You are browsing the archive for Dolua.

After life

%A %B %e%q, %Y in Dolua, Zineman

AfterLifeBeste aholku bat Netflixen serieen artean. Komedia beltz ingelesa, tarteka beltz-beltza. “After Life”-k kontatzen du adin ertaineko gizon alargundu berri baten istorioa. Haren tristura eta amorrua adierazten ditu ironiaz, sarkasmoaz eta tarteka oso modu mingarrian inguruko pertsonentzat. Haren txakurrak ematen dio arrazoi bakarrenetarikoa bizirik jarraitzeko, bere buruaz beste ez egiteko.

Bigarren denboraldian, pertsonaia nagusia (Ricky Gervais aktoreak antzeztua, argazkian ezkerrean) joaten da leuntzen bere jarrera, eta haren bizitzaren atea zabaltzen die, apur bat bada ere, beste pertsona batzuei. Besteak beste, hilerrian ezagutzen duen Anne pertsonaia maitagarria (argazkian eskuinean), bera ere alarguna.

Doluaren inguruko umorezko seriea da, bizitzak aurrera egiten duenean gertatzen diren argilunak erakusten dituena. Ekoizpen xumea da, gustura ikusten da, eta aktore nagusiaren papera bikain antzeztuta dago. Gomendagarria.

 

PD.- Atzo amaren urtebetetzea izan zen, 80 urte bete izango luke. Bizitzak aurrera egiten du, bai horixe.

Doluak eta gazteak (2)

%A %B %e%q, %Y in Dolua, Zarautz Errukitsua

doluakgazteakPaziente bat bizitzaren amaieran ospitalean artatzen dugunean, are gehiago azken egunetako egoera baldin bada, kontu garrantzitsua da senideei ondo azaltzea zer datorren, nola izan daitekeen eta orokorrean aurreikusi daitekeenaz informatu.

Badago kezka bat, beste hainbaten artean, errepikatzen dena, eta da ataka haietan ilobekin nola jokatzea. Normalean pazientearen seme-alabak izaten dira interlokutoreak, adinekoa baldin bada, eta seinale ona izaten da ilobei buruzko galderak egiten dizkigutenean. “Bisitan etorri ahal dira, komenigarria da?”, “badakite aitajauna oso gaixorik dagoela, baina esan beharko genieke heriotza badatorrela?”, “hiletara ez dakit haurrak eraman beharko genituzkeen ala ez”, …

Prozesu hauetan haurrak, nerabeak eta gazteak integratzeak garrantzi handia dauka. Helduen artean bezala, beste adin tarte horietan ere desberdinak dira heriotzari eta doluari aurre egiteko bakoitzak duen jarrera. Adituek esaten dutenaren arabera, 6 urtetik aurrera heriotzaren kontzeptua bereganatzeko gai dira umeak normalen, batzuk lehenago ere. Heriotza zerbait misteriotsua da, eurentzat bezala geuretzat ere. atzera bueltakori

Arizmendi ikastolan, azken urte hauetan, Maite Urzainek eta Eider Otxoak jardun dute doluaren ingurukoak azaltzen irakasleei eta gurasoei, eta material oso baliotsua kontsultagai dago euren webgunean. Zer egin behar den eta ez den egin egin behar momentu haietan, eta bibliografia eta filmografia erabilgarriak azaltzen dira esteka horretan.

Antzuolako eskola publikoaren ibilbidea ere ezaguna da, beste arlo batzuetan bezala honetan ere. Niretzat sorpresa izan zen zein ondo landuta daukaten dolua ikasleekin jakitea, sorpresa oso atsegina.

Gipuzkoa mailan, luzea da Bidegin elkartearen ibilbidea ere, doluan orokorrean eta eskola eta ikastetxeetan zehazki. Gida gomendagarria eskaintzen dute haien webgunean: Donostiako elkarte hau, Izaskun Andonegik sortutakoa, sarea eratzen ari da Euskadi mailan beste komunitate eta elkarte batzuekin, komunitate errukitsuak edo hiri/herri zaintzaileak deitutakoak. Helburu nagusietako bat mugimendu honetan, hain zuzen ere, hezkuntza munduan zaurgarritasuna, zahartzea, gaixotzea, zainketak, heriotza eta dolua bezalako gaiak jorratzea da. Gasteiz, Getxo, Santurtzi, Zarautz eta Orio dira beste adibide batzuk, baita Iruñea ere. Izan ere, Nafarroan abiatu zuten oso egitasmo interesgarria duela urte batzuk, beste batzuontzat oso inspiragarria izan zena, “Proyecto Sé+”.

