You are browsing the archive for Zarautz Errukitsua.

Beste zortzimilako bat

%A %B %e%q, %Y in Bizi gara!, Mendian Hil Hirian Hil, Zarautz Errukitsua

torelloBartzelonako aireportutik trena hartu behar duzu Sants geltokiraino. Eta hor beste tren bat hartu, L’Hospitaletetik Puigcerdà-rano joaten den lineakoa. Denbora behar da, baina azkenean iristen zara Osonako hiriburura. Vic tamaina ertaineko hiria da, Zarautzek halako bi biztanle dituena. Bertan lan egiten du Zainketa Aringarrietako pope handietako batek estatu mailan, Xavier Gómez-Batistek. Eta bertan abiatu zuten komunitate errukitsua edo zaintzailea duela 6 urte, geure erreferentzietakoa izan dena: Vic ciutat cuidadora, Katalunian sortutako lehenengoa.

Vic-ekoa zen Jaume Balmes (Bartzelonako kaleari izena eman ziona, uste dut), Quimi Portet (“El último de la fila”; Nafarroa Beherean edo Zuberoan hor nonbait erdi galdurik bizi izan zen, bolada batez), Marta Rovira politikari erbesteratua edo Raul Lopez (saski jokalaria, Bilbon ere ibilitakoa). Hangoa da Susana Llavina zarauztarra ere, MHHHeko protagonista. Hiriak ikusteko moduko katedral dotorea dauka, detaile erromaniko ederrak dituena, Larruaren museoa ere badauka, sekula bisitatu gabe neukan horrelakorik. Plaza nagusi ikusgarria dauka. Baita mendi liburu-denda gomendagarria ere. Eta ondo jateko txokoak, bai horixe. Gogoekin gelditu nintzen barraskiloak jateaz, dena ezin da.

Baina bidaiaren xedea, berez, apur bat iparralderago dagoen herria zen. Torelló Mountain Film Festival antolatzen dute bertan duela ia 40 urtetik, Penintsulako beteranoena da, baita garrantzitsuena ere, Bilboko Mendi Filmekin batera. Gustura, oso gustura ibili nintzen zinemaldian ere. Susana eta Felix ezin ziren etorri, baina Susanaren senideak egon ziren proiezkioan. Katalanez egin ahal izan nuen aurkezpena, duintasunez esango nuke. Pozik nago tren hau hartu izanaz, bizitzan behin pasatzen den horietakoa izanik. Izaskun Andonegik dokumentalaren amaieran esaten duen moduan, ez dakigu aurrean etorkizunean zer daukagun, baina beti izango dugu beste tontor bat gure zain. Zerrendan dagoen horietako bat Pica d’Estats da, Kataluniako garaiena. Egunen batean egingo ahal izango dugu Galeuscako espedizio bat hara? Inshallah.

Galizian izango da hurrengo asteburu potentea.

Jarraituko du.

 

Info+ Festibaleko Twitterren.

Hegan

%A %B %e%q, %Y in Aulki Hutsak, Mendian Hil Hirian Hil, S(u/a)minetik bakera, Zarautz Errukitsua

miruaBilbotik Bartzelonara doan hegazkinean noa. Begiak itxi ditut. Aste trinkoa izan da, estres handikoa. Bereziki zainketa aringarriak behar dituzten pazienteak izan ditut ospitalean eta kontsultan. Egun hauek kanpoan egongo naizelako, eta hurrengo asteburuan ere, baita azaroko azken aste osoan ere. Lana pilatzen da eta emozionalki kudeatu behar duzu pazienteek eta senideek dakartena: Sufrimendua, beldurra, zalantza, bertigoa, esker ona, haserrea, tristura, damua, poza…

Pirinioetako tontorrak ikusi ahal izan ditut, elurtuta. Denbora luzea zen hegaldi bat ez nuela hartzen. Udalatxeko tontorrean ere elur malutak ikusi nituen aurrekoan. Arrasaten, astelehenean aldez aurretiazko borondateei buruzko hitzaldia antolatu zuen Nagusien Kontseiluak, eta hizlari moduan gonbidatu ninduten. Kulturate aretoa beteta, gaiak pizten duen interesa seinale.

Katalunian azkeneko aldiz “S(u/a)minetik bakera”-rekin egon ginen Aitor, Maider eta hirurok, 2018ko urtarrilean. Sumineko garaiak izan ziren haiek, sosegu handiagoa topatuko dut orain. Gaizki orbaindutako zauriek izan dezaketen sosegua behintzat. Zarautzen, asteazkenean, heriotza baino lehen aldez aurretik hasten den doluari buruz hizketan egon ginen, dementziekin lotuta batik bat. Maria Victoria Lucero eta biok hizlari, Afagik eta Zarautz Herri Zaintzaileak antolatutako ekitaldia izan zen, harrera oso ona jaso zuenaModelo zineman.

