You are browsing the archive for 2018 十二月.

Oparirik handiena

%x %A in Literaturan, Suminetik bakera, Zineman

elmayorregalo2018aren hondar hauetan, zubigile baten heriotzaren berria iritsi zaigu, olibondo eta errautsaren erresumatik. Amos Oz zendu da abenduaren 28an, Herodes errege juduak, Mesias delakoa akabatu nahian, hainbat ume errugabe hil zituenekoa  gogoratzen dugun egunean. Gaur egun “errege” judu berriek, Sharon eta Netanyahu horiek guztiek, ume errugabeak hiltzen jarraitzen dute. Eta, bien bitartean, Oz bezalakoak epeltzat, erdipurdikotzat eta traidoretzat jotzen dituzte. Oz bezala jerusalemdarrak diren Ada Yonath bake bilatzaileak. Hiri berekoa zen Isaak Rabin bezalakoa. Edo Kanadan jaiotako Yael Deckelbaum bezalakoa.

Urte honen amaieran ere, espainiar pelikula interesgarria ekarri digute zinema aretoetara: “El mayor regalo” (Juan Manuel Cotelo). Barkamenari buruzko filma da, barkatzen dutenei eta barkatuak direnei buruzkoa. Gatazka txikietatik hilketa eta atentatuetaraino. Tim Guénard frantziar boxeolari izandakoa, Irene Villa ETAren biktima izandakoa, Shane O’Doherty IRAren buruzagi izandakoa, Manuel Antonio Noriega panamar diktadore ohia eta Ismael Al Jatib hildako ume errugabea dira dokumentalaren protagonistak. Gorrotoaren apostoluek kritikatutako filma ikus-entzuteko irrikan nago. 2019an izango da. (Eskerrik asko Amaia!).

Urte berri on!

Bake mezuak

%x %A in Bizi gara!, Suminetik bakera

zeanuriedurragazEguberria urteko garai aproposa izan da bakea, justizia, maitasuna eta beste hitz higatu batzuk zabaltzeko. Neurri batean hala da oraindik, kontsumoaren erlijioak eta klima aldaketak (biak ala biak ondo uztartuta) Gabonak ondo desitxuratzen dituzten arren.

Egun hauetan iritsi dira azken bi ahalegin baketsu handiren fruituak, “Memoria partekatu baterantz”: Andoainen eta Arrasaten. Errenteria izan zen udal guztien artetik aitzindaria eta eredua, eta atzetik datoz tantaka beste herri batzuetako ekarpenak. 

Modu pertsonalean ere, eraikuntzaren alde apostua egin dute aspaldian Ane Muguruzak eta Rosa Lluchek, eta aste honetan berriro eskaini digute Gabonetako opari moduko bat, zubigintzaren aldeko aldarria. Gainera, Rosak ariketa errepikatu du Ibon Garaterekin, gurera egindako bisita aprobetxatuta.

Gaur SBren 2018ko azken bake mezua eskainiko dugu Zeanurin (Arratia). Elurrik gabe baina izpiritua mantendu nahian: gu guztion aulki hutsak gogoan eta bihotzean. Zubiz zubi.

Maskarak

%x %A in Suminetik bakera

asintermitenciasIzan daiteke argazki zehatz bat. Guk besteei erakustea eurek ikustea nahi dugun aurpegia, gu garen poliedroaren alde guztietatik bakarra. Edo izan daiteke, bestela, besteek gugandik ikusten duten aurpegi bakarra, ikusi nahi duten rol bakar hori. Izan daiteke, azken finean, bizitzak ezarri digun maskara hori, guk aukeratutakoa edo etsita onartzen dugun inposatutako hori.

