You are browsing the archive for 2021 一月.

Komedia beltza (III)

%x %A in Beste terapia batzuk, Bizi gara!, Zineman

El-inconvenienteAspaldiko partez, umore beltzaz arituko gara oraingoan blogean. Helduleku zoragarria, goitik behera, garai ilun luze eta triste honetan. Birusak lagatzen digun arnas zirrikituetako bat zinema da, eta Zarautzen behintzat martxan eta osasuntsu dago herriko aretoa. Lehenago ez geneukan ohitura bat daukagu orain Maiderrek eta biok larunbat arratsaldeetan, ohitura ederra euria lagun, lainoa edo dena delakoa. Gaurko plana adibidez.

Aurrekoan, umore beltzeko pelikula fina, atsegina eta, batik bat, oso barregarria ikus-entzun genuen Modelo zineman: “El inconveniente” (Bernabé Rico, 2020). Sarak (Juana Acosta) pisu eder bat topatu du Sevillan, dagoen auzoko beste etxeekin konparatuta dexente merkeagoa. Prezio paregabearen truke, eragozpena da jabea bertan biziko dela hilgo den arte. 80 eta piko urteko emakumea da etxeko jabea, Lola (Kiti Mánver), umoretsua, erretzailea eta heriotza gertu duena.

Umore beltzeko keinuak bata bestearen atzetik datoz filmean, seriotasuna kentzen tabu handiari, eta eskertzekoa ez ezik ozen txalotzekoa da. Edozein une egokia izan daiteke heriotzaz hitz egiteko, baina gauza bera ezin da esan gaiaz apur bat barre egiteko, sarritan ez da egokia. Hala ere, zirrikituak daudenean, barre egin dezagun heriotzaz ere. Osasuntsua da guztiz.

 

Info+:

Murugainetik Murumendira

%x %A in Aulki Hutsak, Mendian Hil Hirian Hil , Suminetik bakera

MuruakZinema asmatu baino askoz ere lehenago, historian dexente atzeraka eginda, gizakiek mundua interpretatzen zuten mitotik. Mitologia hortik dator, eta horren arabera, Murugainen herensuge bat bizi zen, Mondragoe herriko ikurra hain zuzen ere. Murumendin, bestela, Mari bizi zen, etxea Goierritik kanpoko beste mendi batzuetan ere bazeukan Dama bera.

Mitoaren aurrean zientzia joan da garatzen gizakia mendez mende. Baina, gaur egun ere, badaude hainbat esparru zientziaren irismenetik kanpo oraindik ere (zorionez) gelditzen direnak. Heriotza bezain esparru misteriodunak. Edo maitasuna, dolua ahalbidetzen duen osagai nagusia. Honi buruz hitz egiten dugu bete-betean MHHH pelikulan, eta hausnarketa hauek, normalean, adin batetik behera oso urrun gelditzen dira, Horregatik izan zen hain pozgarria Arrasateko Amaia Antzokian hainbeste gazte ikusi izana (benetako gazteak, 20-30urtekoak).

Juxe Zuazua animatu zen solasaldian parte hartzen, eta isiltasuna eta errespetua zabaldu ziren. Une zirraragarriak izan ziren, sarrerak agortu zirenez hainbat pertsonak galdu zituztenak. Albiste ona da badagoela beste egun bat programatuta Amaian, otsailaren 2an. Albiste txarra da ez dakigula zer lagako digun egiten pandemia luze honek, ea Murumendiko Damak lagunduko digun ala ez.

Murugainetik Murumendira. Deba ibaitik Oria ibaira. Ordizian egin genuen atzo Mendi Filmetik kanpoko bigarren emanaldia. Andoni Ormazabal izan genuen solasaldian, benetan bizia eta sakona izan zena. Pertsona baten ondoan zaudenean eta komunikazio jario natural bat pizten denean, aldez aurretik ezer prestatu gabe, gauza handia da. Eta hori sentitu nuen atzo Andonirekin.