Sarritan, hauxe komentatzen dute hainbatek, eta arrazoiarekin: Heriotza apur bat normalizatu ahal izateko, txikitatik irakatsi egin beharko zen. Hala da, baina ñabardura batekin: Hezkuntza zentroetan bezala etxean ere geurea egin behar dugu. Bakoitzak geure modura, baina honetaz ere hitz egin behar da, sexualitateaz, balio etikoetaz, ekologiaren garrantziaz eta buruan dituzuen beste gai horietaz guztietaz bezala. Formakuntza ongi etorria da beti: tailerrak, ikastaroak, liburuak, pelikulak, hitzaldiak… Eta hauekin batera, denok barruan dugun gaitasun bat indartzea, enpatia. Besteen lekuan ipintzeko gaitasuna, alegia. Hau, beste gauza batzuk bezala, entrenatu daiteke. Behin eta berriz aurre egiten egoera ez hain errazei. Norbait ondoan izanez gero heriotzaren bat eduki duena, saiatu bere larruan ipintzen eta pentsatzen zer gustatuko litzaizukeen zirkunstantzia horietan egonez gero. Ariketa hauek, azken finean, laguntzen gaituzte heriotzari beldurra apur bat kentzen. Besteen doluetan enpatia landu izanez gero, geure dolu propioei hobeto aurre egiten lortu dezakegu. Eta, zer esanik, geure seme-alabei edo lobei laguntzeko. Heriotzari eta doluei aurrez aurre begiratzeko gaitasuna indartuz gero, beste segurtasun bat transmititu dezakegu ama edo aita moduan, izeko edo osaba moduan, eta abar.

Badaude beste helduleku batzuk, noski, eta espiritualtasuna sendoenetarikoa da. Gaur egun, kristautasun tradizionala oso ahulduta dago adin tarte batzuetatik behera. Eta, aldi berean, beste erlijio batzuen osagaiak heltzen ari dira gurera, bereziki Asia aldetik datoztenak. Osagai budistak eta hinduistak harrera ona dituzte hainbatengan, eta besteak beste heriotzak dakarren angustia arintzen laguntzen dute. Erlijiorik gabe ere, espiritualtasun laikoa gero eta indar handiagoa hartzen ari da. Eta hau, zalantzarik gabe, oso lagungarria izan daiteke.

Azken finean, gai hauekin sentitzen dugun larritasunak izaera existentziala dauka, neurri handi batean. Geure seme-alabek galdetzen dizkiguten galdera horiek zer dira ba? Galdera existentzialak, ezta? Jaio baino lehen eurak non zeuden galdetzen digutenean, edo amandrea edo aitajauna hil eta gero nora doazen.

Honaino zertzelada batzuk gaiari buruz. Interes handikoa da arlo hau jorratzea, badugu non sakondu hemendik aurrera.

 

Doluak eta gazteak

%A %B %e%q, %Y in Aulki Hutsak, Dolua, Mendian Hil Hirian Hil, Zarautz Errukitsua, Zineman

GrievingTeensUnibertsitateko ikasleak prestatzen dabiltza karrera amaierako lanak aste hauetan. Horietako bi, Urola Kostako bi neska, harremanetan ipini dira nirekin egun hauetan hori dela-eta: Larraitz Blanco Kazetaritza ikasketak bukatzen ari da, eta gai moduan zainketa aringarrien eta eutanasiaren ingurukoa aukeratu du, heriotza duina alegia. Eduki genuen solasaldian, interes handia erakutsi zuen, pozgarria da 20 urteko jendea gai hauetaz arduratzea. Izaro Egaña, bestela, Ikus-entzunezkoen ikaslea da, eta dolua izan da berak hautatutako gaia. Dokumental laburra egingo du, eta horretarako testigantzak bilatzen ari da, bizipenak eta apunte teorikoak. “Aulki Hutsak” ikusi du, eta antzeko planteamendua egin nahi du, baina ikuspuntu desberdin batekin: Jende gazteak doluak nola bizi dituzten aztertzea. Horretarako, Lide Crespo “geureak” parte hartuko du lan honetan, behin “Mendian hil. Hirian hil”-en estreinatu eta gero animatu da beste urrats bat ematen. Izan ere, MHHH-ekin lortzen ari garena da 20-30 urtekoak pelikula ikus-entzutera etortzea eta hausnarketa hauek eurekin konpartitzea.