Ostegunean, Errenterian izan nintzen. Maiderren herria. Leihotik begiratuta, hodeiak ikusten ditut orain gure azpian. Orereta niretzat Gabonak dira, Olentzero Pello eta Aiora txikiak zirenean, neure gurasoak bizirik zeudenean, txistulariak; Urdaburu, Listorreta, Añarbe, Urdaburu mendi taldearen borda Ezkaurreko magaletan; Miren, Jon, Arantza, Aurita, amona Isabel, Joxe Manuel, Jon, Ainhitze… ; Imanol, Mikel, Pilartxo, Joxe Mari, Gema, “Aulki Hutsak”. Niessen aretoan egon ziren aipatutako bidelagunetatik asko. Beste batzuk ez daude jada.

Mendi Film 2021 ate joka dagoen honetan, Mendi Tourreko azken emanaldia egin dugu ostiralean Elgoibarren. Lankide baten doluan alboan egoteko arratsaldea ere izan zen, garagardotan. Baita Iñaki Izan bidelagunarekin egotekoa ere. Herri Antzokiak ere itxura ederra izan zuen, publikoaren epeltasuna jaso genuen. Sua piztuta zegoen han ere. Alde batean Karakate, eta bestean Kalamua eta Morkaiko.

Eta orain, aste mamitsu honen buruan, Osona dut zain: Torelló eta Vic.

Jarraituko du.

Zaharra izatea

%A %B %e%q, %Y in Bizi gara!, Zaintzaileak, Zarautz Errukitsua

pasos-hacia-una-nueva-vejez_javier-yanguasAdinekoen asteak antolatzen dabiltza gure herrietan egunotan. Herri honetara, adibidez, urriaren 5ean Julio Gomez ekarriko dugu, zainketa aringarrien nazioarteko egunarekin ere bat egiten, Zarautz On eta Zarautz Herri Zaintzailearen arteko urteroko  elkarlana da, laugarren urtez egingo duguna.

Arrasaten, bestela, atzo mahai inguru bat antolatu zuten zahartzaroari buruzkoa, ikuspuntu desberdinak jaso nahian. Bertan egon ginen Izarra Gonzalez (erretiratua), Miguel Laspiur (Arizmendiarrieta Lagunak), Olatz Etxabe (Iturbide egoitza) eta ni neu. Erantzun behar izan genuen lehenengo galdera, bere horretan, mami handikoa zen: Noiz hasten da bat nagusi egiten, zahartzaroan sartzen?

Neure seme-alabei galdetuz gero, 40-50 urterekin erantzungo zuten akaso. Hau da, gurasook daukagun adina. Neuk ere horrela pentsatzen nuen gaztetan, eta horrela esaten nion aitari, zaharra deitzen nion. Haren erantzuna beti zen berdina, zahartzaroaren alternatiba okerragoa zela, ez iristea alegia. Bizitza tarteka oso krudela da, batzuetan galdetzen diot neure buruari zergatik tematzen zen hori esaten. Izan ere, aita marra ofizialean gelditu zen, 64 urterekin hil zen, 65ak egiteko hilabete bat baino gutxiago geratzen zitzaionean.

Dena den, seme-alabak ez dabiltza oso oker. Hilabete honetan iritsi zait koloneko minbizia goiz detektatzeko programan parte hartzeko deia, 50 urte betetzear nagoelarik. Gainera, azken bolada honetan pentsiodunen borroka neuretzat hartzen dut. Asko eskertzen diet egiten ari direnagatik, jo eta ke, eta aldi berean argi daukat oraingo pentsiodunak baino gu geu egon beharko ginela hor, manifestazio eta mobilizazioetan. Gazteagoak garenon etorkizuna da kolokan dagoena, ez eurena.

Beraz, noiz sartzen gara zahartzaroan? Atzo gogoratu nien ekitaldira etorri zirenei pandemian gertatu dena, askorentzat oso inpaktantea izan dena: Paziente larriak zainketa intentsiboetara noiz bidali ditzakegun eta noiz ez. Ez da koronabirusarekin soilik gertatu den gauza bat, hau guztia baino lehen beti planteatzen den dilema baizik. Badaude argi dauden kasu batzuk, bidaltzeko ala ez bidaltzeko. Eta erdian, zalantzak eragiten dituzten kasuak. 80 urteko muga da inon idatzita ez dagoen baldintza, behetik bai eta goitik ez. Noski, badaude 80 urtetik beherako pertsonak funtzionalki edota kognitiboki oso kaltetuta daudenak, eta bidaliko ez genituenak. Eta alderantziz. Pandemiak ekarri duena izan da zorroztasun handiagoa, eta kasu tamalgarriak izan ditugu adinaren arabera bakarrik, kontuan hartu barik autonomia maila eta buruko fakultateen egoera.

