You are browsing the archive for 2019 六月.

Hilezkortasunaren fantasia (eta errealitatea)

%x %A in Suminetik bakera

hilezkortasunaGizakiaren antzinako ametsa da, Antzinako Egiptoko momietatik gutxienez datorrena. Ezaguna da Walt Disney ekoizle estatubatuarraren inguruko mitoa, haren gorputzaren kriogenizazioari buruzkoa. Ezaguna da Jose Saramagoren “As Intermitências da Morte” liburua, hilezkortasunak gizartean zer eragingo zuen maisuki fikzionatzen duena. Eta ezaguna da Bernardo Atxagaren ipuina, Bagdadeko morroia eta heriotzaren arteko ezkutaketa jolasa islatzen duena.

Gaur egungo gizarte postmodernoaren eldarnioen artean dugu, ‘betigazte’ mantentzearena. Jaungoikoa hil eta gero, Chronos eta Thanatos-en aurka ere ahal izango dugula irrikaz amesten dute hainbatek. Gizakia bera jainko lanetan.

San Telmo Museoaren erakusketa arrakastatsuaren barruan (“Heriotza. Ante la muerte”), zientzia eta filosofiaren arteko hitzaldia eskaini zuten maiatzean María Blasco eta Antonio Diéguez-ek Donostian:  ¿Futuro sin envejecimiento ni muerte? Conversación entre ciencia y filosofía”.  Heriotzarik gabeko promesak. “Immortals?” erreportajea ikus-entzun ahal izan nuen “30 minuts”  TV3eko saioan. Silicon Valley-ko proiektu teknologiko berritzaileak. “California Dreamin’”.

Hala ere, errealitatea tematia da, zoritxarrez edo zorionez. Eta hauskortasunak, zahartzeak, gaixotasun larriek eta heriotzaren kontzientziak bultzatzen gaituzte orainaldian zentratzera. Nahiz eta iraganaldiak sarriegitan gehiago axola orainaldiak baino. Nahiz eta nondik gatozen baino non gauden eta norantz goazen askoz garrantzitsua izan. Denborak aurrera etengabean, abestiak zioen bezala.

Eta naturalak ez diren heriotzen doluak? Indarkeriek eragindako heriotzen doluak, bistan da, oso desberdinak dira. Minbiziak edo bestelako gaixotasun larriek ekarritakoetatik oso diferenteak, jakina. Ezin dugu esan, ordea, dolu horiek guztiek ez daukatela zerikusirik. Izan ere, esango nuke errazago ulertzen duela dolutik pasatako pertsona batek bestelako dolu batetik pasatzen ari den beste pertsona bat bestela baino. Jatorrian hilketa bat egon ala tumore zital bat, suizidioa ala errepideko istripua. Hurbiltasun ideologikotik baino dolutik pasatako jendeak enpatia sentitzeko aukera gehiago daukala esango nuke.

Hitz higatuetatik haratago, elkarren ondoan bizitzea ikasi beharreko zerbait da. Izan ere, denborarekin eta (txarto) erabiltzearren higatutako berben artean elkarbizitza eta memoria daude. Elkarrekin bizitzea batzuentzat da “denok ulertzen dugun hizkuntzaz hitz egitea” da, gizalegea eta errespetuaren izenean. Kontuan hartu barik gizalegea eta errespetuaren barruan sartzen dela hizkuntza gutxitua ikastea eta erabiltzea, elkarrekin hobeto bizi ahal izateko.

Memoriarekin ere berdin. Oroimen selektiboa da, gertaera batzuk gogoan tinko eta betiko, beste batzuk ekidin eta azaletik pasa, deseroso. Alzheimer kolektiboa bultzatzen dute esparru zehatz batzuetan, eta beste batzuetan itsu eta gor jokatu. Puzzleko pieza guztiak balioztatu ezean, bizikidetza luze eta eraginkorra nekez lortuko dugun arren.

