Seigarren egunean, Pagoetan aterperik ez, eta ezin izan dugu azkenean bertan grabatu. Muino txiki batekin ordezkatu dugu, Santa Barbarakoa. Eta Telmo Esnalek aukeratu zuen Torreoiarekin, gogoratuko zarete ba “Dantza” pelikularen ezkontza sekuentziarekin… Hor aterpe dotorea topatu genuen.

Aurreko astean bezala euria eta lainoak lagun, Felix Zubiak itxaropenak bete zizkigun. Apostu segurua zen, eta jorratu genituen gaien artean Xabier Leteren heriotza, intentsiboen unitateen humanizazioa eta geure inguruko mendiak egon ziren. Felixek badaki zer den modu intentsiboan bizi, eta horixe da dokumental honen mezu nagusietakoa. Opari gisa, bertso ederra bota zigun, jasota gelditu dena. 

Atzoko grabaketarako hilerri batean gelditzea erabat koherentea zen, hor agertu zitzaigun Iñigo Suberbiola, aspaldiko saltsakide, lankide eta musikaria. Etxean hil, baserrian edo kalean. Horri buruz, eskuineko hemisferioaz eta mendebaldeko munduaz solasean ibili ginen. Abesten ere ipini genuen, Santarbako zelai batean, itsasora begira. Bizitzari zuku-zuku ateratzea, hor erronka, irrikaz eta errukiz.

Sortu zen giroa oso atsegina izan zen lauron artean, eta jario naturala. Hainbeste, non Susana Llavina euskarara igarotzen zen ohartu barik haren katalan gozotik. Bartzelonako hizkera eta Vicekoa nahikoa desberdinak dira, eta hala da leku batean bizitzea (eta hiltzea) ala bestean. Ospitalean ala etxean. Mendian ikasten den guztiaz ere jardun genuen, jakina, Torreoia ordubetez geure etxea bihurtuta.

Bilbotik Zarautzera. Etxetik etxera. Hilabete honetan 5 urte beteko dira hona etorri ginela bizitzera.

“Azken arnasa ematen dugu eguzkitik eguzkira. Azken arnasa eman nahi nuke itsasoari begira”

Laino, ipar haize eta euriarekin, hain zuzen ere behar genuena. Ura eguzkia bezain garrantzitsua da, landareentzat, animalientzat eta pertsonontzat, noski. Eta atzoko grabaketa ikusgarria izan zen horren aldetik. Ez dakit ez ote dugun ekarri kartelerako argazkia eta guzti.

Atzoko protagonista, Juanjo San Sebastian, Fika kaleko 4. portalean jaio zen, etxean. Pello eta Aiora, geure seme-alabak, Fika kaleko 12. atarian jaio ziren, ospitaletik igarota. Etxean jaio, ospitalean jaio, bi garai desberdinak. Ni neu Bilbon jaio ez nintzen arren, neure hirira itzuli nintzen atzo, ahal dudan bakoitzean egiten dudan moduan. Sarritan Pagasarrin egondakoa, atzokoa igoera berezi-berezia izan zen, Juanjorekin egindakoa.

Atxo Apellanizen heriotzarekin edukitako bizipenetatik abiatu ginen, K2ra bidaiatu ginen, hitzordua tontorrarekin geneukan. Karakorum eta Bilboaldea, tamainak axola du. Eta axola du bibak batean bizi dezakezun bakeak, mendian zeru azpian lo egiterakoan, hau izan da atzoko solasaldian gelditu zaidan mezu nagusietako bat. Axtxikin probatu dut nik bibakeatzea, Urkiola aldean, eta zoragarria da. Zer izan behar da 4.000 metrotan? 5.000tan? Axola du altuerak.

Axola du baita ere etxera itzultzeak, tontorrera igotzea bidearen erdia da. Felipek eta Juanjok argi laga digute. Eta egokitzea norberaren mugak erronketara, izan adinarengatik edo beste baldintza batzuengatik. Mendian eta hirian, herrian, kalean… Atzokoa Bilbao la Vieja-ko kaleetan amaitu genuen, San Antoneko zubiaren inguruan. Botxon euripean egon ez denak ez du Bilbo ezagutzen.

Hurrengo hitzordua, Pagoetako tontorrean.