Adibidez, borreroaren rola eta biktimarena. Kostatzen zaigu onartzea batetik bestera pasatzeko dagoen erraztasuna. Biktima izan zaitezke, baina mendekuaren menpe eroriz gero, erraz pasatu zaitezke borreroa izatera. Eta borreroa izatetik munstroa izatera urrats txiki bat baino ez dago askotan. Hor normalean jendarteak berak ipintzen dio borreroari munstroaren maskara, sarritan aho batez, duda-mudatan ibili barik. Piztia isolatzeko, berarengandik umeak uxatzeko, kalte gehiagorik ez egiteko eta, ahal baldin bada, luze barik eliminatzeko azkenean. Frankenstein,  King Kong edo “The Fly” klasiko beldurgarriak…

2017ko martxo eta apiril artean Nafarroako Gobernuak bakea eta giza eskubideei buruzko jardunaldiak antolatu zituen Iruñeko Baluarte jauregian,Bizikidetza erein, begiratu bat artearen bidez” izenburuarekin. Ekitaldien artean, literatura mahai-inguru batean, Luis Garde idazle iruinsemeak gerra osteko pasadizo bat ekarri zigun: Nola preso errepublikarrak Iruñeko tren geltokira iristen zirenean, bertara hiriko jende asko hurbiltzen zen jakin-minaren gatibu, “gorriak” ea nolakoak ziren jakiteko. Ea buztana eta adarrak zituzten konprobatzeko. Ea gorri kolorekoak ziren euren begiekin ikusteko. Jakina, askorendako sorpresa izan zen eurak bezalako pertsonak zirela konturatzea. Baten batek ezagutuko zituen preso haien artean lehengusinaren bat, auzokideren bat, lagunen bat.

Gabriela Ybarra idazle bilbotarrak, mahai inguru berean, utzi zigun borreroen munstrokeriari buruzko hausnarketa baliotsua. Gerraostean Iruñeko geltokira joandako jende hura legez, berak ere halaxe irudikatzen zituen etakideak, munstroen itxurakoak. Sekula lehenago haietako bat ikusi gabe, une bat iritsi zitzaion non jabetu zen bere kalean bizi izandako baten bat ezagutzen zuela. Eta ez zen gorri edo berde kolorekoa.

Antzeko zeozer gertatu zitzaion publikoari Victoria Eugenia antzokian. Azken eguna zen 2017ko Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldian, apirila zen ere bai. Deepa Mehta zuzendari indiar-kanadar famatuaren “Anatomy of violence” pelikula proiektatu eta gero, gizon batek mikrofonoa hartu eta publikoki aitortu zuen bere borrerokeria, bere munstrokeria. Zelan inoiz ezin izan zituen sexu harremanak eduki indarkeria erabili barik, xehetasunak ematen zituen, hunkituta zegoen, negar-zotinka kontatu zuen hau dena. Zinema zuzendaria eta publikoa ere hunkitu egin ziren, eta txalo artean elkar besarkatu zuten. Borreroarengatik enpatia sentitu zuten amaieran, bortxazko bere ekintzen azpian dagoen gizatasuna antzeman zuten. Indarkeriari buruzko pelikula batek lortu zuen katarsi eder hori gertatu ahal izana.

Hau guztia, hitzez hitz, horrela dago jasota “S(u/a)minetik bakera” gure obra eszenikoaren gidoian. Dakizuenez, obraren bi protagonistak Olatz Etxabe eta Sandra Carrasco emakume arrasatearrak dira.  Hauek dira Olatzen hitzak bere aita erail zutenei buruz: “Lehen munstro batzuk bezala ikusten nituen, eta orain pena ematen didate. Ez nuke egon gura euren lekuan. Aldaketa hori egin dut. Gero ez dakit topatuz gero zer sentituko nukeen barrutik. Hori da pentsatu izan dudana”.  Eta berba hauek Sandrarenak dira: “Nik ere pena sentitu nuen, fondoan beragatik pena sentitzen nuen. Azken finean lehenengo epaiketan uste dut bere ama egon zela, bere lagun bat eta 3-4 pertsona gehi 2 lekukoak. Baina bigarren epaiketan ez zen inor egon”.