Ekimen interesgarriak daude martxan, hala ere. “Afaloste” da horietako bat, Gernika Gogoratuz, Gernikako Bakearen Museoa eta Bakeola erakundeek martxan ipini dutena, eta Bilbon zertan datzan jakiteko aukera izan dut: Elkarte edo txoko gastronomiko batean giro lasaian, afari baten inguruan, pertsona talde txiki bat biltzea (20-30 pertsona) eta euskal gatazka politikoari dagokionez iraganaldia, orainaldia eta etorkizuna modu pertsonalean aztertzea. Norberaren biografian arakatzea bizipen horien bila, non zeunden hura eta beste hura gertatu zenean. Non zauden orain. Norantz zoazen.

Amaitzeko, beste ekimen interesgarri bat da “Gesto por la Paz” erakundeari buruz prestatzen ari diren dokumentala. Lubakien garai haietan, ezinezkoak ematen zuten bi munduen arteko zubiek. Xingola urdinek gurean pizten zuten gorrotoa gaur egun xingola horiek eragiten dute beste batzuengan. Dokumental hark zubia zeharkatzeko aukera emango digu.

Arrano buruzuria

%x %A in Bizi gara!, Onkologikoak, Zaintzaileak, Zarautz Errukitsua

BaldEagleIngelesezko izena gora-behera, ez da arrano burusoila, buruzuria baino. Ipar Amerikako hegazti harrapari hau arrantzalea da nagusiki eta, desagertzeko arriskuan egon bada ere, haren presentzia egonkortu egin da Alaskan, Kanadan, Quebecen eta AEBetan.

Biziminaz zoritxarraren aurrean idatzi nuen duela 4 hilabete, abenduaren hondarretan ezagutu nuen bizilagunaren istorioak txundituta. Hitz jokoa eginez gero, “bald eagle”-tik “bold eagle”-ra pasa gaitezke. Burusoila. Ausarta. Kementsua. Natura sendagaia izan daitekeela gogorarazten digun artikuluan, Felix Zubiak aipatzen zuen oinarrizko puntua: Gizakiok ondo sentitzen gara naturan animaliak garelako finean.

Animaliak. Arranoak. Arrainak. Basoan, itsasoan edo lurraren barrunbeetan. Bizilagun buruzuriak. Herri zaintzailea, errukitsua, gupidakorra. Zarauzko geure ekimenak urtebetea egin du, urtebete bizitzaren amaieraren gaia gizarteratzen.

Zeuri dedikatuta, J.

 

Info+: Diario Vascon eta Erlo Telebistan.

 

Afaloste

%x %A in Suminetik bakera

AfalosteGernika Gogoratuz, Bakeola eta Gernikako Bakearen Museoaren eskutik afari (eta afaloste) oso berezia eduki genuen lehengo egunean Bilbon. Bestelako klabean bazkariak eginda genituen “Umore Ona” txokoan Jokin Alberdirekin, umeak eta gu gazteagoak ginenean, baina aurrekoan otordua nahiko desberdina izan zen. Mamitsua erabat.

Kausalitate hutsa da Gernikatik ekimena abiatu izana. Txarto gogoratzen ez banaiz, orain arte Amurrion, Irunen, Etxebarrin, Donostian eta Gernikan bertan antolatu dute bizipen hau azken hilabete hauetan. Eta bizipena diot lehenik eta behin hori izan zelako, niretzat behintzat, ekintza hau. 20 pertsonok elkarren artean trukatu genituen barrukoak, giro lasaian eta askean. Non nengoen ni hori eta hura gertatu zenean? Hiru zatitan banandu zen ekimena: Afaria baino lehenagokoa, afaria bera eta ostekoa. Lehenengoa izan zen luzeena, aurkezpenak egin genituena eta istorio pertsonalak mugitzen hasi ginena. Koldo R Bengoa lagunarekin joateko plazerra eduki nuen (milesker beste behin ere abegi onagatik). Eta eskatu ziguten sukaldeko osagai batekin  euskal gatazka lotzea. Biok ozpina aukeratu genuen.

Afarian bertan (milesker sukaldariei!), iraganaldia, orainaldia eta etorkizunari buruz hausnartu genuen. Lehendabiziko platerrean, nola bizi izan genituen “The Troubles” orduan, non eta nola harrapatu gintuzten. Bigarrenarekin, orain eta hemen zelan ikusten dugu kontua, “Gauza,” Iban Zalduaren hitzetan. Eta postrearekin ortzemuga nola ikusten eta usaintzen dugun. Oso aberasgarria izan zen Rifetik Euskal Herrira etorritako bi gizon talde honetan egon izana. Plano pertsonalean ere bai.

