You are browsing the archive for Onkologikoak ez direnak.

Errukiz eta irrikaz

%x %A in Beste terapia batzuk, Humanizazioa, Onkologikoak, Onkologikoak ez direnak, Sin categoría

BatzordeAntolatzaileaSECPAL2018Ez gaude denok argazkian, baina gauden denok bagara SECPAL 2018ko batzorde antolatzailearen kideak. Aurreko post batean komnetatzen nuen zein esperientzia ederra izan diren biltzarraren aurreko asteak eta antolatutako kultura ekitaldiak eta bestelako jarduerak. Bada kongresoa bera ere disfrutatzekoa izan da.

Hasten baldin bazara musikoterapiaren ikastaro on batekin, Patxi del Camporekin. Segitzen baldin baduzu Eduardo Brueraren ongi etorriko hitzaldiaren, hasierako euskarazko hitz haiekin Bruce Springsteenen moduan, ganoraz, ez “gabon” edo “kaixo” herabe soilekin. Ederra forman eta edukian, betiko moduan, ezinbesteko ezaugarriarekin batera: umorea.

Arinduz.

Jarraitzen baldin baduzu kooperazioari buruzko mahai inguru batekin, Arinduz 2017ko hariari jarraituz, Liliana de Lima eta Tania Pastranaren eskutik, Latinamerika Europa jauregira ekarrita. Geroago osatzen baduzu hiri errukitsuen inguruko mahai inguru eder batekin, Silvia Librada, Xavier Gómez-Batiste eta Patxi del Camporekin. Kateatzen baldin baduzu Phil Larkinen hitzaldiarekin, gure esparruan erizainek duten protagonismoa azpimarratu zuena. Borobiltzen baldin baduzu zainketa intentsiboak eta aringarriak ederki lotzen zituen mahai inguruarekin. Eta azkenik errematatzen baldin baduzu Rafa Motaren “Metamorfosia” dokumentalarekin eta ZAetan boluntarioek egiten duten lanari buruzko hitzaldiarekin.

Errukiz.

Gehitzen baldin badiezu Famobilen Clickekin egindako diorama bat, bizitzaren azken fasearen tarteak ondo deskribatzen zituena. Gasteiz Big Band-en ostiraleko kontzertu zoragarria. Leku askotako lankide eta lagunekin izandako topaketak. Eta, biltzarretik kanpo bada ere, Baskoniaren arrakasta saskibaloiaren ligan.

Irrikaz.

 

 

Komunikazioa-Inkomunikazioa

%x %A in Humanizazioa, Onkologikoak ez direnak, Sin categoría

apostoles-arantzazuOstegunetik atzo arte, gai zentral hau hartuta, ehun bat osasungile komunikatzen ibili gara Arantzazuko paradisuan, Osasungoa Euskalduntzeko Erakundeak antolatutako 28. biltzarrean. 2010ean egin bezala, Arantzazuko bidegurutze geografikoa aukeratu dugu egoitza moduan, eta horrekin ere asmatu dugula badirudi. Egitaraua ondo hornituta, luzaroan pozik egoteko moduan gelditu garela esango nuke. Urtean behin lankide (eta lagun) batzuk topatzeko, lanean jarraitzeko akuilu moduan, jende berria ezagutzeko, ezagutza konpartitzeko gune hau finkatzen joan gara ia 30 urte hauetan. Bejondeigula.

Ertz asko dauka (in)komunikazioak, eta zabaltasun horren ikuspuntu batzuk jaso ahal izan ditugu egun hauetan. Horien guztien artean bizitzaren amaieraren inguruan. Heriotzaren inguruko beldurrak ezarritako isiltasun konspirazioaz. Itoaldi existentzialak bultzatutako blokeoaz. Izan ere, heriotza horma ala atea da? Minez eta hutsuneetaz. Duintasunak eraikitako biografietaz. Maitasunez egindako zainketetaz. Errukiak ekarritako bakeaz. Isiltasunaren garrantziaz. Betetasunaz. Humanitateaz hitz batean.

