You are browsing the archive for 2021 March.

Iñurrategi anaiak

%A %B %e%q, %Y in Literaturan, Mendian Hil Hirian Hil

IñurrategiAnaiakFelix Iñurrategi Iriarte 1967ko apirilean sortu zen, Aretxabaletan. Hilabete hartan ere, hil ziren, besteak beste, Konrad Adenauer Alemaniako Errepublika Federalaren kantzilerra (Alemania bitan zatituta zegoen hamarkada haietan) eta J. B. Lenoir abeslari eta gitarrista estatubatuarra. Boeing 737 batek lehenengo hegaldia egin zuen. Halaber, Ameriketako Estatu Batuetan manifestazio erraldoiak egin zituzten Vietnamgo Gerraren aurka ehundaka mila pertsonek, Martin Luther King barne. Muhammad Alik uko egin zion zerbitzu militarrari, bitartean, orduan ere. Joan Manuel Serratek lehenengo kantaldiak egin zituen Palau de la Musica Catalanan, Bartzelonan. The Turtles taldeak Happy Together LPa argitaratu zuten. Light my firesinglea kaleratu zuen The Doors taldeak, Respect Aretha Franklinek eta Ain’t No Mountain High Enough” Marvin Gayek. Apiril hartan ere jaio ziren Jon Sistiaga kazetari gipuzkoarra, Alfonso Alonso politikari arabarra, Herri Torrontegi motoziklista bizkaitarra eta Juan Carlos Unzue atezain nafarra, esate baterako.

Felix jaio zenean non zeundeten galdetuko banizueke, akaso zuetariko batzuk akaso oraindik ez zeundeten, ni behintzat ez. Aldiz, hil zenean gutariko bakoitza non geunden galdetuz gero, gehienok ondo gogoratzen gara non. Iñurrategi anaiak, nahi eta nahiez, ikono kolektibo bihurtu ziren 1990eko hamarkadan. Kirol esparrutik askoz haratago, Herriko (maiuskulaz) erreferenteak ziren. Ez dakit Albertok mito edo heroien kategoria onartuko duen, ez dut uste. Beste kontu bat da hainbatek pentsatzen dutena, duguna, miresmen eta begirune osoarekin.

Eurei esker, 1991etik aurrera ezagunak joan ziren izaten Himalaiako zortzimilakoak gutariko askorentzat, bata bestearen atzetik: Makalu, Cho Oyu, Lhotse, Kanchenjunga, Shisha Pangma, Broad Peak, Dhaulagiri, Nanga Parbat eta Manaslu, Everest eta K2 famatuekin batera. “Ain’t No Mountain High Enough” (“Ez dago nahikoa altua den mendirik”) abesti profetikoa badirudi, zirikatzailea, pizgarria anaientzat. “Happy Together” (“Pozik elkarrekin”), hori ere baziren guretzat, gazteak, ederrak, sasoian. Eta gainera, ibilbide horretan, tontorrari uko egiteko gai izan zirenak beste alpinista batzuen erreskate lanetan aritzeko.

Ez da harritzekoa, orduan, Felixen heriotzak Euskal Herrian inoiz izan den dolu kolektiborik handiena piztu izana. Beste arlo batzuetan egon dira azken hamarkada hauetan gizarte mailako dolu nabarmenak. Baina Gasherbrum II mendian 2000ko uztailean eragindakoa, nire ustez, sentituena izan da.

Beti gogoratuko naiz Bilboko Kafe Antzokian “Gure Hilamaya” dokumentalaren aurkezpenarekin, 2004. urtean uste dut. Beti gogoratuko naiz errespetuzko isiltasun harekin, proiekzioa amaitu eta gero, publikoa txaloka hasi baino lehen. 3-5 segundo izango ziren, baina guztiz esanguratsua: ”Respect”. Bertan egon zen Alberto Iñurrategi egun hartan. Zortzimilakoen erronkari jarraitzeko erabakia zein zaila izan zen, sokalagun berriekin aritzea, hori ondo gogoan daukat. Baina osatu zuen zerrenda Albertok, Gasherbrum I eta Annapurnarekin. Juan Vallejo eta Mikel Zabaltzarekin batera. Aulki hutsak hor gelditzen dira betiko, baina aulki berriak izan ditzakegu mahaiaren inguruan.