65, 70, 75, 80 urte? Gazteak/zaharrak dikotomia planteatzen badugu, txarto hasiko gara nire ustez. Adin ertainekoa ez da oso kontzeptu erakargarria izango, baina hor gaude gutariko asko sartuta, 40-65 urteko tarte horretan (bota gora beheko muga nahi baduzu, baita goikoa ere). Gazteak dira 20-30 urtekoak, zaharrak 80-90 urtekoak. Bai ezta? Eta hemen dator sorpresa: Zaharra edo adinekoa izateak ez du esan, automatikoki, makala, ezdeusa edo baliorik gabekoa. Zaharra eta txarra ez dira sinonimoak. “Zaharra, agurea edo atsoa” ez dira irainak, edo ez ziren izan beharko.

Oso oinarrikoa da hau guztia, baina mota guztietako eufemismoak erabiltzen ditugu egunero hitz tabuak ez aipatzeagatik. 80 urte inguruko paziente batek, gaixotasun aurreratuarekin eta klinikoki larri zegoenak, esan zidan “vejez prematura” zela etorri zitzaiona, Gazte sentitzen zen… baina ez zen. Lege naturala da, 40-45 urtetik aurrera gehien-gehienok galtzen goaz, ilea, indarra, ikusmena, entzumena, oroimena… Biologia hutsa da. Gaur erizain batek esan dit 86 urteko paziente bat ez dela hain zaharra, zaharragoak izaten ditugula. Noski. Baina kontuan hartuta Euskal Herrian horixe dela emakumeen batez besteko bizi-itxaropena, ez dakit ba. Hau da, emakumeak gure herrialdean, batez beste, 86 urterekin hiltzen dira.

Esparru subjetiboa da, zenbakiek ez dute besterik gabe agindu behar, ados. Salbuespen harrigarriak denok ezagutzen ditugu, bejondeiela, Eta bitartean, inork ez du zaharra izan nahi. Nik bai, zalantza barik gainera. Iristea asko gustatuko litzaidake, lorpena izango litzateke. Aitak arrazoia zeukan. Ama ere bidean gelditu zen, 73 urterekin. Zaharra izan eta ahalik eta egoera onenetan, badaezpada ere. Ez dakit 75 urte arte tokatuko zaigun lan egitea…

 

PD.- Argazkian agertzen da Javi Yanguas gerontologoaren liburuaren azala. Adinekoen esparru honetan aditu ezaguna da bera, eta liburuak itxura bikaina dauka.

The Troubles eta haratago

%A %B %e%q, %Y in S(u/a)minetik bakera, Zarautz Errukitsua

The TroublesZarautzen compassionate communities” saltsa honetan hasi baino lehen, herrian beste talde batzuk zer egiten ari ziren aztertu genuen. Eta, aldi berean, munduan nola funtzionatzen ari ziren beste komunitate errukitsu batzuk estimulagarria bezain ezinbestekoa izan zen guretzat. Gai deserosoak eta ezkutatuak hasi ginen jorratzen Death Cafeetan, heriotzaz orokorrean, zehazki minbiziaz, Alzheimerraz, zainketa aringarrietaz, etxeko ospitalizazioaz, suizidioaz, dolu perinatalaz…

Munduan egiten ari zirena begiratuta, indarkeria politikoak edo terrorismoak gogor jotako bi herrialde kontuan hartzekoak ziren (eta dira), komunitate gupidakorrak modu esanguratsuan garatzen ari zirenak: Kolonbia eta Irlanda. Nire buruari galdetzen non ea gaia jorratuko zuten, edo tabuen artean tabuena izango litzateke. Funtsean ea gai garen modu honetan etorritako heriotzaren doluei buruz hitz egiteko, osagai distortsionatzaileak albo batera lagata (politika, historia,…), eta faktore humanoetan eta emozioetan bakarrik enfokaturik. Gasteizen, Zarautzen eta Getxon bizipen ederrak izan genituen, hiri errukitsu moduan, “S(u/a)minetik Bakera” obra eszenikoa aurkezturik. Udazken honetan hiru horietako batean errepikatzeko ilusio handia daukagu.

Asuntoa da uda honetan Irlandan egon garela oporretan, eta besteak beste Derry eta Belfast bisitatu ditugula. Lehenengoan azaletik igaro ginen gehiago, baina bigarrenean bete-betean busti ginela orain dela 50 urte piztu ziren gatazka politikoen ondorioekin. Ulsterren gertatutakoa, desberdintasunak desberdintasun, beti izan da prozesu paralelo modukoa, hemen gertatzen zenarekin aldean. Telebistan eta zineman ikus-entzunda, bazen garaia bertatik bertara horren guztiaren aztarnak behintzat ezagutzekoa.

Hasi ginen Black Cab Tour batekin, alegia, ibilaldi gidatu bat taxi batean hala Shankill Road nola Falls Rd. aldeetan. Horren bidez, gidaria kartzelan egondako baten bat izan daitekeelarik, zonalde unionistan zein errepublikarrean gelditu diren hormetako pintaketak, harresiak, txarrantxak eta abar ikusi ditzakezu, gidariaren komentarioekin. Historian atzerako bidaia egitea bezalakoa da, oso gomendagarria. Baina iraganaldiaz gain, orainaldia ere oso presente dago. Orduko pintaketekin konparaturik, gaur egun egindakoak beste ildo desberdin bat daukate. Amek, izebek eta amonek bereiziki hitz egiten dute itxaropenaz, adiskidetasunaz, maitasunaz eta zainketetaz. Gogoratzeaz, errespetuaz eta lehengoratzeaz. Gogor borrokatzea gizarte lehengoratzaile baterantz. Osagarri moduan, Ulster Museum-ek atal oso interesgarria dauka indarkeria politikoaren hamarkadei buruzkoa, baita orokorrean Ipar Irlandako historiari buruzkoa ere.

