Onkologikoak | Osatzetik Arintzera

You are browsing the archive for Onkologikoak.

Botak jantzita

%x %A in Onkologikoak, Osatzaile zauritua, Sin categoría, Zaintzaileak

Batzuetan ez da erraza Barne-Medikuntzaren zerbitzu batean zainketa aringarriak egitea. Zuretzat argi dauden oinarrizko gauzak ez daude antza hain argi. Ez dut esaten Traumatologian edo Ginekologian, Barne-Medikuntzan baizik. “Ghetto” edo “sekta” aringarritik kanpo basamortuan predikatzea da zentzu batean. Bakardade sentsazioa.

Honen guztiaren erdigunean, edozein modutan, gaixoak eta senideak daude. Eta ez genuen ahaztu behar izango. Oinarrizko gauza horietakoa da, are gehiago, kontu sakratua izango beharko litzateke. Eta erdigune horretan arretaz begiratu eta entzuten dugunean, biografia desberdin eta mamitsuak topatzen ditugu. Zaratatik kanpo eta presarik gabe eseritzen garenean, zenbat kontu…

Beste behin ere Custer jeneralaren moduko bat ezagutu ahal izan dut, botak jantzita hiltzen den horietako bat: JM. Progresio ona egin duen kasu horietako bat, familiaren babes ederra eduki duena, bizitza modu onean amaituz. Bere biografiarekin modu koherentean. Borobildutako bizitza bat, antzeko katebegiak mundu honetan laga dituena. Zailtasunen aurrean zutunik, Errol Flynnen moduan.

Heriotza ona zer da? JM-ek eduki duena, zalantzarik gabe. Eta aste hauetan M-k eta MJ-k ere eduki dutena, beste gaixo batzuen artean.

Botak jantzita.

No Comments »

by iñaki peña

Errukiz eta irrikaz

%x %A in Beste terapia batzuk, Humanizazioa, Onkologikoak, Onkologikoak ez direnak, Sin categoría

Ez gaude denok argazkian, baina gauden denok bagara SECPAL 2018ko batzorde antolatzailearen kideak. Aurreko post batean komnetatzen nuen zein esperientzia ederra izan diren biltzarraren aurreko asteak eta antolatutako kultura ekitaldiak eta bestelako jarduerak. Bada kongresoa bera ere disfrutatzekoa izan da.

Hasten baldin bazara musikoterapiaren ikastaro on batekin, Patxi del Camporekin. Segitzen baldin baduzu Eduardo Brueraren ongi etorriko hitzaldiaren, hasierako euskarazko hitz haiekin Bruce Springsteenen moduan, ganoraz, ez “gabon” edo “kaixo” herabe soilekin. Ederra forman eta edukian, betiko moduan, ezinbesteko ezaugarriarekin batera: umorea.

Arinduz.

Jarraitzen baldin baduzu kooperazioari buruzko mahai inguru batekin, Arinduz 2017ko hariari jarraituz, Liliana de Lima eta Tania Pastranaren eskutik, Latinamerika Europa jauregira ekarrita. Geroago osatzen baduzu hiri errukitsuen inguruko mahai inguru eder batekin, Silvia Librada, Xavier Gómez-Batiste eta Patxi del Camporekin. Kateatzen baldin baduzu Phil Larkinen hitzaldiarekin, gure esparruan erizainek duten protagonismoa azpimarratu zuena. Borobiltzen baldin baduzu zainketa intentsiboak eta aringarriak ederki lotzen zituen mahai inguruarekin. Eta azkenik errematatzen baldin baduzu Rafa Motaren “Metamorfosia” dokumentalarekin eta ZAetan boluntarioek egiten duten lanari buruzko hitzaldiarekin.

Errukiz.

Gehitzen baldin badiezu Famobilen Clickekin egindako diorama bat, bizitzaren azken fasearen tarteak ondo deskribatzen zituena. Gasteiz Big Band-en ostiraleko kontzertu zoragarria. Leku askotako lankide eta lagunekin izandako topaketak. Eta, biltzarretik kanpo bada ere, Baskoniaren arrakasta saskibaloiaren ligan.

Irrikaz.

No Comments »

by iñaki peña

Barne paisaiak

%x %A in Onkologikoak, Onkologikoak ez direnak, Sin categoría

Zeure ingurunea etxea eta etxekoak dira. Zeure ohea, zeure arropa eta zeure soinuak. Baita zeure zarata ere, baita zeure gurasoen arteko ohiko eztabaidek ere etxearen sentsazioa eman ahal dizute. Normaltasuna ere hori bada batzuetan. Azken momentua arte.

Ospitaletik batzuetan lortzen dugu gaixoak etxera eramatea bertan azken uneak igarotzeko, hala eurentzat nola geuretzat erabat gogobetegarria dena. Batzuetan, naipe dorrea eraikitzen denbora eman eta bihotza ipini eta gero, kanpoko norbaitek karta bat ukitu eta dena lurrera erortzen da instant batean.