Hau da, behin borreroaren aurrean, eta munstroaren maskara kenduta, gizaki hutsaren aurrean errukia piztu daiteke, eta pena sentitu. Horrek ez du esan nahi barkatzen diozula, edo behintzat ez da derrigorrezkoa errukitik barkamenera pasatzea, jakina. Zigorra ere beharrezkoa izan daiteke, biktimak hori behar dezake, segurtasuna eta babesa sentitzeko. Inork ez die bueltatutako eraildako aita, baina borreroa zigortuta ikustea kontsolamendu modukoa sentitu dezakete. Dena normala, dena gizatiarra.

Baina emango dugu beste urrats posible bat, aurreko sentimenduak bezain gizatiarra dena. Honela esaten digu  Alba Payàs doluaren adituak “El mensaje de las lágrimas” bere liburuan: “Barkatzen baduzu, biktimaren papera baztertu ahal duzu (…) Barkatzearen ondorioak dira erresuminaren eta erruaren pisua askatzea eta pertsona arduratsuago eta toleranteago bilakatzea.”

Eta norabide berean, Robin Casarjian psikoterapeuta (“Forgiveness. A Bold Choice for a Peaceful Heart”): Barkatzeak ez du esan  nahi biktima izan zarela ukatzea, esan nahi du biktima izateak jada ez dituela halabeharrez zure oraingo izaera eta bizitza emozionala menderatzen.  Biktima izan zara, baina aukera daukazu pentsamolde horretatik askatuta bizitzeko.”

Hilabete honetan lehenengo urtebetetzea egin dugu pasa den urteko abenduaren 14an “S(u/a)minetik bakera” Arrasaten estreinatu genuenetik. Horren ostean, Bartzelona, Bilbo, Bergara, Gasteiz, Donostia, Urnieta, Legazpi eta Beasain etorri dira. Urtea amaitzeko, eta Gabonen barruan bete-betean, Zeanurin emanaldia egingo dugu, Gorbeiaren magalean. Eta datorren urteari begira, Lasarten ekingo genion 2019ari. Eta, begiz jota, Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldia apirilean, orduan ere Nafarroako bakea eta giza eskubideen jardunaldiak eta Literaturia maiatzean Zarautzen.

Osasuna!

 

 

 

 

Zinema eta Medikuntza aldizkarian

%x %A in Artikuluak, Zineman

SalamancakoUnibertsitateaZainketa aringarrien mundu honetan hasten ari nintzenean, 2010 hartan Txagorritxuko ospitalean ibili nintzen formakuntza bat egiten, Gasteizen. Ikasitakoaren artean, bibliografia medikoan ordurarte ezagutzen ez nuen aldizkari baten berri eduki nuen: Salamancako Unibertsitateak argitaratzen duen “Revista de Medicina y Cine” (“Journal of Medicine and Movies”) .

Urteak aurrera joan ahala, zinema eta medikuntza uztartzen amaitu eta gero, interesatzen joan naiz arlo honetan sakontzeko. Wikipediako artikulu honetan aspalditik gaurkotzen noa tarteka zainketa aringarrietako gaien inguruan ateratzen diren pelikulak. Oinarri horretatik abiatuta, eta erreferentziazko argitalpen honetatik, pentsatzen joan nintzen artikulu bat idaztea, gaurkotutako informazioarekin eta aipatutako aldizkarian.

Hilabete honetan argitaratu dute azkenean, hemen duzue: “Cuidados paliativos y Cine: Una actualización comentada de la producción relacionada desde mediados del siglo pasado hasta la última década del actual”. Pozgarria benetan. Eta are pozgarriagoa Beatriz Ogandok idatzi izana argitalpena eta gero, gaur egun arlo honetan adi dagoen adituetako bat, Ramón Bayés berarekin batera. Eurena da lanik handiena azken urte hauetan pelikulak aztertzeko eta komentatzeko, beti ere esparru honetan.

Bejondeigula!