Minbiziatik haratago, badaude onkologikoak ez diren gaixo hauek, gaizki lo egiten dutenak arnasestuagatik ez ezik kezkengatik eta burutazioengatik ere. Aldartea aztertzen ez diegunak. Pseudomonas karkaxean bilatu bai, eta buru belarri tratatzen saiatu ere bai. Psikea, ordea, zenbatetan hartzen dugu kontutan? Ps-z hasten dira bi hitzak, baina faktoreen orekatik urrun gaude. Bronkitiko kronikoekin morfina (eta inkluso bentzodiazepinak) erabiltzeari beldurra kentzen hasiak gara. Falta zaigu bronkopatekin (kardiopatekin, nefropatekin, hepatopatekin…) eta euren senideekin gai nagusiei buruz gehiago hitz egitea. Galdera potoloei buruz.

Hausnarketa hauek egiteko, Oñatiko paraje hauek erabat egokiak dira, eta zorte ikaragarria daukagu hain gertu edukita. Oteizaren apostoluen artean bezala, ondo konektatzen, idazten, isilarazten, komunikatzen saiatzen, isiltzen, abesten, keinuak egiten edo elkarri irakurtzen jarraituko dugu.

Goizalde

%x %A in Onkologikoak ez direnak

amanecer-en-zarautz1-640x640x80Ipuin baten hasiera ematen du, baina benetako hiru ahizpa ziren Goizalde, Argiñe eta Eguzkiñe. Lehenengoa atenditzea tokatu zitzaidan, bronkioetako gaixotasun kroniko batekin. Betaurreko lodi-lodiak janzten zituen, gutxi ikusten zuenez, eta entzun ere gutxi egiten zuen. Aurkako faktore asko zituen, baina alde ere hainbat. Oso ondo zainduta zegoen hasteko. Dementziatuta dagoen ahizpa batekin eta zaintzaile batekin bizi zen, eta hirugarren ahizpa eurekin adi zegoen, Kontsultara ia-ia ez zuen hutsik egiten hirugarren ahizpa, behintzat. Eta alde zeukan Goizaldek beste puntu bat, irribarre eder hori, arnasestu guztien gainetik.

Aspaldian ez zen etortzen kontsultara, gaur jakin dut bere heriotzaz. Dementziadun ahizparekin kezkatuta egon da azken asteetan, gauzak zer diren. Beste rokero (bergarar) zahar bat hil da etxean, sekula hiltzen ez direla esaten duten arren. Poliki badoaz. Atzetik badatoz.

Argia, badoana Getaria aldetik eta badatorrena Orio alde horretatik. 

M.A.M.

%x %A in Onkologikoak ez direnak

OlibondoakJaen.jpgAndaluziatik etorri zen Arrasatera, Jaengo probintziatik. Neba-ahizpa ugari zituen amarekin eta eurekin batera etorri zirenean. Aita fusilatu zuten gerraosteko garai ilun hartan. Lan egitea tokatu zitzaion gaztetatik, gaur egun ohituta ez gauden modu hartan. Sufritzea, borrokatzea eta izerditzea beraz ederki bazekien. Horregatik eutsi dio hain luze eta hain dotore.

Horregatik amaiera izan da izan den modukoa. Txundigarria izan da aluzinazio bisual horien artean irudi idiliko horiek ikusi izana. Kontatzen zuenak ez zion urduri ipintzen edo mehatxagarritzat jotzen. Urdin kolorea irudietan hain presente egoteak zerbait esan nahiko du, interpretatzen ez dakidana. Ziur aski zuriz jantzitako emakume hori, bere gainean etzaten zena, heriotzarekin lotutako sinboloren bat izan daiteke. Mendiko egurrezko etxola hori bezala, eta uraren soinu atsegina. Bakea ematen zion horrek guztiak, eta eutsi egiten zion oroitzapen eder horri.

Ez zeukan beldurrik heriotzarekin, baina oraindik bizi nahi zuen, aurre egin zion hiltzeari hilabeteetan zehar. Lortu ahal izan zuen iaz azken uda hura pasatzea Jaen aldean seme batekin, eta bere herrian ez ezik Granadan eta beste leku batzuetan ibili izan zen. Zarautzera ekarri zuen familiak duela aste gutxi batzuk, tarteka disfrutatzea lortu ahal izan zuen borroka haren erdian.