Bitartean, asteburuan “Dardara” dokumentala ikus-entzun dugu azkenean Maiderrek eta biok. Eta horixe sortu dit barruan ‘Berri Txarrak’ taldeari buruzko pelikula honek: Zirrara, dardara. Baita nostalgia ere, orain pandemiagatik disfrutatu ezin ditugun kontzertuengatik. Atzean lagatako  gaztaroko urte horiengatik ere bai, orain dela 25 urtekoak, BTX hasten ari zirenean musikaren munduan. Pelikularen pasarte batean, ama batek azaltzen dio alaba txikiari (bandaren zale amorratuak biak ala biak) zer den fisikoa ez den mina, ikus daitekeen zauririk lagatzen ez duena. “Min hau” abestiaren hitzen haritik: “Min hau neure neurea dudala badakit, baina zauria ez dut topatzen inundik…”. Akorde eta hitz hauekin hasten da “AH” dokumentala, hain zuzen ere, eta ederra da ama eta alabaren arteko solasaldia entzutea. Gainera, Izaro ikasleak galdera horixe egin zidan aurrekoan, beste batzuen artean: Zelan azaltzen zaion ume bati zer den dolua, ikusten ez diren zauri horiek zer diren.

Erronka bat daukat laster, ildo honetatik jarraituta. “Compassionate communities” mugimenduan, helburu nagusien artean heriotzaren kontzientzia hedatzea eta doluari daukan garrantzia ematea daude. Nerabe eta gazteen artean hau lantzea erronka bikoitza da, sarritan gurasoekin hasi behar garelako. Eta geure beldur eta ezin propioekin. Getxon, Gasteizen, Donostian (Bidegin) ondo dabiltza jarduera hauetan, baita geure Zarautzen ere. Hirugarren urtea beteko dugu aurten geure ekimen errukitsua martxan ipini genuenetik. Eta bereziki Salbatore Mitxelena ikastolan aritzen gara lan pedagogikoa egiten. Miren Ros eta biok bertako gurasoak gara, eta hilabete honetan saio bat egingo dugu DBH3ko ikasleekin, pelikula batetik abiatuta: “Monsieur Lazhar” bikaina. Dolua, heriotza eta suizidioa 14-15 urtekoekin lantzeko erronka dugu. Eta nire kasuan oso berezia izango da, ikasleen artean Pello semea izango dudalako.

Dolua inspirazio iturri izugarria dela kontu jakina da. Beste pelikula bat ikus-entzuteko aprobetxatu ditugu “egun santu” arraro hauek: “Nomadland”Frances McDormand aktoresak ez badu Oscar saria irabazten aurten lan honengatik, oso gertu geldituko da. Desolazioa, elurra eta hotza, paisaia lehorrak eta gainditu gabeko doluak dira filmaren osagai batzuk. Beste AEB bat erakusten dute, nomadena, etxe finkorik ez daukatenena, sistematik kanpo xamar bizi direnena. Autokarabanako asteburu baterako pelikularik egokiena. Erabat gomendagarria autokarabana barik ere.

“Eta min eman arte zure falta izan
Ez da musa hoberik”. Berri Txarrak.

 

PD.- “Quizá vivir sea ésto” (Jorge Egocheaga).

Herriak ez du barkatuko

%A %B %e%q, %Y in Dolua, Literaturan, S(u/a)minetik bakera

HerriakEzDuBarkatukoBarkamena ez da postmodernitatean “trending topic”. Hitzak gainean dauka zama bat, eta kontzeptu zaharren ganbaran sartu dugu. Baina egia da, sarritan, asko kostatzen dela barkatzea. Irati Goikoetxearen liburuko pertsonaia nagusietakoa Oihana da, aita ETAk hil zutena, ziotena. Liburuaren hasiera horrela esaten dio amari: “Nik ez diet inoiz barkatuko“. Hain zuzen ere, barkamena da doluaren eginbeharretako bat, baina “Oihanak ez du batere landu bere mina. Eta garrantzitsua da dolua ondo egina izatea“.

