You are browsing the archive for 2017 四月.

Barne-Medikuntzako zerbitzu batean hiltzea

%x %A in Artikuluak, Onkologikoak, Onkologikoak ez direnak, Sin categoría

BasurtuEtxean ondo lagunduta hiltzea, baldintza egokiak daudenean, helburu argi horietakoa dugu. Lau urtez ospitaletik etxeetara joaten egon ostean, urte eta erdi pasa da jada Deba Goieneko ospitalean lan egitera itzuli naizenetik. Orain helburu berdinak dira baina ospitaleko geure solairura aplikatzekoak, gure zerbitzuan jendea ondo hiltzea, edo behintzat norberak tratatutako pazientearen amaiera ona izatea.

Medicina Paliativa” aldizkariaren azken zenbakian (2017ko apiril-ekaina), hain zuzen ere, honi guztiari buruzko artikulua dator, Galizian egindakoa (Eugenia Ameneiros-Lago, Carmen Carballada-Rico eta Juan Antonio Garrido-Sanjuán, Ferroldik): “Mortalidad esperable en Medicina Interna: ¿cómo son los últimos días de vida en los pacientes en los que la muerte es esperable?”. Esperotako heriotza da pazientearen mediku arduradunak aurreikusten duena eta testualki jasotzen duena historia klinikoan. Eta emaitzen dagokienez, adineko gaixoak dira gehien-gehienak (batez besteko adina ia 81 urtekoa), komorbilitate askorekin, hauskortasunarekin eta zainketa aringarrietako beharrizanekin. Charlson indizea da lan honetan erabiltzen dutena komorbilitateak aztertzeko, baina ikuspuntu aringarria aplikatzeko NECPAL eskalarik edo bestelakorik erabiltzen duten ez dago zehaztuta. Aipatu behar da halaber %18ak minbiziren bat pairatzen zuela, esan nahi duena gaixo gehien-gehienek ez zirela onkologikoak. Azkenik, azpimarratzea %34 inguruk jasotzen zuela sedazio paliatiboa azken egun haietan.

Galiziako ikerketa honekin alderatuta, azken urte eta erdi honetan biltzen ari naizen datuak nahikoa antzekoak direla esan dezakegu. Aurtengo SECPAL jardunaldietarako (Reus, urriak 27-28) lan bat aurkeztea gustatuko litzaidake, ildo honetatik doana: “Cuidados Paliativos en pacientes no oncológicos: Experiencia en Medicina Interna de un hospital comarcal de Gipuzkoa“:  100 paziente baino gehiago osatuko dute lagina, sexuen arteko erlazioa nahiko orekatuta (1:1 inguruan), %70a onkologikoak ez diren pazienteak dira, eta %66a hil da denbora honetan guztian (2015eko irailetik). Non hiltzen diren aztertuta, gehien-gehienak gure zerbitzuan, gehien-gehienak sedazioarekin (etengabeko perfutsioen bidez). Batez beste zenbat denbora bizi diren ikertzen nabil (NECPAL eskalarekin edo beste modu batzuekin identifikatuta daudenetik), zein komplexutasun maila daukaten (IDC-Pal indiziearen arabera), patologien arabera zeintzuk dira multzo nagusiak, zenbat elkarlanean artatzen ditugun Etxeko Ospitalizazioarekin edo ESAD-ekin (“Equipo de Soporte Domiciliario”), zenbat Matia Fundazioko EAPS-ekin (“Equipo de Atención Psicosocial“). Dolumin gutunak den-denek jasotzen dituztela esan dezaket oraingo momentuan, eta horrek bidea zabaltzen duela dolu konplikatuak detektatu eta abordatzeko, edo besterik gabe familiekin heriotza eta gero harremanetan ipintzeko.

Espero dut udazkenerako amaituta edukitzea. Osasuna!

 

Bi emakume arrasatear

%x %A in Suminetik bakera

besaideBueno, kontatu daiteke azkenean: Ikus-entzunezko beste proiektu bat daukagu esku artean, nolabait “Aulki Hutsak”-en jarraipena dena, eta espero dugu urtea amaitu baino lehen aurkeztu ahal izatea. Bi emakume izango dira protagonista, eurek inspiratu zuten lan hau duela 4 hilabete plazara atera zirenean, euren bizipenak, euren istorioa, euren doluak kontatzen. Biekin bildu gara, asmoak zeintzuk diren azaldu eta tarte honetan egindako zirriborroa aurkeztu diegu.

“Performance” bat izango da, ikus-entzunezko “collage” bat, musika konposizio batek lagunduko duena eta zuzenean interpretatzeko sortutakoa. Eszenatokian hain zuzen ere Aitor Mudoh laguna egongo da,musikaz arduratuta,  nire bikote artistikoa oraingo honetan.Eta berarekin batera bi narratzaile, gidoiaren gidariak izango direnak. Eszenatokiaren atzealdean, pantaila batean, irudiak eta testuak proiektatu dira bitartean, haria segitzen lagunduko dutenak. Geure bi protagonistak ikusi baino entzungo ditugu, hilabete hauetan grabatuko ditugun audioen bidez. Baina ikusi baita ere, euren argazkiak ikusiko ditugulako bitartean, eurak eta euren paisaia biografikoak. Oraindik argitu barik dagoena da zer lekua hartuko dudan neuk zuzenekoan, eszenatokian egongo naizen ordenagailuaz arduratzen ala zer. Momentuz gidoia idazten nabil, puzzle handi hau osatzen eta pertsona guztiak koordinatu nahian.