Ordutik aurrera, Alberto Iñurrategik bide interesgarri bati ekin zion, “Porrotaren alde” diaporama eta hitzaldi sortarekin. Zer den arrakasta eta zer porrota, bizitzaren arlo guztietan aplikatu dezakegu. Eta hauek nire hausnarketak dira: Iñaki Ochoa de Olzaren (1967an jaioa bera ere) erreskate saiakera porrota izan zen? Ez al zen arrakastatsua elkartasun uholdea, alpinismoaren historian neurri horiekin sekula ez dena errepikatu? Ez al zen arrakastatsua izan Iñaki bakarrik hil ez izana? Eta beste galdera bat: Heriotza mendian, edo hirian, porrota al da?

Iazko abenduan, Mendi Film Festival zinemaldian, “Iñurrategi anaiak. Mendiari bihotz emanak” izenburuko komikia aurkeztu zuten Bilbon. Ramon Olasagastik idatzita eta César Llagunok marraztuta, Sua edizioek argitaratuta. Gaztelerazko bertsioa ere kaleratu dute, eta oihartzuna badoa jasotzen liburua batean eta bestean. Oso kontuan hartzeko bibliografia osatzen ari da Ramon Olasagasti, bera ere mendiari bihotz emana. Olentzerok ekarri zidan komikia aurreko Gabon pandemikoetan, eta biziki gomendatzen dizuet irakurtzea, mendia gogokoa izan ala ez.

Beste mugarri batzuen artean, 2001ean sortutako Baltistan Fundazioa dugu. Euskalduna Jauregian aurkeztu zuten, Bilbon, eta berri pozgarria (eta pizgarria) izan zen. Bertan egon nintzen, ondo gogoratzen diren une horietakoa izan zen. Ordutik ikasi genuen Baltistan izeneko herrialdea bazegoela Pakistango iparraldean, urduaz gain beste hizkuntza bat erabiltzen dutena, baltiera. Jakin genuen Himalaiako tontor mitiko batzuk, K2, Broad Peak, Gasherbrum I eta Gasherbrum II, ez daudela Nepal, Indian eta Tibet arteko zonaldean, baizik eta Pakistan eta Txina artean,  Karakorum mendikatean. Fundazioa 20 urte hauetan Hushe bailaran garatzen ari da proiektuak: Hezkuntza, osasuna, nekazaritza, emakumeen ahalduntzea eta “Green Mountain School” mendi eskola, horien artean.

Amaitzeko, komikiaren bukaera aldean Shazia eta Albertoren arteko solasaldien pasarte honekin lagatzen zaituztet: “Gu mendian bizi gara, mendiak moldatu du gure bizimodua. Zuek, berriz, mendirako bizi zarete, mendiak ematen dizkizue bihotz eta arnasa”.

Aiaraldean

%A %B %e%q, %Y in Mendian Hil Hirian Hil

GorobelOstiralean hirugarren udalerri arabarra bisitatu nuen pelikularekin: Gasteiz eta Aramaio ostean, Amurrio. Bertako antzoki txukunean izan zen proiekzioa, Mendiko Lagunak taldeak antolatuta, jardunaldi batzuen barruan. Laster Mendi Tourra bera handik ere igaroko da.

