You are browsing the archive for 2019 十月.

SECPAL 2019

%x %A in Bizi gara!, Onkologikoak ez direnak, Sin categoría, Zarautz Errukitsua

SantiagoJardunaldi edo formakuntza guztietan beti ere deskubrimendu edo ustekabe nagusiren bat eduki dezakegu. SECPAL 2019ko jardunaldi hauetan, Santiago de Compostelan, niretzat Matías Najún izan da. Gizona medikua da eta Buen Samaritano hospice-an lan egiten du, Buenos Airesko probintzian. Bere mezuen artean, batekin gelditu naiz bereziki: Harritzeko gaitasuna ez dugula galdu behar, turista zarenean bezala, eta horixe aplikatzea egunerokoan, zeure ospitalean, zeure herrian bertan gauzak begiratu turistaren begietatik. Aurkakoa izango litzateke automatikoki bizitzea: Beharrezkoa dena autoa gidatzeko, adibidez, ekintza automatikoak, ez dira hain gomendagarriak geure jarduera aringarrietan. Deshumanizatzeko arriskua dakarte, baita “burn-out”ena ere. Mediku eta pazientearen arteko harremana planteatzea bi pertsonen arteko topaketa bezala. Kontsekuenteak izan, eta haratago ikusi. Matiesek konpartitu zuen gurekin Before I die proiektua, Candy Chang artistak New Orleans-en abiatuta, eta denborarekin mundu mailan zabalduta. Hil arte bizi, azken finean.

Fidel Delgado da huts egiten ez duen beste komunikatzaile bat. Arlo sientifikotik (s-ez) hitz egin zigun. Eta homeostiasiaz, hau da, oreka mantendu ahal izatea jasotako hostia guztiak gora-behera. Umoretik, gonbidatu gintuen eskularru bat ipintzen, eta eskuko atzamar bakoitzean kontzeptu bat: Kontzientzia (konturatzea), erdigunea (erdiratzea), burua (argitasuna), bihotza (konfiantza) eta gorputza (baretasuna). Amaieran, eskularrua kentzean askapen sentsazioa eduki genuen. Eta horxie bera proposatu hiltzear dagoenarentzat eta euren senideentzat, askatzea.

Hemen eta orain bizitzeko tailerrean,  Sevillatik (EAPS La Caixa) etorritako bi psikologo eduki genituen: Laura Merinero-k enpatia somatikoaz hitz egin zidun, eta nerbio-sistema autonomoaren garrantziaz. Ispilu neuronalen kontzeptu interesgarriaz, enpatiaren neurofisiologiaz alegia (Rothschild). Eta honen haritik ariketa bitxi bat: Paziente edo senideraen keinuak edo postura jarrerak imitatu, enpatia erakusteko. Errukiaren fatigaz ohartarazi zigun (gainkarga emozionala, estresa). Eta honen aurrean, gure baitara bueltatzeko gonbitea, meditazioaren bidez. Behin eta berriz aplikatzeko egunerokoan, maila txikian edo handian. Ospitaletik etxera, medikuen bulegotik gaixoaren logelara, plantatik kontsultara… Manuel Pereira, bestela, enpatiaren galgak aipatu zituen: Pazienteak “kutsatu” diguna garbitzeko (baso bat hartu, eskuak garbitu, …). Aurpegiaren masajeak, norberak emanda.

Galizian egonda, mugako lurraldean, Portugalgo presentzia ezinbestekoa zen. Duarte Da Silva, APCPko presidenteak aipatu zuen geurea “Medikuntzaren hippy mugimendua” dela. Lurraldeen artean, bestela, zubiak egiteko premiaz (Rafa Motak Extremadura alean egiten duen moduan). Carlos Centeno eta Atlantes-ko kolaboratzaileak egindako EAPC atlasaren emaitzak komentatu zituen, Portugali dagokionez, burokrazia oztopo nagusien artean. Iragarri zigun lehenengo bi komunitate errukitsuak martxan ipini behar direla, Amadoran eta Porton. Eta beste gonbidapen bat, APCP-ko 2021eko biltzarra Azore uharteetan izango denez….

Onkologikoak ez diren pazienteei buruzko mahaian (“hurrengo erronka”), identifikaziotik (NECPAL, Paliar) planifikaziora pasatzeko aholkatu ziguten. Doluaz eta aurretiazko borondateen garrantziaz. Negu demografikoaz. Eta datu bat: Ospitaleetan batez beste 20 eguneko ingresoak edukitzen dituztela hiltzen arid iren pazienteek. Betiko dikotomiaz (sendatu ala arindu), Zaila denez biak batera planteatzea. Komunikazioaren garrantziaz, eta lotura ondo eraikitzeaz. Hutsune existentzialaz ohartuta, sufrimedutik babesteko isolatzen diren pertsonenaz.