Besaulkietan, Iban Toledo ordiziarra eserita zegoen. Berarekin egin nuen “Aulki Hutsak” 2013an, trilogiaren lehenengoa eta hainbat eta hainbat tokitan aurkeztu duguna. Borobil bat izan zen atzo Iban bertan egon izana. Iztuetako Ainitze eta Gorka lazkaotarrak ere hurbildu ziren, Otsagabian ezagututako lagunak. Han konpartitutako bazkari batean zerbait garrantzitsu piztu zen, dokumental honekin lotutakoa. Patxi Aierbe zaldibiarra ezin izan zen etorri. Baina oso presente eduki dut egun hauetan, berak gomendatu eta laga zidan “Cita con la cumbre” liburua, Juanjo San Sebastianena. Dokumentalaren bibliografiako zutabe sendoetako bat.

Kapela kentzeko moduko heriotzak egon badaude, Iñigo Suberbiolak pelikulan gogorarazten digun moduan. Ordiziako erdigunean izan nintzen horietako baten lekuko orain dela urte batzuk, Zumarragako Etxeko Ospitalizazioan lanean nengoenean, Amaia Apaolaza atenditzeko pribilegioa (letra guztiekin) izan nuen, eta beti gogoratuko naiz etxe horretan zegoen musika giro atsegina. Ezin zen beste modu batean izan musika manager batentzat. Garai hartan, AH hara eta hona mugitzen genbiltzan, eta Angel Katarainek lagundu zigun soinua fintzen. Angel egun haietan ezagutu nuen aurrez aurre, Amaiaren etxean. Atzoko solasaldian, hileta zibilak eta garai berrietako erritoak aipatu genituen. Amaia hil ostean, Fermin Muguruzak aktiboki parte hartu zuen agur zibiletan, kultura mundutik, Baita Ruper Ordorikak ere, besteak beste, Kafe Antzokiko urteroko kontzertuan.

Eta borobila ixteko, trilogiaren bigarrenean jorratutako hausnarketetatik, doluaz eta indarkeriaz, ezinbestean Dolores Gonzalez Katarain “Yoyes”-engana iristen gara. Angelen arrebarengana. Dolu kolektiboei buruz ari garela. Suminetik eta saminetik bakera.

Ederra izango litzateke Murumenditik Murugainera berriro itzultzea. Aretxabaleta zain daukagu, herensugeak uzten baldin badigu hurbiltzen. 

Zenbat da denbora asko?

%x %A in Literaturan, Mendian Hil Hirian Hil

cuantoesmuchotiempoJuanjo San Sebastián alpinista bilbotarrak abenduan aurkeztu zuen haren azken liburua, Mendi Film Festivalen 13. edizioaren barruan: “¿Cuánto es mucho tiempo?”. Izenburu erakargarria, pisuzko arrazoia Olentzerori liburua eskatzeko pasa diren Gabonetan. Eta titulua nondik datorren, horrela idazten zuen Juanjok 2004an, gaztelaniaz jatorrizkoan: “Laster nire semeak 5 urte beteko ditu (1999an jaioa), eta aste honetan aurkikuntza estugarri bat egin du: heriotza ez da gezur bat pelikula batzuetan gertatzen dena. Bere amak ez zion ukatu bera ere hil behar denik, baina saiatu zen egonezina baretzen: ‘Horretarako, oraindik, denbora asko falta da’…”. Mutikoaren ondorengo galderak izena eman zion liburuari: “Eta zenbat da denbora asko?”.

Honen irakurketa munduan zehar egindako bidaia atsegina da, etxetik mugitu barik egindakoa: “Bidaiak ez dira inoiz hasten geltokietan edo aireportuetan, baizik eta beste pertsona batzuen kontakizunetan. Eta amaitzen dira nork bere bizipenak kontatzen dizkionean bizi ez dituen bati”.

Beste pasarte batean, ELA gaixotasuna duen lagunari horrela esaten dio gaixoaren emazteak: “Ez kezkatu, ni beti egongo naiz zure ondoan. Eta negar egiten baldin baduzu, kontsolatuko zaitut. Eta nik egiten badut negar, zuk kontsolatuko nauzu. Eta biok egiten badugu negar… bidaiatuko dugu”.