Bilbotik Aiaraldera sartzen ari nintzenean errepidez, Gorobel/Sálvada mendilerroa ikusi nuen berriro ere, aspaldiko partez. Paisaia haiek garai batean nahiko familiarrak ziren, baina urteak ziren ez nintzela bueltatzen, poztu nintzen. Duela hogei urte parajeak ezagutu nituen Maiderrekin, gazteak ginenean eta seme-alaba barik. Sekulako buelta ederra egin genuen, gogoangarria: Orduña-Txarlazo-Tologorri-Lendoñogoiti. Beste egun batean Eskutxi eta Ungino ere bisitatu genituen, haiek garaiak!  Pello txikia zenean, bestela, mendi buelta errazak elkarrekin egiten hasi ginenean, Lezama auzoaren bueltaren bat gogoratzen dut, Uzkianoraino. Bakarka ere Baranbiotik txango bat baino gehiago egin izan dut Gorbeialdean. Beste alde batetik, Delika eta Goiuriko urjauziak bisitatu izan ditugu. Sojoko landetxe dotore hartaz ere oroitzen naiz, gurasoak behin egon zirena. Laudion lagun minak zeuzkaten aspalditik.

Aiaraldeko mugetan, Gordexola herri bizkaitar ederra dago. Eta bertan bizi da lankide ohia eta laguna den Miren Antuñano. Ostiralean hurbildu zen Amurrioko zinemara, eta horregatik bakarrik merezi izan zuen bidaiak. Lagun zaharrak berriro topatzeak ematen duen poza, horixe sentitu nuen. Orain dela oso gutxitik ezagutzen dut, bestela, Irene Aspuru amurrioarra. Txiolari mendizale fina da, eta hilabete ilun hauetan bera da bakarrenetarikoa Twitterren bizipoza azpimarratzen duena. Eztabaida sutsu eta zarata horren guztiaren erdian, asko eskertzen dira mendiko argazki horiek. Lehengo egunean ezagutu nuen aurrez aurre, mundu birtualean bezain jatorra.

Solasaldi elebidun labur baina atsegina izan genuen. Gogoratu nintzen “Aulki Hutsak” aurkezten ibili ginen garaiaz, eta zelan 2014 hartan Fagor-ren krisialdia egon zen. Doluari buruz ari ginen berbetan, heriotzarekin lotuta,baina bestelako dolu kolektibo handia izan zen hura Arrasaten eta Debagoienean. Urteetan lantokia izandakoa bat-batean galduta, inork ere pentsatuko ez zuena kooperatiben mundu horretan. Ba 2021 honetan, lan lurrikara bat gertatzen ari da aste hauetan Amurrio aldean, Tubacex enpresarekin lotuta. Ea zelan amaituko den kontua, baina bitartean kezka handia dago bailara hartan. Araba zuri-gorrian.

Osasuna!

 

PD.- “MHHH. Garaiera handiko lana”. Ixone Santamaria (Zinea.eus).

 

Hiriburu Tour

%A %B %e%q, %Y in Mendian Hil Hirian Hil

HiriakBideaz gozatzea, eta ez bakarrik tontorretaz, bizitzaren beste irakasgai bat da. Helmugen arteko bideetan zenbat leku eta pertsona interesgarri topatu ditzakegun…

Iruñea eta Gasteiz (Donostia) arteko bidean, Irurtzun dago. Denbora luzea zen hotel batean geratzen ez nintzela, urruti gelditzen da benetan birusaren aurreko garaia. Eta faltan botatzen nuen. Sakanako haran horrek iparraldean Aralar eta hegoaldean Andia eta Urbasako mendilerroak ditu. Andiako ekialdeko muturrean, Irurtzunen ondoan, Satrustegiko mendiak daude, Arakil eta Ollaran artean. Bidean geldialdi bat egiteko aitzaki aproposa.