Abendu bereziki gupidatsua

%x %A in Dolua, Zarautz Errukitsua

SanzEneaElurrarekinAzaroan eta abenduan hildakoak modu berezian gogoratzen ditugu. Hilerrira hurbiltzeko tradizioa hein handi batean mantentzen dugu azaroaren hasieran eta beste errito laiko batzuk gehitzen ari dira azken urte hauetan. Gabonak, bestela, herrialde tradizionalki kristauetan ospatzen ditugun jaiak dira. Familian biltzeko garaia da, urruti bizi diren senideak edo lagunak berriro topatzekoa. Eta hain zuzen ere horregatik, denok modu batean edo bestean etxean ditugun aulki hutsak presenteago edukitzen ditugu.

Aurten, martxan ipini dugu “Zarautz, Herri Zaintzailea” izeneko ekimena lau herrikidek, hiri errukitsuen mugimendu globalaren barruan (“compassionate communities”, “ciudades compasivas”…). Helburu nagusien artean, herrian heriotzaz eta doluaz hitz egiteko esparrua sortzea da, urtean zehar “Death Cafe” nazioarteko dinamika eskainiz talde txikietan, zainketa aringarrien kultura zabaltzea hitzaldien eta zineforumen bidez herri mailan eta beste udalerri errukitsuekin elkarlanean aritzea.

Gauzak horrela, abenduaren 12an Salbatore Mitxelena ikastolarekin elkarlanean, egun osoko jardunaldia prestatu dugu zahartzea, hauskortasuna, gaixotasun sendaezinak, heriotza eta dolua gaiak hartuta. Goizean saio bikoitza planteatuta dago DBH 4ko ikasleei begira, eta arratsaldean beste bat gurasoei zuzenduta.

Horretarako, gurekin edukiko dugu Hirune Pellejero psikologoa, Iruñeko San Juan de Dios ospitalean lan egiten duena eta “Proyecto Sé+” egitasmo interesgarriaren partaidea. Izan ere, 2015ean abian ipini zuten proiektua HSJD ospitaleak (Claudio Calvo, Marcos Lama eta taldekideek) eta Nafarroako Gobernuak, foru erkidegoaren hainbat ikastetxetan. Egitasmoaren ibilbidearen nondik norakoak konpartitu ez ezik, saio interaktiboak proposatu dizkigu Hirunek. Halaber, hezkuntza arloko proiektu handi hau “Pamplona contigo / Iruña zurekin” ekimen handiagoaren barruan dago, hiri errukitsu moduan. Zentzu horretan, bi komunitate errukitsuen arteko topaketa ederra izango da.

Bestela, abenduaren 14an 19:00etan Patxi Izagirre psikologoak Antoniano aretoan emango du “Gabonak dira eta etxean aulki huts bat dugu” izenburuko hitzaldia. Bartzelonan Alba Payàs-ek orain dela urte batzuk abiatutako topaketa eskema bera ekarri nahi izan dugu Zarautzera lehenengo aldiz. Donostian, adibidez, Izaskun Andonegi adituak azken urte hauetan ekitaldi mota hau antolatzen du “Bidegin” elkartekideekin batera.

 Patxi Izagirre doluan espezializatuta dago eta herrian ezaguna da arlo honetan egindako lanagatik. Besteak beste, doluaren inguruko formakuntza egin zuen Alba Payàs berarekin eta zainketa aringarrietan Vic-eko ospitalean. Besteak beste, EHU/UPVn doluari buruzko uda ikastaroetan zuzendaria izan da hainbat urtez, besteak beste, eta hezkuntza arloan ugariak izan dira bere hitzaldiak, tailerrak eta interbentzioak ikastetxeetan (Salbatore Mitxelena ikastolan besteak beste) eta abar. Halaber, sarritan kolaboratzailea izan da bertako hedabideetan (Diario Vasco, Noticias de Gipuzkoa, Gara, Euskadi Irratian…).

Azkenik, abenduaren 19an urteko azken Death Cafea zerbitzatuko dugu betiko lekuan eta betiko orduan. 

 

Featuring WPMU Bloglist Widget by YD WordPress Developer

跳至工具栏