Bidaiatzea da apur bat leihoak zabaltzea eta haizea mugiaraztea.

Hitz egin dezagun eutanasiaz

%A %B %e%q, %Y in Osatzetik Arintzera, Zarautz Errukitsua

LaPromesaHeriotza duinaren kontzeptua hainbat pertsonak lotzen dute modu automatikoan bide bakar batekin, orain arte legezkoa izan ez dena espainiar estatuan. Duintasuna zer den definitzea ez da erraza izaten, eta batzuetan lausotasun horretatik epaitzen dugu zer den duina eta zer ez. Subjektibotasun batetik, eta egia esan ezin da beste modu batean izan. Objektiboki definitu daiteke zer den heriotza duina / ona eta zer ez? Bai, badaude kriterio batzuk, nahiko orokorrak direnak eta jende gehien-gehienak ontzat hartzen dituena. Hau guztia gero eta ikertuago dago, Medikuntzaren, Erizaintzaren eta Psikologiaren beste hainbat kontu bezala. Milaka pertsonen kasuak aztertu eta ikertu ostean ondorio batzuetara ailegatzen ari gara azken urteotan: Bakarrik ez hiltzea, sufrimendu gabe bizitza amaitzea, zeure bizitzaren zentzua topatu izana, egindakoarekin pozik egotea bestela baino, ingurukoen gainean zama askorik ez ipintzea zainketetan, agur esan ahal izatea, gehiegi ez luzatzea azken egunak, egiteke dauden kontu garrantzitsuak itxitzat lagatzea eta beste puntu batzuk daude.

Hau guztia da, hain zuzen ere, zainketa aringarriekin egiten saiatzen garena. Heriotza eta bizitzaren amaiera duinaren alde egiten dugu lan. Azken momentuetako sedazioak ipintzeaz aparte lana badugu, batez ere, komunikazioarekin. Gaixoarekin, familiarekin, beste lankideekin. Eta komunikazioa beti ez da erraza. Familiako kide guztiek ez dituzte berdin ikusi behar gauzak, nahiz eta objektibotasun batzuk egon. Lan handia, hitz batean, gauzak ondo egin nahi badituzu. Subjektibotasunak eta ikuspuntu desberdinak hor daude, eta batzuetan korapilotsua da kontua honengatik, ez hainbeste zer medikazioa ipini eta zein ez.

Zainketa aringarriak ez da espezialitate bat berez, oraindik. Medikuntza, Erizaintza eta Psikologiaren atal erlatiboki berria da, 30-40 urte dituena modu formalean eta ofizialean. Ziur nago aurretik pertsona zehatz batzuk gai zirela modu instintiboan gaur egiten duguna egiteko, seguru aski gaur ditugunak baino botika gutxiagorekin. Baina enpatia eta errukia, adibidez, ez ditugu gaur egun asmatu.

Halaber, eutanasia egon bazegoen legala izan baino lehen. Ezkutuka bideratu izan da eta izaten ari da hainbat tokitan munduan zehar. Hau da, errealitate bat da, begiak itxi eta belarriak estali arren. Gizartearen zati esanguratsu bat ozen eskatzen ari zen aspalditik, eta kasu zehatz batzuk ezagutu ditugu Euskal Herrian azken urte hauetan. Zarautzen eta Portugaleten, adibidez. Aurten espainiar legebiltzarrak eman duen urratsa zerbaiten ondorioa izan da, apeta politiko huts bat baino. Ongi etorria beraz. Martxan ipintzeko bidea, bestela, kritikagarria da eta hobetzeko modukoa, noski. Puntu honetan, merezi du Koldo Martinezen hitzak irakurtzeak. Zentzuduna da haren kritika, eutanasiaren aldeko jarrera batetik.

Luze eta zabal entzungo dugu gaiari buruz, geure artean dagoena jada. Goazen beraz hitz egitera, argudioak entzutera, teoriak baino praktikak ekarriko diguna ikustera. Lan egiten dudan ospitalean, Debagoieneko zonaldean, martxan ipini gara formatuta eta prest egoteko erronkari aurre egiteko. Osakidetzako beste osasun eskualdetan ere berdin, herren baina aurrera. Badakigu espaniar estatuko beste lurralde batzuetan askoz atzeraturik daudela gauzak, inoiz abiatuko badira zenbait lekutan….