Hasieratik, “fikziozko” istorio honetan, gauzak ez ziren ondo egin. Berri txarrak emateko modutik bertatik: “Denek jakin zuten berak baino lehenago bere aita hil zela“. Badaude gainera, indarkeriarekin lotuta, oso elementu bereziak, eta ezohikoak gutako gehienontzat. Eta bizkartzainarekin bizitzea da horietako bat. Latza iruditu zait beti. Enpatiari dagokionez: “Ez da erraza aita hil dioten pertsona baten tokian jartzea“. Oihana zorrotza da: “Ezinezkoa da“. Errazagoa da, ordea, biktimen senideen artean. Oihanak hildako guardia zibil baten aita hori ezagutu zuenean bezala: “Beldurra antzeman zion zerion lurrinari. Eta arantzak zilborrean“.

Doluaren mina modu sakonean aztertzen du Irati Goikoetxeak liburuan, lan bikaina egiten du: “Beti pentsatu izan du Oihanak min fisikoa definitu ezin daitezkeen beste min batzuk arintzeko izan zela sortua“. Beldurraren aurrean: “Minaren beldur denak beldurrak ezkutatu eta minak jartzen ditu agerian“. Are gehiago:  “Eta hori beharrezkoa du minaren beldur denak, minaren hitzorduetara garaiz eta arretatsu iristea“. Xeheago: “Barruko mina mingarria da, azalekoak erre egiten du, eta norbaiti mina kontatzen diozunean, azala da sumintzen dena“. Eta desio bat: “Urtu zitekeen mina horrela“, izozkia urtzen joaten den moduan.

Denborak sendatzen du dena? “Denbora kontua da” medikuak Oihanari. “Itota bizitzen ikasi du Oihanak. Komunean sartzen da helduleku bila. Korrika egitera joaten da bestela“. Heldua, baina umezurtz: “Aita bat behar dut“. Hori bai: “Beti ez dago zerbait egon zen tokian beste zerbait egon beharrik“.

Bizizalea den pertsona bat hiltzea: “Denok maite dugu bizitza, baina batzuk maitasuna diote, eta beste batzuk maitemina. Aitarena sua zen“. Oihanaren aitak errepikatua: “Benetan ederra da bizitza“.

Doluan dagoena maiz bakarrik gelditzen da: “Bakardade hau traidorea da oso, hizketan hasten da eta ez da isiltzen. Non da jendea?” Are gehiago indarkeriaren testuinguruan: “Nire etxea lagunez beteta egoten zen beti. Denak desagertu ziren, den-denak“. Zure emozioek lagunduta, hori bai: “Emozioak poltsiko batetik bestera alda zitezkeen kristalezko kanika koloretsuak zirela pentsatzen zuten“.

Herriko hormak, nonbait, ez dira denonak: “Ezin zuen ulertu, ezin zuen jasan, ezin zuen onartu hormetan zintzilik zeuden preso herritarren argazki erraldoien ondoan bere aitarena ez egotea“.

Hildakoek zenbat urte dituzte? Zahartzen jarraitzen al dute?“.

Lan bikaina, Irati. Mila esker.

 

“Minari erreparatzean mina erreparatzen da. Eta elkarbizitza elkarrekin bizitzea da, eta ez elkarren ondoan”.

Enigma eta estigma artean

%A %B %e%q, %Y in Dolua, Humanizazioa

UIK 2020Udako ikastaro bat antolatzea eta aurrera atera ahal izatea, beldur kolektibo honen erdian, jada arrakasta da. Aurrez aurrekoa eta ‘on-line’ bidez aldi berean izatea, txalotzekoa, eta edukiera beteta egotea lortzea, poz-pozik egoteko modukoa. Hau gertatu da bi egun hauetan, Donostiako campusean, suizidioari buruzko ikastaroan (EHUk + Biziraunek antolatuta).

Hemen laburpen bat, apunteen bidez:

Agustin Erkiziak, ikastaroko zuzendaria, beste pandemia honen zenbakiak gogoratu zituen, 800.000 pertsona  urtero hiltzen dira munduan euren buruaz beste eginda. (Birusaz gain, ematen du badagoela zertaz kezkatzeko). 

