreta): 04:55.

 

“Isiltasunaren ostean, musika da hurbilen dagoena adierazezina azaldu ahal izateko”. Aldous Huxley.

 

PD.- Hiru dokumentalen soinu bandei buruz, Radio Vitorian (30 minutu, gazteleraz).

PD’.- Eñaut Zubizarretari egindako elkarrizketa Naiz Irratian (10 minutu, euskaraz).

Hiriburuan, Araba euskaldunean eta mugetan

%A %B %e%q, %Y in Aulki Hutsak, Mendian Hil Hirian Hil

sierra-de-elgeaDokumentala Rakel Navarroren ahotsarekin hasten da, offean: “Azken arnasa segundo erdi bat da…“. ‘Mendian hil’ lehenengo atal horretan, Juanjo San Sebastianek idatzitako testuak entzuten ditugu, Atxo Apellanizen heriotzaz eta bestez. ‘Hirian hil’ bigarren atala, modu gordinean, Santa Isabel hilerriaren irudiekin zabaltzen dugu. Apur bat aurrerago, etxearen kontzeptuari buruz, Karmele Jaioren hitzak jaso ditugu: “Etxeak ez dira lekuak, etxeak eraikin batetik bestera gurekin doazen atmosferak dira. Lokutora, alpinista eta idazlea, hiru gasteiztar. Eta kanposantu bat.

Gasteizen hil dira nire bizitzan zehar hiru pertsona garrantzitsu: Juan José, Héctor eta Luisi. Juan José B. bertan bizi eta hil zen, lekeitiarra zen eta berari esker txiki-txikitatik Lekeition udaldiak pasatu ditugu. Berari esker ere, neurri handi batean, euskalduna naiz. Héctor M. lankidea eta laguna zen, ezagutu dudan pertsonarik alaienetakoa. Gazte hil zen, eta arrasto irribarretsu handia laga dit. Oso eskertuta nago berari ere. Luisi M., azkenik, Luis M.-ren emaztea izan zen. Luis urteetan izan dut lankide Arrasaten, lagun mina eta mendilaguna da aspalditik.

Luisekin eta Franxorekin batera Galeusca mendi talde txikia osatzen dut. 20 ‘espedizio’ egin dugu orain arte azken 10 urte hauetan, eta hainbatetan mahaia konpartitu dugu. Aurreko asteazkenean, Dendarabako goiko aretoan egon dira dokumentala ikus-entzuten, beste 130 pertsonarekin batera. Eñaut Zubizarretak lagundu ninduen solasaldian, Aitor Elduaienek gidatuta Mendi Tourraren barruan. Gorka Etxabe ere ondoan izan genuen Arteman-dik, hiriburuarekin oso lotutako pertsona. Beste zortzimilako bat izan da Bittorixakoa.

Gaur, bestela, Aramaixo bisitatu dut. Eider Ballinak lagundu nau solasaldian (hau bai profeta bere herrian!), Ana Martiarena aurkezle lanetan. Gantzaga auzotik gora, badago leize ezagun eta ezkutu bat: Santikurtz koba. Lekuak inspiratu zuen mendiko beste hirukote bat, Izaskun A. eta Jone L.-rekin batera eratzen dudana. Izaskunekin eta txakurrekin orain dela gutxi Orixolen mendi buelta ederra eman nuen, elur artean. Igande honetan, hala ere, ezin izan da egon proiekzioan. Aita Mari itsasontzian dago. Mediterraneo itsasoan, jende desesperatuaren erreskate lanetan. (Lagun batez harro baldin bazaude, hoberena esatea da).

Arabako mugetara itzulita, hainbatetan zapaldutako Elgeako gailurrak eta haizerrotak ditugu aurrean: Aumategi, Mugarriluze, Elgeamendi, Urdingain… Baita Jarindo ere. Leintz Gatzaga eta Eskoriatza. Paraje hauek gogora ekartzen dizkidate etxean edo ospitalean hildako pazienteak: Maximo, Jesus, Josefa, Rosa, Esperanza… Baserritarrak edo kaletarrak. Aspalditik nabil Debagoieneko bazter hauetan lanean, baina Zaldibar antzokia ez nuen ezagutu barrutik aurreko asteburua arte. Eskoriatzan eman genuen 2014an “Aulki Hutsak”, Ibarraundi museo ederrean. Mari Carmen Arrieta izan zen orduan anfitrioia, eta orain berriz ere izan da. Josu Txintxurreta ere lagun izan nuen, Arteman-eko magoetako bat. Trilogiako hiruretan ondoan izan dudan bidelaguna.