Hitz egin dezagun ba eutanasiari buruz. Geurean adibidez, “La Promesa” dokumentala Zarautzera ekarri nahi dugu aspalditik, komunitate errukitsuaren ekimenaren barruan. Berez, antolatze lanetan hasiak ginen, koronabirusak dena gelditu zuenean. Ea oraingoan lortuko dugun, lehen erdi aipatutako Portugaleteko kasu ezaguna gure herrian lasai jorratzeko.

Doluak eta gazteak (2)

%A %B %e%q, %Y in Dolua, Zarautz Errukitsua

doluakgazteakPaziente bat bizitzaren amaieran ospitalean artatzen dugunean, are gehiago azken egunetako egoera baldin bada, kontu garrantzitsua da senideei ondo azaltzea zer datorren, nola izan daitekeen eta orokorrean aurreikusi daitekeenaz informatu.

Badago kezka bat, beste hainbaten artean, errepikatzen dena, eta da ataka haietan ilobekin nola jokatzea. Normalean pazientearen seme-alabak izaten dira interlokutoreak, adinekoa baldin bada, eta seinale ona izaten da ilobei buruzko galderak egiten dizkigutenean. “Bisitan etorri ahal dira, komenigarria da?”, “badakite aitajauna oso gaixorik dagoela, baina esan beharko genieke heriotza badatorrela?”, “hiletara ez dakit haurrak eraman beharko genituzkeen ala ez”, …

Prozesu hauetan haurrak, nerabeak eta gazteak integratzeak garrantzi handia dauka. Helduen artean bezala, beste adin tarte horietan ere desberdinak dira heriotzari eta doluari aurre egiteko bakoitzak duen jarrera. Adituek esaten dutenaren arabera, 6 urtetik aurrera heriotzaren kontzeptua bereganatzeko gai dira umeak normalen, batzuk lehenago ere. Heriotza zerbait misteriotsua da, eurentzat bezala geuretzat ere. atzera bueltakori

Arizmendi ikastolan, azken urte hauetan, Maite Urzainek eta Eider Otxoak jardun dute doluaren ingurukoak azaltzen irakasleei eta gurasoei, eta material oso baliotsua kontsultagai dago euren webgunean. Zer egin behar den eta ez den egin egin behar momentu haietan, eta bibliografia eta filmografia erabilgarriak azaltzen dira esteka horretan.

Antzuolako eskola publikoaren ibilbidea ere ezaguna da, beste arlo batzuetan bezala honetan ere. Niretzat sorpresa izan zen zein ondo landuta daukaten dolua ikasleekin jakitea, sorpresa oso atsegina.

Gipuzkoa mailan, luzea da Bidegin elkartearen ibilbidea ere, doluan orokorrean eta eskola eta ikastetxeetan zehazki. Gida gomendagarria eskaintzen dute haien webgunean: Donostiako elkarte hau, Izaskun Andonegik sortutakoa, sarea eratzen ari da Euskadi mailan beste komunitate eta elkarte batzuekin, komunitate errukitsuak edo hiri/herri zaintzaileak deitutakoak. Helburu nagusietako bat mugimendu honetan, hain zuzen ere, hezkuntza munduan zaurgarritasuna, zahartzea, gaixotzea, zainketak, heriotza eta dolua bezalako gaiak jorratzea da. Gasteiz, Getxo, Santurtzi, Zarautz eta Orio dira beste adibide batzuk, baita Iruñea ere. Izan ere, Nafarroan abiatu zuten oso egitasmo interesgarria duela urte batzuk, beste batzuontzat oso inspiragarria izan zena, “Proyecto Sé+”.

Sarritan, hauxe komentatzen dute hainbatek, eta arrazoiarekin: Heriotza apur bat normalizatu ahal izateko, txikitatik irakatsi egin beharko zen. Hala da, baina ñabardura batekin: Hezkuntza zentroetan bezala etxean ere geurea egin behar dugu. Bakoitzak geure modura, baina honetaz ere hitz egin behar da, sexualitateaz, balio etikoetaz, ekologiaren garrantziaz eta buruan dituzuen beste gai horietaz guztietaz bezala. Formakuntza ongi etorria da beti: tailerrak, ikastaroak, liburuak, pelikulak, hitzaldiak… Eta hauekin batera, denok barruan dugun gaitasun bat indartzea, enpatia. Besteen lekuan ipintzeko gaitasuna, alegia. Hau, beste gauza batzuk bezala, entrenatu daiteke. Behin eta berriz aurre egiten egoera ez hain errazei. Norbait ondoan izanez gero heriotzaren bat eduki duena, saiatu bere larruan ipintzen eta pentsatzen zer gustatuko litzaizukeen zirkunstantzia horietan egonez gero. Ariketa hauek, azken finean, laguntzen gaituzte heriotzari beldurra apur bat kentzen. Besteen doluetan enpatia landu izanez gero, geure dolu propioei hobeto aurre egiten lortu dezakegu. Eta, zer esanik, geure seme-alabei edo lobei laguntzeko. Heriotzari eta doluei aurrez aurre begiratzeko gaitasuna indartuz gero, beste segurtasun bat transmititu dezakegu ama edo aita moduan, izeko edo osaba moduan, eta abar.

