Juanjo San Sebastián alpinista bilbotarrak abenduan aurkeztu zuen haren azken liburua, Mendi Film Festivalen 13. edizioaren barruan: “¿Cuánto es mucho tiempo?”. Izenburu erakargarria, pisuzko arrazoia Olentzerori liburua eskatzeko pasa diren Gabonetan. Eta titulua nondik datorren, horrela idazten zuen Juanjok 2004an, gaztelaniaz jatorrizkoan: “Laster nire semeak 5 urte beteko ditu (1999an jaioa), eta aste honetan aurkikuntza estugarri bat egin du: heriotza ez da gezur bat pelikula batzuetan gertatzen dena. Bere amak ez zion ukatu bera ere hil behar denik, baina saiatu zen egonezina baretzen: ‘Horretarako, oraindik, denbora asko falta da’…”. Mutikoaren ondorengo galderak izena eman zion liburuari: “Eta zenbat da denbora asko?”.

Honen irakurketa munduan zehar egindako bidaia atsegina da, etxetik mugitu barik egindakoa: “Bidaiak ez dira inoiz hasten geltokietan edo aireportuetan, baizik eta beste pertsona batzuen kontakizunetan. Eta amaitzen dira nork bere bizipenak kontatzen dizkionean bizi ez dituen bati”.

Beste pasarte batean, ELA gaixotasuna duen lagunari horrela esaten dio gaixoaren emazteak: “Ez kezkatu, ni beti egongo naiz zure ondoan. Eta negar egiten baldin baduzu, kontsolatuko zaitut. Eta nik egiten badut negar, zuk kontsolatuko nauzu. Eta biok egiten badugu negar… bidaiatuko dugu”.

Umorez betetako lana da, erraz irakurtzen dena eta guztiz gomendagarria. Tarteka, ur handitan dzanga egiten du, eta sakon-sakon murgiltzen da gai potoloetan. Heriotzaz horrela idatzi zuen goiko paragrafoan, eta mendiko istripuei buruz, “normalean eragiten dutena heriotza goiztiarra baina duina” da. Mendian heriotza duina. Baita hirian ere. Adibide moduan kontatzen du Juanjok etxeko eskaileretatik erorita hil zen lagun mendizalearena.

Hutsuneak edo absentziak: “Ez dira inerteak absentziak. Itsasoak bezala, badituzte tenperaturak, olatuak, itsasaldiak, korronteak… Eragin ahal dizkigute irribarreak, malenkonia, tristura eta, batzuetan, baita lasaitua ere. Eternalak dira absentziak”.

Juanjoren lagun baten alargunak idatzitako testua ‘biharamunari buruz’, dolua zer den ederto islatzen duena: “Ezerk ez zaitu prestatzen biharamunerako. Iluntzen duela ikusteko, berandu egiten dela eta, betiko moduan, ohera joaten zarela. Baina gaur ez da betiko moduan, bakarrik zaudelako beti norbait zurekin zegoen lekuan. Eta ez da egongo bihar ere, ezta etzi ere. Eta inork eta ezerk ez zaitu prestatzen eskailera-buruan entzuten diren urratsak ez direla bereak ulertzeko. Pausu horiek ez direla zeure atean geldituko eta giltza ez duela sartuko, zeure inkontzienteak askotan sinestaraziko dizun arren. Ezerk ez zaitu prestatzen ezezagunen besarkadak jasotzeko, sentitzen dutela esaten dizutenak. Eta ez dakizu zer sentitzen duten, oraindik ez duzulako sinesten gertatu dena. Eta ‘sentitzen dut’ bakoitza mailukada bat bezalakoa da, errealitatera kolpez kolpe iltzatzen zaituena behin betiko. Ihes egin baino ez duzunean nahi. Inork ez gaitu prestatzen ibiltzeko arima apurtuarekin. Zein mingarria da”.

Doluari buruzko azkena, Juanjok idatzita: “Alberto (Iñurrategi) berriro miretsi nuen, bizitzako ataka hartan ez ninduelako harritu: eutsitako tristezia, dolu duina, imintzioka ibili barik. Eta begirada, orainaldira eta etorkizunera”.

Bestela, jorratzen du bakardadearen errealitatea mendiko altueretan, haluzinazioak edo ‘presentziak’: “Konpainia, beharrezkoa bezain fikziozkoa, batzuetan fabrikatzen duguna erabat bakarrik gaudenean”. Mendian bezala 7.000 metrotan, kalean ere, itsas mailan.

Liburua aurkeztu zuen egun eta leku berean, estreinatu genuen guk “Mendian hil. Hirian hil” dokumentala, Bilboko mendi zinemaldiaren barruan. Gure pelikulan ere agertzen da Juanjo San Sebastián, eta denboraren igarotzeaz ari garenean argi azaltzen du adinarekin bizitzeko grina ez zaiola apaldu. Aizarnako Santa Engrazia baselizaren erlojua agertzen da pasarte horretan, denbora igarotzearen irudi moduan. 1914koa da ordularia, 2017an berriztatua. Bestela, Felipe Uriarteren esaldiak ondo islatzen du zer den adinean gora egitea: “Beti pentsatu dugu altzairuzkoak garela, edo ginela. Baina ez gara altzairuzkoak, beirazkoak baizik”.

Liburura itzulita, Juanjok Ramon Portilla lagunaren hitzak jasotzen ditu “Nire adina ez da planak aurreragorako lagatzeko modukoa”. Eta Juanjoren iruzkina: “(Ramonek) esaten du 57 urterekin, baina horrela jokatzen zuen baita 15 urterekin ere”. Eta errematea: “Pertsona ‘helduen’ belaunaldi batekoak gara, modu errukitsua dena adinekoak esateko, ‘zaharrak’. Zergatik azukrea bota?”.

Helburu nagusietako bat hau izango zen: “Bizipenak pilatu eta oroitzapenak mantendu, nostalgiak saihestuz. Eta aldi berean amets berrien atzetik joan”. Luis Rojas Marcos psikiatraren hitz hauek ere jasotzen ditu: “ahazteko gaitasuna funtsezkoa da bizitza osotasunean gozatu ahal izateko”. Azken finean, “une zoriontsuek irauten dute askoz ere gutxiago haietara eramaten duen bidea baino. Une horietan nork bizitzaren zentzua topatzen du”.

Juanjoren lorpenik handiena: “Bizitzen ari naizen bizitza oso antzekoa da bizi nahi dudan horrekin”.

Gehiago eskatu daiteke?