Teknologia berrien arloan, Marisa De la Ricak ponentzia argia ema zigun sare sozialak eta zainketa aringarriei buruzkoa, bera denez AECPAL eta SECPALen arduraduna. Bibilografia apur bat: “Guía práctica para el uso de RRSS en organizaciones sanitarias” (2013). SECPAL-eko on-line formakuntza. Eta lurraldeka ditugun gabeziak, hasteko geurean Arinduz-en.

Arlo zientifikoan, opioideak eta arnasestua jorratu zituen Joaquim Julià-k (ICO Badalona): Ahotik hartutako morfina balekoa izan daitekeela, eta fentaniloak ziur aski ere bai. Jesus Díaz-ek (M. Servet, Zaragoza) datu batzuk eman zizkigun: Hilkortasun orokorra Barne-Medikuntzako unitaeetan %10 ingurukoa dela (UCPetan %70a, UCIetan %55a eta Onkologian %20a). Sedazioa pazienteen erdiarekin erabiltzen dela, zergati nagusiak arnasestua, mina, antsietatea eta delirium direlarik. Sedazioaren hasiera, 9. egunean izaten dela (!), ingresoaren iraupena 11-12 egunekoa izanda. Indukzioa %25ean bakarrik egiten dela. Eta Ramsay %16an soilik jasotzen dela.

Jardunaldia amaitzeko, mahai zoragarri batean egon nintzen (“Ikusezinaren zainketa”). Mar Diéguez gizarte langileak Bartzelonatik “Memora” taldearen 6 urteak berrikusi zituen, komunitatean bakardadea, erritual, balore eta denboraren garrantziaz azpimarratuz, oso gertu komunitate errukitsuen helburuetatik. Mónica Donés erizainak Madrildik, biografia ixtearen inportantzia aipatu zuen, eta espiritualtasunaren errealitateaz lantaldeetan, “goiko botereaz”. Javier Barbero ezagunak indikazioa medikoa dela, baina hautaketa gaixoarena (“indicación/elección”) gogorarazi zigun. Sufrimendu espiritualaren aurrean, zentzua, helburua, transzendentzia, baloreak eta bakea lantzea. Norabide biko prozesu hauek transformatzen gaituela profesionalok. Jasanezinaren aurka dagoela sedazioa, eta bizitza ez dela baore absolutua. Josefa Aguayo pediatrak Sevillatik gaixo perinatalei buruz. Eta, borobiltzeko, goian aipatutako Matías Najún-ek misterioari buruz. Behelainoan ibiltzea onartzeaz, beste dimentsio horretan, ulertzen ez ditugun gauzak, lurralde sakratuak. Akaso misterioak gu zaintzen gaituelako.

Poster erakusketari esker, Gonzalo Plaza psikologoarekin harremanetan ipini ahal izan nintzen, eta Madrilen (Carabanchel) egiten ari direnaz informatu, proiektuka lan egiten dutela (Vic-en bezala), eta orain arte Udaletik eduki duten sostenguaz. Zarautzeko gure esperientzia konpartitu nuen eta pozik gelditu horren aldetik.

Adi egon behar gara harritzeko gaitasuna ez galtzeko, eta bizitzak lantzean behin ematen dizkigun ustekabeetaz gozatzeko.

Isiltasunaz

%x %A in Beste terapia batzuk, Bizi gara!, Zarautz Errukitsua

elurralainotuta-8Aurrekoan Patxi del Campo eduki genuen Zarautzen musikoterapia eta bizitzaren amaierari buruz hizketan herriko zinema aretoan, goxo-goxo. Zarautz On elkartearekin batera ZHZk egindako bigarren ekitaldia izan da, zainketa aringarrien munduko egunaren haritik antolatutakoa, iaz bezala. Hitzaldia eta solasaldia gutizia gogoangarriak suertatu ziren, susmatzen genuen moduan. Soinuen eta musikaren garrantziaz jabetuta gaude, neurri batean edo bestean gutariko asko. Nagusiki bisuala den gizarte postmoderno honetan. Baina ez gaude hain eroso isiltasunaren aurrean, eta ariketa horixe proposatu zigun Patxik aurrekoan, hain zuzen ere.

Iaz Eslovenian kobazulo liluragarriak bisitatu genituen: Skocjanske jame. Ikusgarriak bezain entzungarriak. Badago ganbera bat “Murmurioen koba” izena duena, hain zuzen ere gune handi batera iritsi baino lehen dagoena. Bertan, izan ere, bestaldean dagoen esparru zabal haren trumoi moduko zarata entzuten da urrutitik, xuxurla izango balitz bezala. Eta zarata kobazulo haien barrutik igarotzen den ibaiaren burrunba da, zerbait ikaragarria. Kontua da murmurioen koba baino lehen “Isiltasunaren koba” dagoela, metro batzuk lehenago. Ganbera haren barruan ez da ezertxo ere aditzen, saiatuta ere. Ezin imajinatu hurrengo koban topatu duzuna, eta are gutxiago ibai bat eta bere soinua oso gertu daudela.