Beste batzuetan ospitalea bera izan daiteke lekurik hoberena hiltzeko, gezurra badirudi ere. Eta gauez ospitaleetan ateratzen dugun zarata, medikazioaren gurdiekin, geure arteko barreekin, hainbatetan hain desatseginak direnak, konpainiaren esanahia izan daiteke bakarrik dagoenarentzat. Bizitzarekin azken lotura.

Baina hori baino askoz atseginagoa izan gaitezke ospitalean, minbizia tartean egon edo bestelako gaixotasun sendaezina, eta sua piztu barik barne paisaian epeltasuna ematea ere badaukagu.

PD.- Urriaren 14a, Zainketa Aringarrien Nazioarteko Eguna

No Comments »

by iñaki peña

Barne-Medikuntzako zerbitzu batean hiltzea

%x %A in Artikuluak, Onkologikoak, Onkologikoak ez direnak, Sin categoría

Etxean ondo lagunduta hiltzea, baldintza egokiak daudenean, helburu argi horietakoa dugu. Lau urtez ospitaletik etxeetara joaten egon ostean, urte eta erdi pasa da jada Deba Goieneko ospitalean lan egitera itzuli naizenetik. Orain helburu berdinak dira baina ospitaleko geure solairura aplikatzekoak, gure zerbitzuan jendea ondo hiltzea, edo behintzat norberak tratatutako pazientearen amaiera ona izatea.

“Medicina Paliativa” aldizkariaren azken zenbakian (2017ko apiril-ekaina), hain zuzen ere, honi guztiari buruzko artikulua dator, Galizian egindakoa (Eugenia Ameneiros-Lago, Carmen Carballada-Rico eta Juan Antonio Garrido-Sanjuán, Ferroldik): “Mortalidad esperable en Medicina Interna: ¿cómo son los últimos días de vida en los pacientes en los que la muerte es esperable?”. Esperotako heriotza da pazientearen mediku arduradunak aurreikusten duena eta testualki jasotzen duena historia klinikoan. Eta emaitzen dagokienez, adineko gaixoak dira gehien-gehienak (batez besteko adina ia 81 urtekoa), komorbilitate askorekin, hauskortasunarekin eta zainketa aringarrietako beharrizanekin. Charlson indizea da lan honetan erabiltzen dutena komorbilitateak aztertzeko, baina ikuspuntu aringarria aplikatzeko NECPAL eskalarik edo bestelakorik erabiltzen duten ez dago zehaztuta. Aipatu behar da halaber %18ak minbiziren bat pairatzen zuela, esan nahi duena gaixo gehien-gehienek ez zirela onkologikoak. Azkenik, azpimarratzea %34 inguruk jasotzen zuela sedazio paliatiboa azken egun haietan.

Galiziako ikerketa honekin alderatuta, azken urte eta erdi honetan biltzen ari naizen datuak nahikoa antzekoak direla esan dezakegu. Aurtengo SECPAL jardunaldietarako (Reus, urriak 27-28) lan bat aurkeztea gustatuko litzaidake, ildo honetatik doana: “Cuidados Paliativos en pacientes no oncológicos: Experiencia en Medicina Interna de un hospital comarcal de Gipuzkoa“: 100 paziente baino gehiago osatuko dute lagina, sexuen arteko erlazioa nahiko orekatuta (1:1 inguruan), %70a onkologikoak ez diren pazienteak dira, eta %66a hil da denbora honetan guztian (2015eko irailetik). Non hiltzen diren aztertuta, gehien-gehienak gure zerbitzuan, gehien-gehienak sedazioarekin (etengabeko perfutsioen bidez). Batez beste zenbat denbora bizi diren ikertzen nabil (NECPAL eskalarekin edo beste modu batzuekin identifikatuta daudenetik), zein komplexutasun maila daukaten (IDC-Pal indiziearen arabera), patologien arabera zeintzuk dira multzo nagusiak, zenbat elkarlanean artatzen ditugun Etxeko Ospitalizazioarekin edo ESAD-ekin (“Equipo de Soporte Domiciliario”), zenbat Matia Fundazioko EAPS-ekin (“Equipo de Atención Psicosocial“). Dolumin gutunak den-denek jasotzen dituztela esan dezaket oraingo momentuan, eta horrek bidea zabaltzen duela dolu konplikatuak detektatu eta abordatzeko, edo besterik gabe familiekin heriotza eta gero harremanetan ipintzeko.

Espero dut udazkenerako amaituta edukitzea. Osasuna!

No Comments »

by iñaki peña

Erreferentzialtasunak

%x %A in Onkologikoak, Sarean

Aste honetako (eta datozen asteetako) berri ona Jozulin blogari fin eta umoretsuak eman digu. Txingurri lana eginda, Oliver Sacks maisuaren testuak ekarriko dizkigu itzulita bere blogean, Esker Ona izenburupean. Sacks neurologo ospetsuaren bizitzaren azken gogoetak eta hausnarketak irakurri ahal izango ditugu astez aste, muxu truk, etxetik mugitu barik. Oso eskertzeko modukoa, beste maisu batek, Andu Lertxundik iradoki digun moduan egunkarian.