Joxe Arregi teologoak, Noa Pothoven neska herbeheretarraren zoritxarreko kasua ekarri zigun, eta honen haritik,  Francisco Aita Santuak erakutsitako talante desberdina, epaiketarik gabekoa. Dotrina katolikoan aldaketarik ez dela egon aitortu zuen Joxek, hala ere. Bestela, suizidio batean humanitatea eta onginahia egon daitezkeela esan zuen. Eta suizidak martiriak direla, etimologikoki “lekukoak”.

Andrea Gabilondo psikiatrak Euskadiko estrategiaz jardun zuen, 2019an abiatuta. Arazo hauei alde askotatik aurre egin behar diegula azpimarratu zuen, osasungintzatik ez ezik, hezkuntzatik, zerbitzu sozialetatik, instituzioetatik… Eta datu batekin gelditu naiz: Suizidioen %25-30a prebenitu daiteke. Kokatzen hasteko.

Ernesto Gutiérrez-Crespo psikopedagogoak nerabeei buruz hitz egin zigun. Bullying aipatu zuen faktoreen artean, gizonezkoengan suizidioaren prebalentzia askoz handiagoa, eta adin hauetako pertsonekin bizitzaren zentzua topatzearen garrantziaz.

Pedro Martín-Barrajón psikologo madrildarrak zelan izaten den emergentzietako arreta suizidioan azaldu digu. Bai, pelikulan agertzen dena bizitza errealean ere gertatzen da. Esaldi bat, Edwin S. Shneidman suizidiologia modernoaren aitarena: “Suizidioa behin betiko irtenbidea da sarritan iragankorra den arazo baterako”. Halaber, koronabirusa eta suizidioaren arteko lotura iradoki zuen…

Jon Garcia Hormaza psikiatrak suizidio arrazionalaren kontzeptua ekarri digu, ondo hausnartutakoa dena eta bulkadekin lotuta ez dagoena. Hor, hain zuzen ere, prebentzioak badauka zeregina. Halaber, autopsia psikologikoak ere existitzen zirela berria izan da niretzat.

Mahai inguru berean heriotza duinari buruz tokatu zait jardutea, nahi baino luzeago joan zait, gustura. Eutanasia, ortotanasia, zainketa aringarriak, heriotza ona definitzeko hamaika gakoak. Eta distanasia beste aldean, basakeria terapeutikoaz, utzikeria terapeutikoaz.

Eva Bilbao erizaina, gure mahaian moderatzaile, hurrengo mahaian hizlari ibili da. Bihotza ipini dio bere tarte horretan, eta bere ohiko grina transmititu du, erabat ongi etorria dena. Biziraunen izenean aritu da, gaur egun estatu mailan elkarterik aktiboenetakoa dena (Aurtengoa, laugarren uda ikastaroa!). Pozik eurekin bidelagun izateaz!

Andoni Ansean Espainiako Suizidiologiaren presidentea da eta ikastaro hauen ko-antolatzailea, erreferentziazko aditua esparru honetan eta egun hauetan aurrez aurre ezagutu ahal izan dudana. Gasteiztar bat Madrilen.

Enrique Sainz de Murieta foruzaina da, eta oso pozgarria da ikustea polizien artean ere (suhiltzaile eta abarrekin bezala) humanizazio prozesuetan interesatzen direla, entzutearen garrantziaz, aldamenean egotekoaz, disponibilitatea erakustekoaz.

Amaitzeko, Edurne Pasaban alpinistak lehenengo pertsonan kontatu digu zer den suizidiotik bizirik ateratzea, inolako zentzurik ez topatzea bizitzari, kaleko jendeak pertsona arrakastatsua zarela uste arren. Familiaren eta lagun onen garrantziaz. Zortzimilakoak izan ziren bizitzari lotuta jarraitzeko heldulekua. Eta orain esparru honetan buru-belarri laguntzen dabilela.

Ederrak irakaspenak. Oso eskertuta.