Azken egunak ere horrelakoak izan ziren, bere bizitza osoa bezala. Asko gogorarazi dit “botak jantzita” eta “inguruan zituen indiarrak tiroka” hil zen I.-taz. I-k ere itxaron ninduen asteburu oso bat, eta astelehenean bere etxera iritsi ginenean sedazioa eskatu zidan, eta horregatik eskerrak eman zizkidan. Horrela hil zen I. Eta M.A.M.-ek ere asteburua igaro, jada sedatuta, eta itxaron ninduen. Familia osoa inguruan, sedazio sakonean, itxaron ninduen.

Esaten dute entzuten dutela nolabait, kontuan hartzeko. Horixe gertatu zela iruditu zitzaigun guztioi. Bisitan nengoela, bat-batean, begiak ireki zituen, ezer ikusten ez zuen arren, eta azken hatsa bota zuen gu guztion aurrean, familia eta ni. Oilo ipurdiarekin igaro nuen goiz osoa. Zirraragarria izan zen momentua, hiltzeko aukeratu zuen modua.

Olibondo horiek ikusi eta bertan imajinatzen dut orain, arnasestutik libre, haizearekin batera eta maite zuen eguzkiak epelduta.

 

Barne paisaiak

%x %A in Onkologikoak, Onkologikoak ez direnak, Sin categoría

BarnepaisaiakZeure ingurunea etxea eta etxekoak dira. Zeure ohea, zeure arropa eta zeure soinuak. Baita zeure zarata ere, baita zeure gurasoen arteko ohiko eztabaidek ere etxearen sentsazioa eman ahal dizute. Normaltasuna ere hori bada batzuetan. Azken momentua arte.

Ospitaletik batzuetan lortzen dugu gaixoak etxera eramatea bertan azken uneak igarotzeko, hala eurentzat nola geuretzat erabat gogobetegarria dena. Batzuetan, naipe dorrea eraikitzen denbora eman eta bihotza ipini eta gero, kanpoko norbaitek karta bat ukitu eta dena lurrera erortzen da instant batean.

Beste batzuetan ospitalea bera izan daiteke lekurik hoberena hiltzeko, gezurra badirudi ere. Eta gauez ospitaleetan ateratzen dugun zarata, medikazioaren gurdiekin, geure arteko barreekin, hainbatetan hain desatseginak direnak, konpainiaren esanahia izan daiteke bakarrik dagoenarentzat. Bizitzarekin azken lotura.

Baina hori baino askoz atseginagoa izan gaitezke ospitalean, minbizia tartean egon edo bestelako gaixotasun sendaezina, eta sua piztu barik barne paisaian epeltasuna ematea ere badaukagu.

PD.- Urriaren 14a, Zainketa Aringarrien Nazioarteko Eguna

.

 

Etxerako buelta

%x %A in Bizi gara!, Onkologikoak ez direnak, Osatzaile zauritua

UdagoienaUdagoiena maite dut, udagoiendarra naiz ni, azaroan jaioa. Blog hau bera ere oso udagoiendarra da, eta egun hauetan ospatzen ari naiz 2 urte Arrasatera lanera itzuli nintzela. Etxerako buelta, ‘Harribitxiren prophezia’ egia bihurtuta. Bizipoza, berriro topatutako guztiagatik, eta atzean gero eta urrunago lagatakoagatik, ilunkeria guztiak eta erraitetako itsuskeriak.

Berriz ere topatutako “rockero zaharrak” lantzean behin agertzen dira txoko honetan, onkologikoak ez diren paziente kroniko horiek, aspaldian ezagututakoak eta orain bizitzaren azken fasean atenditzen ari naizenak. ‘Lorentzo’, L, ‘aitajauna’, MK. Eta orain J. Badoaz banan-banan, batzuk hemen ospitalean, beste batzuk etxean (zorionez, gehiago).

J-k ere bazeukan L-ren dotoreziatik zerbait, eta bere herriko elegantziatik beste zeozer. Esango nuke denak “botak ipinita” hil direla. Ondo. J ere bai. Beste oroitzapen bat, beste ikasgai bat. Hor gelditu da J, besteekin batera. Hortxe, nonbait. Etxerako bueltan ziur aski.

Zaintzaileak zaintzen?

%x %A in Onkologikoak ez direnak, Zaintzaileak

zaharegoitzaNork zaintzen ditu geure adinekoak (umeak) geuk ezin dugunean? Latinamerikatik etorritako andreak, Errumaniatik, nondik etorri behar izan dira geure adinekoak (umeak) zaintzen dituztenak? Zenbat zahar-egoitza behar dira eskaintzari aurre egiteko? Zenbat langile behar dira zahar-egoitzetan geure adinekoei atenditzeko? Zenbat ipurdi-garbitzaile?