Badaude beste helduleku batzuk, noski, eta espiritualtasuna sendoenetarikoa da. Gaur egun, kristautasun tradizionala oso ahulduta dago adin tarte batzuetatik behera. Eta, aldi berean, beste erlijio batzuen osagaiak heltzen ari dira gurera, bereziki Asia aldetik datoztenak. Osagai budistak eta hinduistak harrera ona dituzte hainbatengan, eta besteak beste heriotzak dakarren angustia arintzen laguntzen dute. Erlijiorik gabe ere, espiritualtasun laikoa gero eta indar handiagoa hartzen ari da. Eta hau, zalantzarik gabe, oso lagungarria izan daiteke.

Azken finean, gai hauekin sentitzen dugun larritasunak izaera existentziala dauka, neurri handi batean. Geure seme-alabek galdetzen dizkiguten galdera horiek zer dira ba? Galdera existentzialak, ezta? Jaio baino lehen eurak non zeuden galdetzen digutenean, edo amandrea edo aitajauna hil eta gero nora doazen.

Honaino zertzelada batzuk gaiari buruz. Interes handikoa da arlo hau jorratzea, badugu non sakondu hemendik aurrera.

 

Irratian ere

%A %B %e%q, %Y in Zarautz Errukitsua

Irratian ereHasi berri dugun maiatz hilabete honetan, Zarautz Herri Zaintzailea (ZHZ) ekimenaren hirugarren urteurrena beteko dugu. 3 urte hauetan gero eta aberatsagoa bihurtzen ari da gure ibilbidea. Death Café izeneko topaketak antolatzen hasi ginen, eta une batean Amaia Arce, Jabi Bereziartua, Anjel Irastorza eta laurok adorea hartu eta ur are handiagoetan dzanga egiteko erabakia hartu genuen, eta komunitate errukitsu edo zaintzaileen sarean sartzeko urratsa eman genuen. Ordutik, Euskadiko beste komunitate batzuekin batera hainbat dinamika eta ekimen partekatzen ari gara, Getxo, Gasteiz, Santurtzi, Donostia, Oriorekin… Gaur egun, Amaia eta Jabi jada ez daude taldean, eta Miren Ros da abentura honetan sartu dena Anjel eta biokin.

Denontzat hilabete oso zailak suertatzen ari dira pandemiako hauek, bakoitza gure esparruan. Ia 5.500 pertsona hil dira lau Araban, Nafarroan, Gipuzkoan eta Bizkaian urte luze honetan. Heriotza, zaurgarritasun eta doluaren inguruko kontzientzia piztu da modu kolektiboan, halabeharrez. Hain zuzen ere, koronabirusak ia dena menderatu baino lehen ere herri eta hiri errukitsuetan lantzen ditugun gaiak. Pedagogia beharrezkoa dela beti sinestu dugu, baina are gehiago orain eta hemendik aurrera.

Aurreko hilabetean, Nere Erkiaga lekeitiarra izan genuen Modelo zinema aretoan hizlari. “Hil Argi” elkartetik etorri zitzaigun. Nerek 2020ko irailetik hona, 8 hilabetez,  Manu Etxezortu zarauztarrak Euskadi Irratian aurkeztutako “Faktoria” irratsaioan tarte bat hartu du. Astelehenero, goizez, heriotzari buruzko tarteak aurkezten dituzte  Nerek eta Manuk. 34 irratsaio egin dituzte orain arte denbora horretan. Bertan, heriotzaren ertzak aztertzen dituzte, ikuspuntu sozialetik, medikotik, legaletik, kulturaletik. Aditu euskaradunak pasatzen dira astez aste mikrofonotik, irratian ere hau guztia jorratzeko. Horietako batzuk, aspaldiko bidelagunak, Izaskun Andonegi, Amaia Gozategi, Koldo Martinez, Marta BarandiaranIñigo Suberbiola, Felix Zubia, Ziortza Karrantza, Iñaki Olaizola, Arantza Iraola

Testigantzentzat ere lekua topatu dute, bihotzera zuzenean iristen diren bizipenak izanik. Zinez eskertzeko ahalegina izaten ari da, beste inongo irratitan ezagutu ez dudana, nik behintzat. Lan handia, antolatzaile eta parte hartzaileei eskertzeko modukoa. Nahi izanez gero, orain arteko tarte guztiak entzungai ditugu goiko paragrafoan dagoen linkean.

Bejondeigula.