Dolu kolektiboak

%A %B %e%q, %Y in Bizi gara!, Dolua, Mendian Hil Hirian Hil, Oroimenean, S(u/a)minetik bakera

zugarramurdiPasa den uztailaren 28an 20 urte egin dira Felix Iñurrategi Karakorumen  hil zela, 33 urterekin, Gasherbrum II menditik jaisten ari zela. Nire ustez, Euskal Herrian azken hamarkadetan piztu den dolu kolektiborik handiena izan da. Zergati askotako heriotza ezagunak egon dira geurean, istripuek, gaixotasunek, hilketek, suizidioek eta abarrek ekarritakoak. Batzuk benetan mediatikoak eta oihartzun handikoak. Baina Felixen heriotzak sortutakoa erabat berezia izan zen, gizarte mailan lurrikara emozional itzela eragin zuen, ez zegoen oztopo ideologikorik hurbiltasun enpatiko hori eragozteko.

Asko eta asko gogoratzen gara non geunden albistea jakin genuenean, neu lanean Gurutzetako ospitalean, eta samina konpartitutakoa izan zen Larrialdietako zerbitzu hartan. Amankomuneko geure lehengusu edo lagun bat hil izan balitz bezala gertatu zen, benetan bitxia izan zen. Urteetara, Felixen aita eta ama ezagutzeko abagunea eduki nuen, Arrasateko kontsultan, eta Alberto anaia bera. Hunkitu nintzen Albertok egindako dokumentalarekin Kafe Antzokian arratsalde hartan, bertako publiko guztia bezala, hunkimen kolektibo gogoangarria izan zen.

Uztailaren 29an 20 urte ere bete dira Juan Mari Jauregi Tolosan ETAk erail zuenetik, 48-49 urterekin, nik orain ditudanak. Albistea jakin nuen Zugarramurdirako bidean, kotxean nihoala gurasoekin, Euskaldunon Egunkariak antolatutako jaialdi eder batera gindoazen uda betean, 2000. urtean. Askok nabaritu genuen astindua, baina gizarte mailan oztopo eta blokeo mordo bat zegoen enpatia sentitzeko, eta are gehiago adierazteko, dolu kolektibitate zabalagoa izateko. Urteetara, Maria alaba ezagutzeko abagunea izan dut, “S(u/a)minetik bakera” proiekturako jaso genuen kolaborazioa dela-eta, Jon Maiarekin batera egin zuena.

Publikoa da Mariak egindako lana berradiskidetzearen alde, bakearen alde, eta are ezagunagoa Maixabel emazteak ildo honetan egindako jarduera ofizial guztia, erreferentzia argi bat. Nolako egurra, halako ezpala. Zorionez, badago jendea hau guztia axola zaiona, eredua dena gizarte eraikuntza positiboa egiteko, ahazteko, estaltzeko eta ukatzeko jarrera ez duena. Eskertu besterik ezin dugu egin.

Uztailaren 31an, azkenik, Joan Mari Torrealdai hil da aurten, 77 urterekin, etxean. Gure aitak egin izango zituenak. Minbiziak hil da Joan Mari ere, eta tamaina handiko dolu kolektiboa eragiten ari da, batez ere mundu  euskaldunean, bereziki euskal hiztun aktiboen komunitatean. Hemen erdaldun gehienen autobaztertze kulturala alde batetk, eta bestetik batzuengan blokeo ideologikoak egon dira. Edozein modutan, lurrikarak Richter eskalan oso goian jo du, ez bakarrik Joan Marik lagatako ondare zabalagatik. Baita Euskaldunon Egunkariaren aurkako atentatuak bete-betean jo zuelako ere, 2003an.

Ondo oroitzen naiz sentitutako amorrua, gorrotoa, tristura, erabateko enpatia piztu zidaten Joan Marik, Txemak, Martxelok, Iñakik, Pellok eta enparauek. Autoinkulpatu nintzen auzi horretan, egin kontu. Horrelako pertsonak torturatzea eta kartzelaratzea zen geure aita torturatzea eta kartzelaratzea bezala. Ulertezina, justiziatik guztiz kanpo zegoen zerbait zen. Alferrikako mina. Mariak eta Maixabelek sentitutakotik oso hurbil.

Hortan datza dena. Hain hurbil egon barik hurbiltasuna sentitzean.

 

PD.- Uztailaren 22an 13. urtemuga izan da aita hil zenetik, etxean. Gugan dago geroztik. Eta bizi gara.

Bake prozesua?