Isildura topatu dezakegu beraz lurraren barrunbeetan. Baita lurraren azalean ere, elurte on bat dena estaltzen duenean, esate baterako. Paraje bakartietan naturan, edo leku urrunetan gizakiak eraikitako tenplu horietan: Arantzazun, Leiren, Ziortzan, Barrian. Nepalen, Bolivian, Kanbodian, Islandian. Isiltasuna eta espiritualtasuna, berriz ere, elkar loturik. Eternitatearen isiltasuna, ezerezarena, misterioarena, unibertsoarena.

Abiadura moteldu eta adi egotea orain eta hemen daukagunari inguruan. Zarata saihestu eta isildura bilatu. Horra erronka. Gaiak erakarrita, Alain Corbin-ek idatzitako “Histoire du silence” liburura iritsi naiz, gaztelerazko itzulpenera. Pizkundetik gaur egun arte. Isiltasun horretan murgiltzen naiz tarteka ordutik.

 

Lubakietatik saltoka

%x %A in Suminetik bakera

tugofwarEderra izan da Maixabel Lasari “El Periódico”-n egin dioten elkarrizketa irakurtzea, “Zubiak” (Jon Sistiaga eta Alfonso Cortés-Cabanillas) dokumentalaren haritik. Doluei dagokienez, “zure borreroarekin topatzea sendagarria da zuretzat eta berarentzat ere” esan du Lasak. Giza kalitate handiagorik nekez aurkitu dezakegu. Zubien bidez lubakietatik saltoka batera eta bestera.

Bestela, “S(u/a)minetik bakera”-n oso present dagoen beste euskal gatazka bat Hondarribiko alardea da. Hildakorik gabekoa, baina indarkeriazko gatazka goitik-behera. Aste honetan jakin dugu aspaldiko notiziarik pozgarriena: 70 gazte hondarribitarrek lubakietatik salto egiteko hautua egin dute eta, alarde tradizionaleko partaideak izan arren, alarde mistoko emakumeen eskubideak aldarrikatu dituzte. Maitasunaren eta osasunaren izenean, gainera. Eskerrak besterik ezin dizkiegu eman. Izugarri pozten naiz Arantxa Urretabizkaia-gatik eta hainbeste sufritu duen jende guztiagatik. (Tradizioaren izenean, gogoratu dezagun).

Suminduta egoteko arrazoiak berresten dizkigute astez aste, baina abesti zahar eta bideo eder hau ekarri nahi izan dut txoko honetara. Hain zuzen ere horregatik.

Denborak aurrera etengabean (2)

%x %A in Bizi gara!, Zaintzaileak

dig

Nostalgiak jota, 2.000 pertsona inguru hurbildu ginen irailaren 25ean Euskalduna jauregira, eta beste hainbeste hurrengo egunean. Bi rokero zaharren arteko besarkada ikusteko bakarrik merezi izan zuen. Baita ekarritako gonbidatuengatik ere, bi rokero zaharrek oholtzaren gainean emandakoagatik, bi bertsolariek egindako sarreragatik. Inun baino alaiagoa ez dakit, baina ondo amaitzeko agur ederra izan zen, borobila.

Oroiminetik ere idatzi du Igor Leturia lagunak bere blogean, “Hertzainak dela eta…” postean. “Gure garaiak”, joan direnak, orduko sasoi argilun horiek. Eta gure seme-alaben garai hauek, ulertzen saiatzen gabiltzanak, beste rol batetik (aitarena) begiratzen ditugunak Igorrek eta biok. Urteak badoaz, eta ondo dago konturatzea. Ahal baldin bada estutasunik gabe.

M. aldameneko bizilaguna ere badoa bizitzan aurrera, denon modura zahartzen. 90etara hurbiltzen bera, Igor eta biok 50etara. “Zein gazteak”, pentsatzen du M.-k. “Zein zaharrak”, gure seme-alabek. M.-ari zahardadea ez zaio gustatzen, behin baino gehiagotan esan dit zahartzea zein kontu txarra den,  makaltzea zein tristea den. Eta zein guapoak diren gure seme-alabak, baita Maider eta biok ere.

Gaurko egunkarian arrunt gustura irakurri dut Nerea Ibarzabalek eta Mariñe Arbeok idatzitako artikulua, “Oraindik ez, baina”. Honi guztiari buruz hitz egiten dute, ziklo hauei guztiei buruz. Herenegun seme-alaben aulkiak bultzatzen genituen, etzidamu zeinek bultzatuko ditu geureak? Euren hitzetan:

“Nahi nuke ingurukoak lasai eta ondo zaintzen utziko digun mundu bat, eta hau denok geure arduratzat sentituko dugun egun bat. Baina, antza, oraindik ez.”

 

PD.- M.-k eta biok datorren hilabetean urteak egingo ditugu. “Zu ni baino askoz gazteagoa zara”. “Bai, baina hilabete berekoak gara”. 

Featuring WPMU Bloglist Widget by YD WordPress Developer

跳至工具栏