Doluak eta gazteak

%A %B %e%q, %Y in Aulki Hutsak, Dolua, Mendian Hil Hirian Hil, Zarautz Errukitsua, Zineman

GrievingTeensUnibertsitateko ikasleak prestatzen dabiltza karrera amaierako lanak aste hauetan. Horietako bi, Urola Kostako bi neska, harremanetan ipini dira nirekin egun hauetan hori dela-eta: Larraitz Blanco Kazetaritza ikasketak bukatzen ari da, eta gai moduan zainketa aringarrien eta eutanasiaren ingurukoa aukeratu du, heriotza duina alegia. Eduki genuen solasaldian, interes handia erakutsi zuen, pozgarria da 20 urteko jendea gai hauetaz arduratzea. Izaro Egaña, bestela, Ikus-entzunezkoen ikaslea da, eta dolua izan da berak hautatutako gaia. Dokumental laburra egingo du, eta horretarako testigantzak bilatzen ari da, bizipenak eta apunte teorikoak. “Aulki Hutsak” ikusi du, eta antzeko planteamendua egin nahi du, baina ikuspuntu desberdin batekin: Jende gazteak doluak nola bizi dituzten aztertzea. Horretarako, Lide Crespo “geureak” parte hartuko du lan honetan, behin “Mendian hil. Hirian hil”-en estreinatu eta gero animatu da beste urrats bat ematen. Izan ere, MHHH-ekin lortzen ari garena da 20-30 urtekoak pelikula ikus-entzutera etortzea eta hausnarketa hauek eurekin konpartitzea.

Bitartean, asteburuan “Dardara” dokumentala ikus-entzun dugu azkenean Maiderrek eta biok. Eta horixe sortu dit barruan ‘Berri Txarrak’ taldeari buruzko pelikula honek: Zirrara, dardara. Baita nostalgia ere, orain pandemiagatik disfrutatu ezin ditugun kontzertuengatik. Atzean lagatako  gaztaroko urte horiengatik ere bai, orain dela 25 urtekoak, BTX hasten ari zirenean musikaren munduan. Pelikularen pasarte batean, ama batek azaltzen dio alaba txikiari (bandaren zale amorratuak biak ala biak) zer den fisikoa ez den mina, ikus daitekeen zauririk lagatzen ez duena. “Min hau” abestiaren hitzen haritik: “Min hau neure neurea dudala badakit, baina zauria ez dut topatzen inundik…”. Akorde eta hitz hauekin hasten da “AH” dokumentala, hain zuzen ere, eta ederra da ama eta alabaren arteko solasaldia entzutea. Gainera, Izaro ikasleak galdera horixe egin zidan aurrekoan, beste batzuen artean: Zelan azaltzen zaion ume bati zer den dolua, ikusten ez diren zauri horiek zer diren.

Erronka bat daukat laster, ildo honetatik jarraituta. “Compassionate communities” mugimenduan, helburu nagusien artean heriotzaren kontzientzia hedatzea eta doluari daukan garrantzia ematea daude. Nerabe eta gazteen artean hau lantzea erronka bikoitza da, sarritan gurasoekin hasi behar garelako. Eta geure beldur eta ezin propioekin. Getxon, Gasteizen, Donostian (Bidegin) ondo dabiltza jarduera hauetan, baita geure Zarautzen ere. Hirugarren urtea beteko dugu aurten geure ekimen errukitsua martxan ipini genuenetik. Eta bereziki Salbatore Mitxelena ikastolan aritzen gara lan pedagogikoa egiten. Miren Ros eta biok bertako gurasoak gara, eta hilabete honetan saio bat egingo dugu DBH3ko ikasleekin, pelikula batetik abiatuta: “Monsieur Lazhar” bikaina. Dolua, heriotza eta suizidioa 14-15 urtekoekin lantzeko erronka dugu. Eta nire kasuan oso berezia izango da, ikasleen artean Pello semea izango dudalako.

Dolua inspirazio iturri izugarria dela kontu jakina da. Beste pelikula bat ikus-entzuteko aprobetxatu ditugu “egun santu” arraro hauek: “Nomadland”Frances McDormand aktoresak ez badu Oscar saria irabazten aurten lan honengatik, oso gertu geldituko da. Desolazioa, elurra eta hotza, paisaia lehorrak eta gainditu gabeko doluak dira filmaren osagai batzuk. Beste AEB bat erakusten dute, nomadena, etxe finkorik ez daukatenena, sistematik kanpo xamar bizi direnena. Autokarabanako asteburu baterako pelikularik egokiena. Erabat gomendagarria autokarabana barik ere.

“Eta min eman arte zure falta izan
Ez da musa hoberik”. Berri Txarrak.

 

PD.- “Quizá vivir sea ésto” (Jorge Egocheaga).