%A %B %e%q, %Y in Dolua, S(u/a)minetik bakera

IMG-20200226-WA0004SB Gernikan aurkeztu genuen pasa den martitzenean, Gernika Gogoratuz elkartearen adeitasunari esker. Emanaldia baino lehen, aukera izan nuen Bakearen Museoa bisitatzeko, modu ezin hobean. Erabat pedagogikoa da bakea zer den ondo hausnartzea, gatazkak zein mota askotarikoak, indarkeriak zenbat aurpegi dituen. Bonbardaketa eta gerren izuaz gain. Terrorismoen ikara barne.

Emanaldiaren ostean, eszenatokiaren gainean bi gonbidatu berezi eduki genituen Mudoh, Naia, Koldo eta laurokin batera, lehenengo aldiz. Solasaldian Maria Jauregi eta Jon Maia lagun eduki genituen. Maria azken bolada honetako ahotsik aktibo eta interesgarrienetarikoa da. Gutxiengo absolutuan egon arren, bake keinuak etengabean botatzeko adorea dauka Jauregik. Eta nire ustez hauxe da dolua burutu eta gero pertsona batek egin dezakeen gauzarik ederrenetarikoa, ederrena ez esatearren. Aitaren (eta amaren) lanari jarraitzea. Eraildako aitarendako omenaldirik hoberena. Nolako egurra, halako ezpala. Praktikan modu dotorean ipinita, gainera.

Maixabel Lasa bera publiko urriaren artean egon zen, eta ez ziren falta izan berari buruzko erreferentziak solasaldian. Fabián Laespadak bertan parte hartu zuen, halaber, eta gai interesgarria laga zuen hausnarketarako. Hain zuzen ere, SBren puntu gakoetako bat: Zer den herriaren sostengua edukitzea eta ez agintariena. Eta alderantziz. Olatz Etxabek eta Sandra Carrascok ondo azaltzen duten moduan.

Jon, bestela, azken urteotan jo eta ke dabil bertsotan ez ezik musikan eta dokumentalgintzan ere. “Hezurbeltzak” izena dauka oraingo bere musika taldeak, sarkasmo guztiarekin. Jon eta taldekideek zaplazteko ozen bat ematen diete hainbeste axola zaienei ea pertsonak bertan ala kanpoan jaiotakoak diren, euskaldun zaharrak ala berriak, erdaldunak ala elebidunak, oinaztarrak ala ganboatarrak. Maria eta Jon, bi mundu desberdinetatik etorri arren, bata txuri-urdina, bestea zurigorria, zubiak non dauden ondo dakite.

Bestela, gaur egunkarian irakurri dut El Salvadorren ere katuak oinutsik dabiltzala: Justizia trantsizionalaren, erreparazioaren eta adiskidetzearen legeak polemika piztu duela, biktimek salatu dutela “ezkutuko amnistia” dela. Eta Ignacio Ellacuria jesuita bizkaitarraren kasuari eragingo diola, besteak beste.

Dolu kolektibo hau hobeto kudeatuta egonez gero, herritarrongandik hasita. Zauriak ondo ixteko garrantziaz jabetuta egongo bagina. Altsasukoa bezalako mendeku ariketak desaktibatuta eta goitik arbuiatuta egongo balira. Ermua izango ez balitz soilik Zaldibarren ondoan dagoen herri bitxi hura. Baketik gertuago egongo ginateke, eta urrutiago suminetik (eta saminetik) .

Info+: “Dolu oso ezberdinak daude, baina amankomuneko puntuak topa ditzakegu” (Busturialdeko Hitza)

Death Cafe Euskadi

%A %B %e%q, %Y in Bizi gara!, Dolua, Humanizazioa, Zaintzaileak, Zarautz Errukitsua

ElurraBilboOrain dela 6 urte abiatu zen HUCI mugimendua Madrilgo ospitale batetik mundura, zainketa intentsiboak humanizatzeko ekimen iraultzailea, Gabi Heras buru. Azken urteotan ezagutu dudan sare interesgarrienen artean dago, zalantza barik, eta Granadako jardunaldietan parte hartzeko eta bertatik bertara ezagutzeko plazerra eduki nuen 2017 maiatzean.

Bi hilabete lehenago, 2017ko martxoaren 23an, HUCIk koordinatu zuen Death Cafe masibo bat aldi berean Penintsulako eta Latinoamerikako 20tik gorako lekuetan, besteak beste Zarautzen (eta Gasteizen, Madrilen, Bartzelonan, …). Hori izan zen Gipuzkoan egindako lehenengo DCa, Amaia Arcek eta biok antolatu genuena. Hilabete batzuk lehenago, Gasteizen, egin zuten lehendabizikoa Euskal Herrian eta espainiar estatu guztian, Naomi Hasson eta Iñaki Saralegui izan ziren aitzindariak. Getxo izan zen lehenengoa Bizkaian.