Gasteiz-Aramaio-Eskoriatza-Aretxabaleta. Ostiral honetan dokuaren hirugarren emanaldian izan naiz, Andoni Ormazabalekin batera eta Ainhoa Caberok aurkeztuta. Andoni 2001etik dabil lanean Aretxabaletan ‘Ekin’ fisioterapia zentroan. Urte hartan hasi nintzen ni ere Arrasateko ospitalean lanean. Gizon honekin dudan konexio maila ez nuke sartuko gertakari paranormalen barruan, norma-normaletan baizik: Ederra izan zen proiektua azaltzeko hartu genuen tartea, grabazioa bera Sandailiko balkoian eta orain aurkezpenak. Plazer hutsa. Borobiltzeko, Jone L. lagun santikurztarra ere hurbildu zen Arkupeko zinema aretora, baita beste jende kuttun bat ere.

 

 

Nafarroan lehendabizikoa

%A %B %e%q, %Y in Mendian Hil Hirian Hil

IMG-20210210-WA0007Errealzalea izateak hau dauka: Partida gehiegi jarraian irabazten dituzunean, moskeatu eta buelta noiz etorriko zain ipintzen zarela. Osasunazalea izatearen antzeko zerbait, pentsatzen dut. Hori ez zaie gertatuko R. Madrid, FC Barcelona edo Bayern Munich gustatzen zaizkienei. Arrastaka ibiltzeaz ohituagoak gaude txuri-urdinak, arrakastarekin baino.

Kontua da “Sold Out” egoera errepikatzen ari dela abendutik Bilbon hasi ginenetik, gero Arrasaten, Aretxabaletan, Eskoriatzan, lehengo egunean Iruñean eta hurrengo astean Gasteizen. Aretoak edukieraren erdian daude eta errazagoa da sarrerak agortzea. Bistan da zinemak eta kulturak orokorrean lagatzen dizkiguten arrakalak pertsona askok baliatzen dituztela (ditugula) garai ilun honetan. Arnasa eta bizipoza behar ditugu. Eta ederra da besaulkitik mugitu barik bidaiak egitea, edo txangoak mendian. Baina, aldi berean, pertsona batzuk heriotzaren inguruko hausnarketak interesgarritzat jotzen dituzte. Eta, antza denez, asmatu dugu mezuarekin eta aurkezpen estetikoarekin (irudiak, musika, erritmoa…).

Gasteizen izan genuen solasaldi hura Jorge Nagorek eta biok, SECPAL 2018 kongresua dela-eta, mediku batek kazetari bati elkarrizketatzen… Behin eta berriz kontatzea gustatzen zait. “Mendian hil. Hirian hil” izenburua zeukan, eta egia esan ez dakit nondik edo zelan piztu zitzaidan ideia. Baina lan honen oinarri sendoenetarikoa da. Jorge egon zen aurkezpen jendetsuan aurreko asteazkenean, Elena Sagasetarekin batera. Egia da bere parte hartzea laburra duela, baina oso garrantzitsua izan da Iñaki Olchoa de Olzaren aipamenak borobiltzea SOS Himalaya fundazioari buruzko informazioarekin. Iñakiren ama bera egon zen Golem zineman. Mendi Tourrek ipini zuen gainontzeko guztia, azpiegitura eta eszenatoki ederra (Mila esker Aitor Elduaien, beste behin ere).

Golemeko arduradunek Iruñean (eta Bilbon) karteldegian eskaini ahal izatea erabaki dute, beraz beste aukera batzuk egongo dira bertan ikusi ahal izateko. Eta espero dut ibilbidea izatea leku biografiko kuttunetan (Otsagabian, Bortzirin) eta dokumentalaren kokalekuetan (Aezkoan, Araitzen).

Zarautzerako bidean, bueltan, aitataz eta tía Conchitataz gogoratu nintzen. Nafar sustraiak, etxeko sutondoa. Nonbaitera helduko zaie hemengo oihartzuna? Nonbait hori ba al dago? Honi guztiari buruz ibili ginen laguna eta biok kotxean.

 

“Dejad que cante quien quiera cantar, que corra quien quiera correr y que baile quien quiera bailar. Y, claro, quien quiera trepar que trepe, sobre todo si no molesta a nadie con ello”. Iñaki Ochoa de Olza.