Mendebalderago, Arabako Lautada, Asparrena, Araia ditugu. Eta Aratz mendia. Bertakoak dira Mikel Vicente eta Ainhoa Ortiz de Guinea aspaldiko lagunak, Gasteizera hurbildu zirenak Florida zinemetan dokumentala ikus-entzutera eta elkarrekin egotera. Bizitzak irakaste digun beste kontu bat da presentziak baloratzea ausentzien gainetik, Garrantzitsua da oreka mantentzeko. Gasteizko solasaldian, “sherpa” moduan Patxi del Campok lagundu ninduen. “Vivir con Voz Propia” ekimenaren sustatzailea da, eta komunitate errukitsuen mugimenduan bidelaguna. Hurrengo maiatzean pelikula eskainiko dugu berriro Arabako hiriburuan, VVP-ren barruan. Eta udazkenean espero dugu Zakatumba jaialdian eta Oihaneder Etxean egotea.

Mendi Tourretik eta Mendi Filmetik kanpo gauzak zailagoak dira, jende uholdeak albo batean gelditzen dira. Eta horixe gertatu zen Nafarroako hiriburuan ere. Carlos Golemek anfitrioi lanak egin zituen, eta solasaldi mamitsua izan genuen, Gasteizen bezala. Pili Ganuza gogoratu genuen, eta bere hitzak: Mendia mendia dela, altuera batekoa izan ala bestekoa. Himalaian ala Pirinioetan. Metroetan neurtzen ditugu mendiak, urteetan bizitzak, ikusle kopuruan publikoa. Zenbat. Eta horretaz gain, interesgarriak dira zabaltzen diren ateak. Iruñeko emanaldietatik ireki zen ate hau bezala (mila esker Beñat Zaldua!). Edo SOS Himalayarekin zabaldu behar duguna.

Bilbon beste hainbeste gertatu zen, Alondegiko Golem areto ederretan. Julio Gómez izan nuen alboan, bera ere mugimendu errukitsuaren bidelaguna eta beste hainbat saltsatan, “Aulki Hutsak”-en adibidez. Juanjo San Sebastián ere solasaldira etorri zen, eta zenbat den denbora asko azaltzen saiatu zen. Zenbat. Publikotik, txapela kentzeko moduko heriotzak hirian ere gertatu daitezkeela gogorarazi zigun Iker Lope Bergarak. Haren aitaren bizitzaren amaiera etxean gurekin konpartitu zuen, mediku moduan atenditzeko zortea izan nuena. Modu distraituagoan egiten diogu aurre heriotzari hirietan. Izaskun Andonegiren (Bidegin elkartea) hitzak dira, eta hala da.

Izaskunek, Lori Thompson-ek (Matia Fundazioa) eta hirurok solasaldi dotorea eskaini ahal izan genuen Principe zineman . Ez zen lehenengo aldia horrelako bat egiten genuela, AH-ekin elkar ezagutu genuen eta bidean topo egin dugu behin baino gehiagotan, zorionez. Eurekin nabaritzen dudan jarioa eta naturaltasuna zinez atseginak dira, eta hori transmititzen da. Lau hiriburuen artean jendetsuena izan zen Donostiakoa, estreinaldia egiteko falta zitzaiguna. Eta Lorik azpimarratu zuen zerbait, denon pentsamenduan dagoena: Zein ederra den publikoarekin aurrez aurre egon ahal izatea garai ilun hauetan, alegia. Hain zuzen ere publiko artetik etorri zitzaigun iruzkin polit bat, nik behintzat asko eskertu nuena: Isabel Landarentzat dokumentala baliogarria izan da alpinisten jokabidea hobeto ulertzeko. “Zergatik?” galderari erantzuten laguntzeko.

Martxoaren 12an ekin genion “Hiriburu Tour” honi, eta Donostian martxoaren 25a arte luzatuko dugu. Ustekabe zoragarria izan da, espero ez genuena. Udaberriaren hasiera honetan.

 

Postdata; “Kontraesana dirudi, baina heriotza ederrak ere posible dira” (Gara, 2021/03/22).

Postdata bis: “Beldurrik gabe bizitzearen garrantzia transmititu nahi dugu” (Naiz Irratia, 2021/03/23).