Umorez betetako lana da, erraz irakurtzen dena eta guztiz gomendagarria. Tarteka, ur handitan dzanga egiten du, eta sakon-sakon murgiltzen da gai potoloetan. Heriotzaz horrela idatzi zuen goiko paragrafoan, eta mendiko istripuei buruz, “normalean eragiten dutena heriotza goiztiarra baina duina” da. Mendian heriotza duina. Baita hirian ere. Adibide moduan kontatzen du Juanjok etxeko eskaileretatik erorita hil zen lagun mendizalearena.

Hutsuneak edo absentziak: “Ez dira inerteak absentziak. Itsasoak bezala, badituzte tenperaturak, olatuak, itsasaldiak, korronteak… Eragin ahal dizkigute irribarreak, malenkonia, tristura eta, batzuetan, baita lasaitua ere. Eternalak dira absentziak”.

Juanjoren lagun baten alargunak idatzitako testua ‘biharamunari buruz’, dolua zer den ederto islatzen duena: “Ezerk ez zaitu prestatzen biharamunerako. Iluntzen duela ikusteko, berandu egiten dela eta, betiko moduan, ohera joaten zarela. Baina gaur ez da betiko moduan, bakarrik zaudelako beti norbait zurekin zegoen lekuan. Eta ez da egongo bihar ere, ezta etzi ere. Eta inork eta ezerk ez zaitu prestatzen eskailera-buruan entzuten diren urratsak ez direla bereak ulertzeko. Pausu horiek ez direla zeure atean geldituko eta giltza ez duela sartuko, zeure inkontzienteak askotan sinestaraziko dizun arren. Ezerk ez zaitu prestatzen ezezagunen besarkadak jasotzeko, sentitzen dutela esaten dizutenak. Eta ez dakizu zer sentitzen duten, oraindik ez duzulako sinesten gertatu dena. Eta ‘sentitzen dut’ bakoitza mailukada bat bezalakoa da, errealitatera kolpez kolpe iltzatzen zaituena behin betiko. Ihes egin baino ez duzunean nahi. Inork ez gaitu prestatzen ibiltzeko arima apurtuarekin. Zein mingarria da”.

Doluari buruzko azkena, Juanjok idatzita: “Alberto (Iñurrategi) berriro miretsi nuen, bizitzako ataka hartan ez ninduelako harritu: eutsitako tristezia, dolu duina, imintzioka ibili barik. Eta begirada, orainaldira eta etorkizunera”.

Bestela, jorratzen du bakardadearen errealitatea mendiko altueretan, haluzinazioak edo ‘presentziak’: “Konpainia, beharrezkoa bezain fikziozkoa, batzuetan fabrikatzen duguna erabat bakarrik gaudenean”. Mendian bezala 7.000 metrotan, kalean ere, itsas mailan.

Liburua aurkeztu zuen egun eta leku berean, estreinatu genuen guk “Mendian hil. Hirian hil” dokumentala, Bilboko mendi zinemaldiaren barruan. Gure pelikulan ere agertzen da Juanjo San Sebastián, eta denboraren igarotzeaz ari garenean argi azaltzen du adinarekin bizitzeko grina ez zaiola apaldu. Aizarnako Santa Engrazia baselizaren erlojua agertzen da pasarte horretan, denbora igarotzearen irudi moduan. 1914koa da ordularia, 2017an berriztatua. Bestela, Felipe Uriarteren esaldiak ondo islatzen du zer den adinean gora egitea: “Beti pentsatu dugu altzairuzkoak garela, edo ginela. Baina ez gara altzairuzkoak, beirazkoak baizik”.

Liburura itzulita, Juanjok Ramon Portilla lagunaren hitzak jasotzen ditu “Nire adina ez da planak aurreragorako lagatzeko modukoa”. Eta Juanjoren iruzkina: “(Ramonek) esaten du 57 urterekin, baina horrela jokatzen zuen baita 15 urterekin ere”. Eta errematea: “Pertsona ‘helduen’ belaunaldi batekoak gara, modu errukitsua dena adinekoak esateko, ‘zaharrak’. Zergatik azukrea bota?”.