Bizir!

%A %B %e%q, %Y in Bizi gara!, Mendian Hil Hirian Hil

BizirEz da lelo txarra, bizi eta “vivir” arteko berba hibridoa. Mikel Cresporen koadrillaren leloa da, Txema Crespo aitak eskuineko besoan tatuatuta daukana semea hil eta geroztik. Tatuatuta buruan eta bihotzean ere, eta ona izango litzateke jende guztiak horrela izango bagenu, bizitzen ez ahazteko. Ez soilik planeta honetatik batera eta bestera ibiltzea, baizik eta bizitzea letra guztiekin.

Pasa den ostiralean dokumentalaren lehenengo emanaldian egon nintzen Aretxabaletan, Juxe Zuazua, Lide Crespo eta Txemarekin batera, Egillorkoak. Solasaldia egiteko patxadaz egon ahal izan ginen, eta denbora aprobetxatu genuen. Puntu garrantzitsuak jorratu ahal izan genituen behintzat, ez naiz beti gelditzen sentsazio horrekin, baina lehengo egunean etxera pozik itzuli nintzen zentzu horretatik. Mendiko arriskuen aurrean zelan jokatu, guraso moduan? Juanjo San Sebastianek esaten duen moduan, bizitza ez da bakarrik geurea, hor daude geure amak, aitak, arrebak, bikotekideak,… Eta norberaren askatasuna ere hor dago, eta bizitzeko grina, ertzetaraino iristekoa, mugak non dauden ikusteko irrika. Gaztetasuna azken finean, ni behintzat gogoratzen naiz zer den gaztea izatea, oraindik ere pasioak hartzen nau tarteka eta bizirik sentitzearen bizipena eder-ederra da, ezta? Txemak Mikel Laboaren txoriaren sinboloa ekarri zuen Arkupe aretora, Juxerekin konpartitzen duen hausnarketa gakoa da: Hegoak ebaki, askatasuna mugatu, babes handiagoa eman… Bai, baina Mikel izateari laga izango lioke.

Beste puntu gako bat, Felipe Uriarteren esaldia: “Menditik bizirik ez itzultzea porrota da”. Entzuten dudan bakoitzean proiekzioetan, Juxe eta Txemataz gogoratzen naiz, eta Arantxa eta Pellotaz. Nire interpretazioz, Felipek esan nahi duena da mendiko heriotza hauetan berak ez duela epikarik edo gloriarik ikusten. Beste pertsona batzuei ere entzun izan diet. Kontua da porrota ere ez dela, nire ustez. Eta Txema horretaz kexatu zen aurreko barikuan, naturaltasun osoz. Horrela izan zen solasaldi osoa, jario naturalarekin joan ginen gai batetik bestera. Publikotik ez ziren animatu parte hartzen, baina egia esan merezi izan zuen Mikelen familia arretaz entzutea. Aurkezleak horixe baloratu zuen, testigantza honek beste pertsona batzuei lagundu diezaiokeena.

Egillor baserrian egin genuen grabazioa bera hunkigarria izan zen,aurretik Juxe eta Txema ezagutu nituenetik  jada nabaritu nuen jario zintzo hori. Eskuzabaltasun hori, protagonista guztiengan topatu dudana. Esker ona besterik ez daukat eurekin, eta kasu honetan Izaskun Andonegirekin, Aretxabaletarako bidean ipini ninduena. Aurreko barikuan Izaskun ezin izan zen egon, baina oso presente izan genuen. Ez da harritzekoa dokumentalak Aretxabaletan piztu duen jakinmina, Mikelen omenaldia den aldetik. Otsailean zehar ostiralero emango dute, eta sarrera guztiak agortu ziren hasi baino lehen ere. Beste pare bat emanaldi programatuko dituzte dirudienez. Eskoriatzan ere bide horretatik goaz, bi larunbatetan eskaini eta hirugarren bat antolatu behar izan dute. Bejondeigula!

Aurtengo Mikelen Eguna, ekainean, ez dakigu zelakoa izango den. 2018 edo 2019an bezala ziur aski ez, baina espero dezagun ezta 2020ko hutsunea bezain hutsa ere.