 

 

 

Herriak ez du barkatuko

%A %B %e%q, %Y in Dolua, Literaturan, S(u/a)minetik bakera

HerriakEzDuBarkatukoBarkamena ez da postmodernitatean “trending topic”. Hitzak gainean dauka zama bat, eta kontzeptu zaharren ganbaran sartu dugu. Baina egia da, sarritan, asko kostatzen dela barkatzea. Irati Goikoetxearen liburuko pertsonaia nagusietakoa Oihana da, aita ETAk hil zutena, ziotena. Liburuaren hasiera horrela esaten dio amari: “Nik ez diet inoiz barkatuko“. Hain zuzen ere, barkamena da doluaren eginbeharretako bat, baina “Oihanak ez du batere landu bere mina. Eta garrantzitsua da dolua ondo egina izatea“.

Hasieratik, “fikziozko” istorio honetan, gauzak ez ziren ondo egin. Berri txarrak emateko modutik bertatik: “Denek jakin zuten berak baino lehenago bere aita hil zela“. Badaude gainera, indarkeriarekin lotuta, oso elementu bereziak, eta ezohikoak gutako gehienontzat. Eta bizkartzainarekin bizitzea da horietako bat. Latza iruditu zait beti. Enpatiari dagokionez: “Ez da erraza aita hil dioten pertsona baten tokian jartzea“. Oihana zorrotza da: “Ezinezkoa da“. Errazagoa da, ordea, biktimen senideen artean. Oihanak hildako guardia zibil baten aita hori ezagutu zuenean bezala: “Beldurra antzeman zion zerion lurrinari. Eta arantzak zilborrean“.

Doluaren mina modu sakonean aztertzen du Irati Goikoetxeak liburuan, lan bikaina egiten du: “Beti pentsatu izan du Oihanak min fisikoa definitu ezin daitezkeen beste min batzuk arintzeko izan zela sortua“. Beldurraren aurrean: “Minaren beldur denak beldurrak ezkutatu eta minak jartzen ditu agerian“. Are gehiago:  “Eta hori beharrezkoa du minaren beldur denak, minaren hitzorduetara garaiz eta arretatsu iristea“. Xeheago: “Barruko mina mingarria da, azalekoak erre egiten du, eta norbaiti mina kontatzen diozunean, azala da sumintzen dena“. Eta desio bat: “Urtu zitekeen mina horrela“, izozkia urtzen joaten den moduan.

Denborak sendatzen du dena? “Denbora kontua da” medikuak Oihanari. “Itota bizitzen ikasi du Oihanak. Komunean sartzen da helduleku bila. Korrika egitera joaten da bestela“. Heldua, baina umezurtz: “Aita bat behar dut“. Hori bai: “Beti ez dago zerbait egon zen tokian beste zerbait egon beharrik“.

Bizizalea den pertsona bat hiltzea: “Denok maite dugu bizitza, baina batzuk maitasuna diote, eta beste batzuk maitemina. Aitarena sua zen“. Oihanaren aitak errepikatua: “Benetan ederra da bizitza“.

Doluan dagoena maiz bakarrik gelditzen da: “Bakardade hau traidorea da oso, hizketan hasten da eta ez da isiltzen. Non da jendea?” Are gehiago indarkeriaren testuinguruan: “Nire etxea lagunez beteta egoten zen beti. Denak desagertu ziren, den-denak“. Zure emozioek lagunduta, hori bai: “Emozioak poltsiko batetik bestera alda zitezkeen kristalezko kanika koloretsuak zirela pentsatzen zuten“.

Herriko hormak, nonbait, ez dira denonak: “Ezin zuen ulertu, ezin zuen jasan, ezin zuen onartu hormetan zintzilik zeuden preso herritarren argazki erraldoien ondoan bere aitarena ez egotea“.

Hildakoek zenbat urte dituzte? Zahartzen jarraitzen al dute?“.

Lan bikaina, Irati. Mila esker.

 

“Minari erreparatzean mina erreparatzen da. Eta elkarbizitza elkarrekin bizitzea da, eta ez elkarren ondoan”.