Zainduta eta eroso

%A %B %e%q, %Y in Bizi gara!, Osatzaile zauritua, Zarautz Errukitsua

mycaremyconfortBihar izango da Zainketa Aringarrien nazioarteko eguna, urriaren 10a. Aurtengo leloa “nire zainketa, nire konforta” da, erosotasunean fokua ipinita. Izan ere, erosotasunak puntu ugari hartzen ditu barne: Atsedena, isiltasuna sarritan, ahoa eta belarriak une garrantzitsu batzuetan, musika beharbada, argazki zaharrak berrikusi, kontu zaharrak berriz kontatu, orainaldia erdian jarri, agurra prestatu…

Aurten, hirugarren aldiz, Zarautz On elkartearekin batera hitzaldi interesgarri bat antolatu dugu gure komunitate errukitsuan. Herriko elkarte aktiboenetarikoa da, zientzia eta berrikuntza ardatz hartzen dituena, eta bidelagun ezin hobea Zarautz Herri Zaintzailea izeneko geure ekimenerako. 2018an, geure lehenengo urtean, Myriam Berruete ekarri genuen “Etxean ala ospitalean hil” izenburuko hitzaldiarekin. Etxeko Ospitalizazioan aitzindaria da Myriam, Zumarragako zerbitzua berak ipini zuen martxan, eta gaur egun Donostia Ospitalean dabil lanean. Horrez gain, oso azpimarratzekoa da goizeko lanalditik haratago Zarautzen urte hauetan guztietan arratsaldez eta gauaz egindakoa, etxez etxe, hainbat pertsonaren alboan bizitzaren amaieran egondakoa. Berak umorez “la privada” deitzen duena.

2019an, Patxi del Campo gure artean eduki genuen, musikoterapiaz, isiltasunaz eta beste hainbat punturi buruz hitz egin zigun. Patxi Gasteizko komunitate errukitsuaren sortzaileetarikoa da, “Vivir con voz propia” ekimen interesgarriaren bultzatzaile nagusietakoa, etengabean berritzen eta euren burua berrasmatzen. Denbora honetan elkarlanean egon gara gasteiztarrekin, baita getxoztarrekin, santurtziarrekin, oriotarrekin, donostiarrekin eta iruindarrekin ere. Sareak ehuntzen eta mundura begira.

2020 arraro honetan, Jesus Sánchez Etxaniz etorriko da, urriaren 13an (asteartean). Jesus pediatra paliatibista da, martxan ipini zuen Etxeko Ospitalizazioaren zerbitzua Gurutzetako Ospitalean eta Arinduz Euskadiko zainketa aringarrien elkartean zuzendaritza batzordean dago. Umeekin egindako lanari buruz hitz egingo digu, bereziki hunkigarria den arloa. Pandemiaren aurrean bestelako ikuspuntuak kontuan hartzen ari da Jesus, eta akaso honi buruz ere solasean ibiliko gara.

Urte arraroa benetan, baina zirrikituetatik ibilita datorren asteko hitzaldi hau ez ezik, “Erruki istorioak” liburua argitaratzea ere lortu dugu, Zarauzko Udalari esker, 14 zarauztarren (jaiotzez ala ez) istorioek osatutakoa eta Ruben Plaza lagunaren argazkiek edertutakoa. Halaber, atzo aurkeztutako “Comunidades compasivas al final de la vida” monografian parte hartu dugu Zarauztik (deskargatu hemen), SECPALek argitaratutakoa.

Bizi gara!

Borondatezko bakardadeaz

%A %B %e%q, %Y in Antropologia apunteak, Bizi gara!, Zarautz Errukitsua

100egunbakardadeanBakardadea geure garaiko arazo nagusien artean dago. Komunitate errukitsuetan, edozein udalerritan egia esan, erronka handienetarikoa da. Batik bat bakarrik bizi diren adineko pertsonak. Bakarrik eta gaixotasun kronikoekin, hauskorrak. Aste berezi hauetan jende asko honetaz konturatu da.

Badago, bestela, bilatutako bakardadea. Txikitan txundituta gelditu nintzen lehen aldiz jakin nuenean bazeudela monja eta monje batzuk isiltasunean bizi zirenak (direnak). Burgos aldeko cartujoak, adibidez. Komunitatean gauza batzuk egiten zituztenak, eta bestela bakarrik eta isilik egoten zirenak. Misterio handia zen niretzat, ezagutzeko erakargarria alde batetik. Farozainen bakardadea bezala, edo antzera. Erromantikoa bezain gogorra.

Ez dira gutxi, bestela, bakarrik egotearen onurak: Bakea eta sosegua errazago topatzea. Sormena errazago piztea. Enpatia, errukia eta erresilientzia lantzea. Zoriontsuago sentitzea. Beti ere bilatutako egoerak baldin badira, borondatezkoak (“Alloneness” > “Loneliness”*).

Konfinamendu honetan, aurkikuntza ederra egin dut Netflixen. Argazkilari asturiar batek bere buruarekin egindako esperimentua: 100 egun mendi aldean bakarrik igarotzea. Gauza gutxirekin bizi, une kritikoak ondo kudeatu, naturarekin bete-betean konektatu, animalia basatiak grabatu, musika ipini eta dokumental ederra egin. Eta dena paradisu zoragarri batean, Redesko natura parkean.

Antza denez, José Díaz argazkilari honek berea egin zuen XIX. mendeko erdialdean Henry David Thoreauk edukitako bizipenek inspiratuta, “Waldenliburuan jasotakoa: 2 urte, 2 hilabete eta 2 egun bakarrik basoan, New England aldean.

Posiblea da.

 

Featuring WPMU Bloglist Widget by YD WordPress Developer

Skip to toolbar