Elkarbizitza pil-pilean. Zoritxarrez, ez dut uste gizarte honetan modu nabarmenean nola elkar bizi kezka handiegia denik. Aktualitate soziopolitikoak tamalez horixe erakusten digu. Zorionez, pil-pilean jende eta elkarte asko lanean ari da, poliki, emeki. Isilean. Zarata mediatikoetatik at. Bakoitzak ahal duen moduan. (Hedabide ofizialen bidez azken mugimendu baten berri jaso dugu egunotan).

Milesker bihotzez antolatzaileei. Espero daigun Gernikan zeozer polita egitea holako batean…

 

Info+: Faktoria programan (Euskadi Irratian). 36. minututik aurrera.

“Lo que no se dice, lo más profundo y desgarrador” (Julio Flor).

Europako atlas aringarria

%x %A in Onkologikoak, Onkologikoak ez direnak, Sarean

EAPCAtlasPasa den astean, Iruñean egon nintzen Berlinen izandako EAPCren kongresuaren laburpenean. Carlos Centenok eta lantaldeak bertan aurkeztu zuten Europako atlasa zainketa aringarrien (ZA) inguruan, 3. edizioa hain zuzen ere. Azken urte hauetan Afrika, Latinoamerika eta Mediterraneoko Ekialdeko herrialdeen egoerara hurbiltzeko ahalegina egin dute egileek, eta oraingo honetan geure kontinentearen datuak aztertu dituzte.

Izan ere, urtero 4 milioi pertsona inguru hiltzen dira Europan gaixotasun larriekin lotuta, horietatik 140.000 inguru haurrak direlarik (gehienak gaixo kronikoak, neurologikoak eta kongenitoak). 2014an, %38a minbiziak jota hil zen, %25a zirkulazio gaixotasunengatik, %11a istripu zerebrobaskularrengatik, eta beste hainbeste birikako eritasunengatik.

Atlas honetan 51 herrialderen informazioa jaso dute, eta 4 multzotan sailkatu dituzte: Lehenengoan, arreta hoberena eskaintzen dutenak daudelarik, Irlanda eta Erresuma Batua topatu ditzakegu, besteak beste, eta buruan Austria. Bigarrenean, Frantzia eta Portugal. Hirugarrenean, Espainia eta Errusia. Azkenekoan Turkia eta Grezia.

Zortzi herrialdek, bestela, lege nazionalak dituzte ZA inguruan: Frantzia, Belgika, Luxenburgo, Italia, Portugal, Albania, Alemania eta Armeniak. Beste 8k derrigorrezko unibertsitate ikasketak jasotzen dituzte Medikuntza fakultateetan (Alemania, Frantzia, Erresuma Batua, Belgika, Suitza, Estonia, Luxenburgo eta Moldavia), eta 4k Erizaintza eskoletan (Frantzia, Polonia, Austria eta Kirgizistanek).

Mina arintzea da ZAetako zutabea (Lancet, 2018), eta morfina botikarik egokiena. Opioideen kontsumo tasaren arabera, beste 4 multzotan sailkatu dituzte herrialdeak: Lehehengoan Espainia eta Irlanda (eta buruan Austria), bigarrenean Erresuma Batua, Frantzia eta Portugal, hirugarrenean Estonia eta Polonia eta laugarrenean Errusia eta Turkia.

Amaitzeko, 51 herrialdeetatik 44k elkarte nazionalak dituzte: Lehendabizikoa Erresuma Batukoa (APM)  izan zen 1985ean, 1988an EAPC sortu zuten,   1990ean Danimarkakoa (Palliativ), Frantziakoa (SFAP), Espainiakoa (SECPAL) eta Luxenburgokoa (Omega 90), 1994an Alemaniakoa (DGP), 1995ean Portugalgoa (APCP), 1999an Austriakoa (OPG) eta 2002an Poloniakoa (PTMP), besteak beste.

Info+: https://eapcnet.wordpress.com/2019/05/24/new-edition-of-eapc-atlas-of-palliative-care-in-europe-launches-at-16th-eapc-world-congress-in-berlin/

Featuring WPMU Bloglist Widget by YD WordPress Developer

跳至工具栏