Hiru urte geroago, 2020ko martxoaren 23tik 27ra, Euskal Autonomia Erkidegoko 20tik gorako tokietan antolatuko dugu DCa, Zarautzen gure herrian ere bai. Eta zoriak ekarri du egun horietan Iruñean ere deitu izana. Gune bat sortu dugu Facebooken eta bertan kontsultatu daitezke egunak eta udalerriak, Death Cafe Euskadi izenekoa. Pozgarria da ekimen hau gure lurraldean zein harrera ona eduki duen antzemateak, eta zenbat pertsona mugitzen ari dira ilusio handiz honen atzetik. Sare mundiala sortzen ari gara.

Azukrerik gabe (“Ur Handitan”, ETB1).

 

Beste dolu kolektibo hauek

%A %B %e%q, %Y in Antropologia apunteak, Dolua, Oroimenean

BilboElurtutaHiriak bereganatzen ari dira populazioa azken hamarkadotan, exodoa etengabekoa da landa guneetatik, herrietatik. Bereziki nabarmena da Iruñerrian, Gasteizen, Bilboaldean eta Lapurdiko kostaldean. Ondorioak gero eta ikusgarriagoak dira, adibidez, Nafar Pirinioan, aurreko astegoienean egunkariak luze eta zabal ekarri zuen moduan. Horren haritik, hari interesgarria @xabiertze-k idatzi du Twitterren, Otsagabian gertatzen direnei buruz.

Despopulazioaren gaiaz irakurtzen dudanean, eta duela ez hainbeste “La España vacía. Viaje por un país que nunca fue” (Sergio del Molino) hartu nuen liburutegitik, Julio Llamazares eta bere “Euri horia” gogoangarria etortzen zait burura. Kontsultan islatzen diren dolu kolektiboak dira, beste garai bateko belaunaldiak, gero eta hutsagoak dauden herri haiek, hondatzen doazen baserriak eta kultura osoak.

Zer nahi duzue esatea, faltan botatzen ditut haurtzaro eta gaztaroko elementu kolektiboak, ez bakarrik oroitzapen pertsonalak. Klima aldaketarekin, orduan ezagutu genuenaren hutsunea nabaritzen dut. Euriak eta elurrak, urtaro markatuagoak. Horren nostalgia daukat.

“En algún tiempo, hubo un dios por cada hombre sobre la tierra”. Julio Llamazares (‘Memoria de la nieve’).

Felipe A.-ri dedikaturik. Doluminez.

Miñan

%A %B %e%q, %Y in Dolua, Humanizazioa, Literaturan, Zarautz Errukitsua

MiñanIbrahima Balde etorkin ginearraren bizipenak jaso ditu Amets Arzallus-ek liburu honetan. “Miñan” anaia txikia esan nahi du fula hizkuntzaz. Eta minari buruzko kontakizuna da hau. Min fisikoa, pertsonen trafikatzaileek edo poliziek emandako kolpeen mina. Ihesean ibilita, edozein tokitan lo egitearren jasaten duzun mina. 

Arimako mina, aitaren heriotzak eragindakoa. Edo anaia txikiarena. Bata hirian, bestea itsasoan. Doluaren mina, eta migrazioarena. “Getxo Zurekin” ekimen errukitsuaren barruan, hain zuzen ere, Ana Uribe psikologo eta tanatologoak honi buruzko tailer bi prestatu ditu hilabete honetan Algortan. Beti ere atzean lagatzen duzunaren mina da.

“Miñan” bidaia kronika desberdina da. Turista edo bidaiari batek egindakoa baino behartutako etorkin batena (etorkin guztiak behartutakoak dira, egia esan). Ginea-Konakry, Mali, Aljeria, Libia… Euskal Herria.

“Orain badakit norbait hiltzen denean izoztuta gelditzen dela. Edo beharbada lehenik izozten da eta gero hiltzen, horrekin zalantza daukat”. Ibrahima Balde.

 

Featuring WPMU Bloglist Widget by YD WordPress Developer

Skip to toolbar