Zaharkitutako gizarte batean bizi gara, hemen eta Lehen Mundu osoan orokorrean. Zimurrak, gaixotasun kronikoak, Alzheimer, hauskortasuna. Baliabideak, planak, politikak diseinatzen dira errealitateari behar bezala erantzuteko. Baina batzuetan ez da nahikoa. Ez dakit zeuei, baina neuri oso deigarria iruditzen zait orain dela urte bat Bizkaiko zahar egoitzetan piztutako lan gatazka. Hauskorrak adineko egoiliarrak, hauskorrak zaintzaileen lan baldintzak.

Nork zainduko gaitu?

Info+: “Esku nahikorik ez“.

Denborak aurrera etengabean

%x %A in Bizi gara!, Onkologikoak ez direnak

bergarazaharraEta orain ezin eutsi izan ginanari.

Gabonak – Arrebaren urtebetetzea – Amaren urteurrena – Anaiaren urtebetetzea – Aste Santua – Aioraren urtebetetzea – Pelloren urtebetetzea – San Pelaio – Aitaren urteurrena – Lehenengo oporraldia – Maiderren urtebetetzea – Aste Nagusia – Bigarren oporraldia – Galeusca – Neure urtebetetzea – Gabonak.

Zirkulu bat beste baten barruan eta horren barnean beste bat. Ziklo bat eta beste bat atzetik. Urteak joan eta etorri. ‘Rockero zaharrak’ posible deutsegu kariñoz deitu. Edo zuri-baltzezko pazienteak. Marka lagatzen daben horietakoak: ‘Lorentzo’, ‘L’, Aitajauna edo beste hainbeste lehenago hil ziranak, beste ziklo batean. Ez dira izan geure senideak, geure amamak, osabak, amak edo aitak. Baina geure biografietan leku bat deukie, ez bakarrik geure ibilbide profesionaletan.

Hainbeste ez inplikatzeko esaten deuskue batzuetan, MK. Berandu dabilz beti. Zeu be ez zara izan neure izeko edo amandrea. Baina aspaldian ezagutu ginan. Eta leku biografiko amankomunak izan ditugu, Lekeitio adibidez. Zeuk be zeure marka laga dozu zeure herrixan, Bergaran. Azken aldiz bisitau zintudanean Pentekoste jaixak zirian. Eta aste honetan hil zara, San Pelaio egunean.

Laster aitaren urteurrena, Maddalen jaien hasieran. Orduan ekingo deutsagu lelengo oporraldiari, opor nagusiei.

 

Voilà, Eli C.

Barne-Medikuntzako zerbitzu batean hiltzea

%x %A in Artikuluak, Onkologikoak, Onkologikoak ez direnak, Sin categoría

BasurtuEtxean ondo lagunduta hiltzea, baldintza egokiak daudenean, helburu argi horietakoa dugu. Lau urtez ospitaletik etxeetara joaten egon ostean, urte eta erdi pasa da jada Deba Goieneko ospitalean lan egitera itzuli naizenetik. Orain helburu berdinak dira baina ospitaleko geure solairura aplikatzekoak, gure zerbitzuan jendea ondo hiltzea, edo behintzat norberak tratatutako pazientearen amaiera ona izatea.

Medicina Paliativa” aldizkariaren azken zenbakian (2017ko apiril-ekaina), hain zuzen ere, honi guztiari buruzko artikulua dator, Galizian egindakoa (Eugenia Ameneiros-Lago, Carmen Carballada-Rico eta Juan Antonio Garrido-Sanjuán, Ferroldik): “Mortalidad esperable en Medicina Interna: ¿cómo son los últimos días de vida en los pacientes en los que la muerte es esperable?”. Esperotako heriotza da pazientearen mediku arduradunak aurreikusten duena eta testualki jasotzen duena historia klinikoan. Eta emaitzen dagokienez, adineko gaixoak dira gehien-gehienak (batez besteko adina ia 81 urtekoa), komorbilitate askorekin, hauskortasunarekin eta zainketa aringarrietako beharrizanekin. Charlson indizea da lan honetan erabiltzen dutena komorbilitateak aztertzeko, baina ikuspuntu aringarria aplikatzeko NECPAL eskalarik edo bestelakorik erabiltzen duten ez dago zehaztuta. Aipatu behar da halaber %18ak minbiziren bat pairatzen zuela, esan nahi duena gaixo gehien-gehienek ez zirela onkologikoak. Azkenik, azpimarratzea %34 inguruk jasotzen zuela sedazio paliatiboa azken egun haietan.