Mendian bizi. Hirian bizi

%A %B %e%q, %Y in Antropologia apunteak, Mendian Hil Hirian Hil

lakabeSer profeta en tu tierra“. Neu bezalako nomada batendako zaila da definitzen zein den leku hori, non dagoen etxea. Zarautz da duela ia 6 urtetik “ihes egiteko saiakera guztiak amaitu diren tokia”. Bilbo dut bestela erreferentzia. Iruñea ere bada, jatorriagatik. Eta Arrasate, izan ere duela ia 20 urte hasi nintzen bertan lan egiten, eta ugariak dira pilatzen ari naizen bizipenak, pertsonak eta ikasbideak. Etxean bezala sentitzen naiz aspalditik, beraz, Debagoienean modu zabalean.

Aste honetako martitzenean berriro sentitu naiz “profeta” Mondragoen. Harrera berriz ere izugarria izan da, esker ona besterik ez daukat. Eta solasaldian puntu bat, arin bazen ere, aipatu genuen: “Mendian bizi”. Nepalen oso desberdina da kontzeptu hori, hasteko itsas mailatik altuera metrotan, baita gizarte moduan garapen maila ere. Suku Mayak labur kontatzen digu dokumentalean, zer den Tamun bizitzea edo Aizarnan. Erreferentzia Kathmandu izan edo Donostia. Elena Sagasetak ere deskribatzen digu: Nepaldarren %80a landa-guneetan bizi da. horietako asko mendi aldean, 1.000-4.000 metrotan, Eta %20a Kathmandun edo hiriguneetan. Antzeko ezaugarriak izango dira munduko beste herrialde menditsu batzuetan, Tibeten, Kazakhstanen, Uzbekistanen. Desberdinagoak Pakistanen, Perun edo Bolivian.

Orografikoki, baldintza ez dira hain muturrekoak Araotzen, Otsagabian edo Lakaben (argazkian). Ospitaleetara iristea ez da hain zaila beste herrialde horiekin konparatuz gero. Herriguneetara heltzeko bideak dexente hobeak dira. Garapen sozioekonomikoa dexente desberdina da munduko bazter honetan. Bizigarriagoak dira hemengo landa-eremuak, argi eta garbi. Baina ajeak ere egon badaude, eta hirietarantz edo herriguneetarantz exodoa etengabekoa da azken hamarkadetan. Baserri inguruetan askoz jende gehiago hiltzen da jaio baino. Araban, Nafarroa bietan eta Zuberoan markatuago dago Bizkaian, Lapurdin edo Gipuzkoan baino. Asko interesatzen zaidan dolu kolektibo demografikoa da. 

“Hirian bizi”: Juanjo San Sebastianek hiri atseginen eta neurri txikikoen alde egiten du aldarrikapena, Bilbo adibidez. Edo Hego Euskal Herriko beste hiru hiriburuak. Bizigarriak. Pandemia hau zelan sortu den Wuhan bezalako hiri erraldoian, ia 12 milioi biztanlekoa. Zein erraz hedatu den New York, London edo Paris bezalako hiri handietan. Eta, alderantziz, hain populatuak ez dauden herrialdeetan, Australian edo Zeelanda Berrian, espazio askoz zabalagoekin, nola gertatzen ari den. Beste hainbat faktore jokoan noski, Hausnartzeko ematen du. Hilabete hauetan ez dira gutxi baserritarrak euren bizimodua aldarrikatzen dutenak, beldurretik urrutiago kalekumeok baino.

Bizi naizen lekuak kontuan hartuta, Valladoliden edo Bilbon bizitzea nahikoa diferentea da Madrilen bizitzea baino. Majadahondan Madril hirian baino. Beste nomada batek, Felipe Uriartek, etxea oso modu zabalean definitzen du. Etxea Herria (maiuskulaz) da berarentzat, Euskal Herria. Bat egiten dut berarekin, hala sentitzen dut nik ere. Beste erreferente batek, Iñaki Olaizolak, Euskal Herrian ondo bizi baina gaizki hiltzen garela aipatzen du.  Bat nator, ondo edo oso ondo bizi gara orokorrean hemen.

Falta dena hobeto hiltzea da, baina hori beste puntu bat da. 

PD. – Hirian (herrian) egun hauetan hil den Patxiri, agur eta ohore. Ospitalean hil den menditarra eta itsasgizona.

PD’. –  Otsailaren 1ean 6 urte bete dira ama hil zenetik. Etxean. Hirian. Donostian. Bakean.

 

Featuring WPMU Bloglist Widget by YD WordPress Developer

Skip to toolbar