Basajaun Apalatxeetako bidezidorrean

%A %B %e%q, %Y in Beste terapia batzuk, Bizi gara!, Literaturan

BasajaunApalatxeakErresilientziaz hitz egitea da “Endurance” itsasontziaren abentura sinesgaitza kontatzea. Muturreko erresilientziaz irakurtzeko, bestela, Victor Franklen liburu ezaguna dugu.

“Basajaun en el sendero de los Apalaches” muturreko abentura bati buruzko liburua da: 3.523 kilometro 142 egunetan. Done Jakue Bidea halako 4 baino gehiago, metatutako desnibel izugarri handiagoarekin: 141.580 metro (17 zortzimilako!). Ikaragarria guztiz. 4 hilabete baino gehiagotan zehar egindako zeharkaldia da, AEBetako ekialdean, hamalau estatu zeharkatuz: Georgia, North Carolina, Tennessee, Virginia, West Virginia, Maryland, Pennsylvania, New Jersey, New York, Connecticut, Massachusetts, Vermont, New Hampshire eta Maine.

Balentriaren egilea eta liburuaren protagonista amurrioarra da, Jon Galdos Elgezabal. Kemen handia eduki eta ibiltari esperientziaduna izan behar da horrelako bat egiteko, goi mailako kirolaria zalantzarik gabe. Telebistan normalean agertzen direnak baino maila handiagokoa, zalantzarik gabe. Eta kirolaz gain, beste hainbat arlo ukitzen du zeharkaldi luze-luze honek: Natura, kultura, historia, geografia, giza baloreak,,,

Izan ere, “Basajaun” (Jonen ezizena thru-hiker moduan) basa faunarekin harremanetan ibiltzen irakurriko duzu liburu honetan: Sugeak, hartzak, altzeak, orkatzak, mota guztietako txoriak… Eta mota guztietako eltxoekin. Klima elementu guztiekin. Beste gizaki batzuekin batera, edo bakardadean. Hain zuzen ere, basoen isiltasuna da sentitu eta “entzun” dezakegun osagai potenteenetarikoa.

Cherokee, Delaware, Catawba edo Abenaki herri amerindiarrek lagatako toponimiaren aipamenak daude liburuan. Jatorrizko biztanleen itzalitako hizkuntzen aztarnak, azken finean. XVII. mendean hasi ziren iristen ingelesak, holandarrak, irlandarrak, frantziarrak, eskoziarrak, suediarrak eta abar Ekialde kostalde hartara. Hamahiru Kolonietako garaia zen, Ameriketako Estatu Batuetako sorrera. 5 mende geroxeago munduko potentzia bihurtu da herrialdea, kontu ugari gertatu dira historiako zati luze honetan, pelikula eta liburu askotan jasotakoa.

Eta horren guztiaren azpian herritar estatubatuar eurak daude, haien konplexutasun osoarekin. Jon Galdosek azpimarratzen du ezaugarri orokor bat: Abegi ona, hospitalitatea. Hala da, orokorrean oso amerikarra dela esango nuke. Argentinan, Kolonbian edo Bolivian ere nabaritzen den zerbait da. Bidaia bat egin nuen 2000. urtean, AEBetako beste kostaldean, mendebaldean. Eta San Diegotik Vancouverreraino harrera on hori igarri nuen (bereziki Idahoko euskal komunitatean, ageriko arrazoiengatik).

1987 inguruan bestela Maine estatuan ibili nintzen Alberto anaiarekin, Quebeceko mugetan. “Basajaun”-en helmuga. Uda batez egon ginen New Englandeko lurralde haietan, Portland eta inguruetan, baita Bostonen ere. Gustura itzuliko nintzateke Katahdin mendi hartara igotzeko, “The Greatest Mountain”.

 

Info+: Booktrailer (Basajaun).

Mila esker Ana Etxeandia!

Featuring WPMU Bloglist Widget by YD WordPress Developer

Skip to toolbar