Galiziako ikerketa honekin alderatuta, azken urte eta erdi honetan biltzen ari naizen datuak nahikoa antzekoak direla esan dezakegu. Aurtengo SECPAL jardunaldietarako (Reus, urriak 27-28) lan bat aurkeztea gustatuko litzaidake, ildo honetatik doana: “Cuidados Paliativos en pacientes no oncológicos: Experiencia en Medicina Interna de un hospital comarcal de Gipuzkoa“:  100 paziente baino gehiago osatuko dute lagina, sexuen arteko erlazioa nahiko orekatuta (1:1 inguruan), %70a onkologikoak ez diren pazienteak dira, eta %66a hil da denbora honetan guztian (2015eko irailetik). Non hiltzen diren aztertuta, gehien-gehienak gure zerbitzuan, gehien-gehienak sedazioarekin (etengabeko perfutsioen bidez). Batez beste zenbat denbora bizi diren ikertzen nabil (NECPAL eskalarekin edo beste modu batzuekin identifikatuta daudenetik), zein komplexutasun maila daukaten (IDC-Pal indiziearen arabera), patologien arabera zeintzuk dira multzo nagusiak, zenbat elkarlanean artatzen ditugun Etxeko Ospitalizazioarekin edo ESAD-ekin (“Equipo de Soporte Domiciliario”), zenbat Matia Fundazioko EAPS-ekin (“Equipo de Atención Psicosocial“). Dolumin gutunak den-denek jasotzen dituztela esan dezaket oraingo momentuan, eta horrek bidea zabaltzen duela dolu konplikatuak detektatu eta abordatzeko, edo besterik gabe familiekin heriotza eta gero harremanetan ipintzeko.

Espero dut udazkenerako amaituta edukitzea. Osasuna!

 

Adeitasuna

%x %A in Bizi gara!, Onkologikoak ez direnak, Oroimenean

gardelGabonetan James Stewart blogera ekarri genuen, 1940ko hamarkadako pelikula eguberritar eta gogoangarri harengatik, “It’s a wonderful life” alegia, “¡Qué bello es vivir!” gaztelerazko itzulpenean. Stewartek aktore dotore eta adeitsuaren rola eduki zuela esan dezakegu, Carlos Gardelek (argazkian) musikaren munduan hartu zuen antzeko moduan. Garaikideak izan ziren biak ala biak, bata hegoamerikarra eta bestea iparamerikarra.

Hego Amerikatik ere itzuli zen aspaldian gurera L., ospitale honetan ezagutu nuen eta urteak betetzen joan da, gaixotasun asko gaindituz edo haietara egokituz. Aparteko gasolina zuen gaixoa zen, zalantzarik gabe, familia ingurune bikainetik hasita, kalean lagunartea, futbolaren zaletasuna, eta gauza guztien gainetik jendetasuna, adeitasuna edo gizalegea erakusten zuen modu nabarmenean L.-ek. Neure belaunaldiko jendeak galtzear dugun balorea (belaunaldi berriek hiztegian begiratuta ere kontzeptua arrarotzat hartuko dutena). Pertsona baten barruko dotorezia erakusten duen balorea, beste garai batekoa tamalez.

Atzo amaitu zen Espainiako football Ligako lehen itzulia Lehen Mailan, eta L.-en eta neure taldeak zenbaki ezin hobeak sinatu ditu, kualitatiboki hainbat partida gogoangarri eginda, ikusle moduan disfrutatzeko modukoak. Horrela hil zen gaur zortzi L. jaioterrian, 90 urte baino gehiagoko bizi-ibilbide gogoangarria atzean utzita, dotore, adeitsu, zaratarik atera barik. Heriotza onartuta eta bakean.

Chapeau!

Featuring WPMU Bloglist Widget by YD WordPress Developer

跳至工具栏