Helburu nagusietako bat hau izango zen: “Bizipenak pilatu eta oroitzapenak mantendu, nostalgiak saihestuz. Eta aldi berean amets berrien atzetik joan”. Luis Rojas Marcos psikiatraren hitz hauek ere jasotzen ditu: “ahazteko gaitasuna funtsezkoa da bizitza osotasunean gozatu ahal izateko”. Azken finean, “une zoriontsuek irauten dute askoz ere gutxiago haietara eramaten duen bidea baino. Une horietan nork bizitzaren zentzua topatzen du”.

Juanjoren lorpenik handiena: “Bizitzen ari naizen bizitza oso antzekoa da bizi nahi dudan horrekin”.

Gehiago eskatu daiteke?

Bigarren elurtea

%x %A in Mendian Hil Hirian Hil

bigarrenelurteaOlentzerok ondo ikusi ditu zirrikituak Gabon hauetan, eta aurten ere bete-betean asmatu du. Ramon Olasagasti eta Cesar Llagunoren komikia ekarri dit, “Iñurrategi anaiak”. Baita Juanjo San Sebastianen azken liburua ere, “¿Cuánto es mucho tiempo?”

Elurrak ere, aste hauetan, planetaren berotze globalaz ahantzarazi digu. Azken urte hauetan neguak ez dira hain neguak izan eta, su-eten moduan bada ere, oso ongi etorria da nire aldetik bigarren elurte oparo hau. “Mendian bizi, hirian bizi”… Iñurrategitarren komikian, pasarte hau arrantzatu dut: “Ez baita gauza bera neguan mendira joatea eta neguan mendian bizitzea“. Albertoren hitzak hauek ere: “Gu neguaren bila mendira, bizitzaren bila goaz, hotza sentitzera, emozioen bila. Ni goi-mendian, bizitza sinpleenera mugatzen den eremu zailenetan sentitu izan naiz bizien“.

Nik ondo gogoratzen dut behin, Urzainkiko ostatuan, arrebarekin eta Erandioko bi lagunekin asteburua pasatzen, ostalariak esan ziguna: “Hasieran, hasi zinetenean etortzen, ez genuen ulertzen zergatik uzten zenituzten zuen etxe beroak, Iruñean edo Bilbon, hona etortzeko“. (Neuk ere bizitza topatu nuen asteburu hartan Adiko tontor elurtuan, Zilbetitik igota, Arantzarekin, Edu eta haren arrebarekin. Hori gozatua! Egun hartan zortea lagun izan genuen, izan zelako herrira iritsi, kotxean montatu, eta sekulako txingor zaparrada jausten hasi…).

Abenduaren hasieran, lehenengo elurtean, Bilbo izan da geure aterpea. Bertan estreinatu genuen MHHH, bi aurkezpenetan banatuta, eta hirugarren proiekzio batekin propina bezala. Hilabete honetan, Arrasaten aurkituko dugu lehenengo aterpea, Amaia antzokian urtarrilaren 12an. Maskarek erdi estalita bada ere, espero dut aurpegi ezagunak topatzea. Baita ezezagunak ere, noski. Trilogiaren bigarrena, SB, bertan estreinatu genuen 2017an, eta obra horren bi protagonistekin azken hau konpartitzea zoragarria litzateke: Heriotzari eta bizitzari begiratzeko beste ikuspegi bat.

Lan ibilbidean, hainbat pertsona egokitu zait akonpainatzea euren bizitzen amaieran, Arrasaten. Haietako batzuen senideekin jarraitu dut harremanetan gerora ere. Ospitalean hil zen orain dela urte asko aspaldiko paziente bronkopata bat, zeinekin harreman estua izan nuen. Haren alarguna ikusi dut urte hauetan zehar, esate baterako seme bat mendian istripuz hil zenean, Udalatx aldean. Hirian hil. Mendian hil.

Bigarren aterpea Ordizia izango dugu, urtarril zuri honetan, hilaren 21ean. Eta hirugarrena Aretxabaleta, otsailean.

 

Hurrengo elurte arte!

 

 

 

Featuring WPMU Bloglist Widget by YD WordPress Developer

跳至工具栏