Lau ataletan garatuko dugu lana, ordu bat inguruko iraupena aurreikusten dugu, eta DVD-n editatzea ere pentsatu dugu. Eta non aurkeztu ere bai, Arrasaten estreinaldia egin nahiko genuke, noski, eta gero leku esanguratsuak buruan ditugu, gai hauek lantzen ari diren tokiak alegia: Errenteria, Azpeitia, Donostia eta Iruñea, adibidez, baina baita beste dozena erdi bat leku ere bai. Askoz gehiago ez.

Aurrera beraz!

PD.- Argazkian, hildako mendizaleen monumentua Besaiden, Arabak, Bizkaiak eta Gipuzkoak bat egiten duten topalekuan. Fondoan, Anboto mendia.

 

Ipar haizea

%x %A in Bizi gara!, Suminetik bakera

iparhaizea

Ez baditugu zauriak sendatzen ez gara sekula bakean izanen. (Anaiz Agirre Olhagarai).

Oraindik sentitzen dugu jendeen arteko harremanetan-eta badirela blokatze anitz. (Joana Hoki).

Nik ere 20 urte izan nituen, dena nekien, dena berehala egin behar zen, dena lehertu behar zen… Hori zen. Denborarekin ohartzen naiz bortizkeria ez dela zinezko bide bat eta bestelako bideak badirela esperantza hobe batzuetara iristeko. (Jeanot Lastiri).

Konponbidea da gizartea adiskidetzea. (Jakes Abeberri).

Bakea ez da dekretuz erabakitzen, eraikitzen da. (Martine Bouchet).

Orrialde hau itzuli eta hurrengora pasatu behar gara. (Pako Arizmendi).

Gure aldean izan ditugu biktimak, baina parean ere izan dituzte; eta horiek kontuan hartzea, parekoari begiratu eta haren mina sentitzen saiatzea, ulertzen saiatzea… (Panpie Sainte-Marie).

 

Artearen ikuspuntuak gatazken aurrean

%x %A in Suminetik bakera

iruñekoharresia2Nafarroa eta Iruñea konstante biografikoak ditut, “Gatazka” bera legez. Eta hain zuzen ere Gatazkaren ondorioz Iruñera ez ginen senideok joan bizitzera duela 30 urte inguru. Diasporan oraindik urte batzuk gehiago segitu behar izan genuen eta duela 21 urte etorri (itzuli) nintzen azkenean.

Asteburu honetan, Baluarte jauregian izandako bi ekitalditan egon ahal izan naiz, Bizikidetza erein, begiratu bat artearen bidez” izenburuak berak erakarrita. Lehendabizikoa ostegun arratsaldean izan zen, literatura mahai-ingurua izan zen, Luis Garde eta Gabriela Ybarra idazleekin eta Aingeru Epaltza moderatzaile moduan. Hirugarren idazle edo egile bat gonbidatuta zegoen, baina hain zuzen ere heriotzak eten egin zuen Ion Arretxeren bizitza, hirugarren gonbidatua. Ugariak izan ziren berari egindako aipamenak, erabat sinbolikoa izan zen egia esan. Eta berarengandik hasita, iltzatuta gelditu zaidan lehenengo pasartea da zelan tortura saioen arten torturatzaileen eta torturatuaren artean sortzen ziren tarte lasaiak, non modu adeitsuan hitz egiten zuten euren artean emakumeei buruz eta bestelako gai adeitsuei buruz. Pertsonok euren artean egiten dugun moduan. Gero jarraitzen omen zuen bakoitzak bere rolean, basapiztiarenean batzuk eta harrapakinarenean besteak.

Posiblea al da adiskidetzeari buruzko literaturarik? Luis Gardek irmoki azaldu zigun literaturak gatazka behar duela ia definizioz. Tentsio, drama, tragedia, korapiloa sortzeko abiapuntua izaten da Erroma eta Grezia klasikotik eta Aingeru Epaltzak horri buruzko aipamena egin zuen hasieratik. Gero etorri zen galdera potolo horietako bat, aspaldiko gakoa: Oroimena edo ahanztura, zer komeni zaigu? Eta hor Garderen erantzuna gustatu zitzaidan, ahanztura dosi batzuetan behintzat zilegi ikusita maila pertsonalean, biktimarentzat, aurrera atera ahal izateko, baina oroimena aholkatuz gizarte mailarako, dolu kolektiboetarako.

Ybarraren parte hartzetik, bestela, gelditu naiz batez ere bi pasarterekin: Bata, zelan amaren doluaren bidez adierazi ahal izan zuen aitonaren dolua. Amaren heriotza minbiziak eragina izan zen, eta prozesu guztia serenitatez bizi ahal izan zuela, baina aitona bera ez zuela ezagutu izan, eta bere heriotza ETAk egindako hilketaren bidez gertatu zela, bere familian lurrikara emozionala utzita. Eta bigarren pasartea izan zen bere begietara ETA kideen munstrotasunetik gizatasunera igaro zela kontatu zuenean.

Azkenik, asteburua borobiltzeko, “Adiorik gabe” ikuskizuna harrapatu ahal izan nuen, DSS 2016 kultura hiriburutzaren 3 ekitaldiak galdu ostean. Mireia Gabilondok eta Teresa Calok idatzi eta zuzendu dute, eta larunbateko emanaldian Juan Manuel García Cordero, Mikel Zabalza Garate eta Francisco Javier Gómez Elosegi omendu zituzten, indarkeriaren 3 biktima, 3 borrero desberdinekin. 3 istorio desberdin baina lotura askorekin elkar artean, izan ere hain desberdinak dira borreroak? Hain desberdinak dira funtsean biktima eta borreroa? Estetikoki oso atsegina suertatu zitzaidan, 3 atal eta 3 eszeneratze ezberdin, musikak eta irudiek lagunduta.

Gustura benetan gelditu naiz eta apunteak ondo hartuta itzuli naiz etxera.

Featuring WPMU Bloglist Widget by YD WordPress Developer

跳至工具栏