Jozulinen baimen barik (inplizituarekin hobeto) hemen lehenbiziko bala. Gogoratu, astean behin hartzeko dosiak izango ditugu:

Bart merkurioarekin egin dut amets: globulu itzel eta distiratsuak, gorantz eta beherantz. Zilarbizia, merkurioa, 80. elementua da eta ametsak ostegun honetan laurogei urte beteko ditudala gogorarazi dit.

No Comments »

by iñaki peña

Mari Karmen

%x %A in Onkologikoak, Sin categoría

Datorren urriaren 8an ospatuko dugu mundu mailan Zainketa Aringarrietako Nazioarteko Eguna. Aldarrikatzeko data, geure lana ezagutarazteko, aurten #AringarriakIkusgarri lelotik #MinikGabeHil-era erdiratuz.

Aurtengo leloa hartuta, helburua lortzeko gaur egun gero eta baliabide gehiago daude. Alde batetik analgesikoen hiru eskailera-koskak, eta opioideak hirugarrenean. Beste alde batetik beste farmako batzuk eta farmakologikoak ez diren teknika eta aukera guztiak. Esan nahi dut: minik gabe hiltzea posiblea da, posibleagoa beti ere garatutako herrialde batean bizi bazara, eta are posibleagoa zainketa aringarrietan trebatuta dauden profesionalekin egoteko zoria baldin badaukazu.

Aurkako faktoreak bistan daude, oraintxe aipatu ditugun baliabideetara ezin iristea alegia. Hala zeure herrialdean orokorrean edo zeure erreferentziazko anbulatorioan edo ospitalean ez daudelako, nola nahiz eta egon bai baina zeure erabaki pertsonalaren bidez aukeratzen baduzu beste bide batetik joatea. Hau da, pazientearen autonomia aplikatzea irizpide medikoen gainetik.

Nola? Adibidez, uko egitea morfina hartzeari. Opiofobia deitzen da opioaren deribatuen aurkako jarrera (beldurra, errefusa, ukatzea, gaitzestea…), eta zergatiak era askotakoak dira, kulturak, sozialak, ideologikoak edo politikoak, espiritualak …

Mari Karmen erizaina eta moja zen. Geure ospitalean lan egiten zuen eta herrian bertan bizi zen, erlijio-komunitate txiki batean. Nik ezagutzen nuenetik gaixorik zegoen, emakumeengan oso ohikoa den minbizi batek jota, eta gaixotasuna gainera oso zabalduta zeukan hezurretan, min handia eraginez. Bere muletekin eta txanoarekin etortzen zen poliki-poliki ia egunero anbulatoriora lankideak agurtzea. Etsipena, duintasuna, kemena eta mina irakur zitekeen bere begiradan eta aurpegian. Beldurra ez hainbeste, ez dut uste izututa hilko zenik…

Azken finean, Mari Karmen beti izan zen galdera marka bat niretzat. Zergatik sufrimendu hori pairatzea, Goiko Jaunari egindako eskaintza latza iruditzen zitzaidan, baina aldi berean errespetua zor genion, eta ondoan egotea. Bere istorioa kontatzeko modukoa bada, eta “Aulki Hutsak” sortu baino lehen berari buruzko dokumental egitea otu zitzaidan, gidoia eta dena zirriborratzera iritsi nintzen. Baina errespetuz ere hartu genuen bere komunitateak azkenean emandako ezetza.

Behintzat blogeratzea merezi zuen.

No Comments »

by iñaki peña

Barcina

%x %A in Aulki Hutsak, Onkologikoak

Frías eta Oña ikusgarrien artean, Burgosko probintzian, Montes Obarenes-San Zadornil natura parkearen barruan: Barcina de los Montes. Hortik etorri zen gure protagonista Arrasatera bizitzera aspaldian. Duela 5 urte lehenengo minbizia gainditu zuen. Aste Santu honetan bere hango herrian egon ahal izan zen, kartetan lagunekin, familian. Baina bigarren minbiziarekin ezin, aste honetan hil egin da bere hemengo herrian. Hain zuzen ere bere biografiaz interesatu izana gehien apreziatu zuena izan zen. Lotura terapeutikoa deitzen diote, baina grazia egiten dit izen hori zeukala jakin baino lehen naturaltasunez praktikatzen dudalako aspaldi honetan. Bejondeigula beraz.

Gure protagonistak aulki huts bana han eta hemen laga ditu. Bihotz beteak ere bai han eta hemen. Eta aste honetan ere aulkietaz eta bihotzetaz jardun dugu Getarian hain juxtu (Mila esker Mavi).

Oroitu? Bai, noski.

No Comments »

by iñaki peña

Zainketa aringarri goiztiarrak

%x %A in Onkologikoak, Sarean

Juan Manuel Núñez Olartek (argazkian), hainbat kolaboratzailerekin batera, artikulu bikaina argitaratu du “Medicina Paliativa” aldizkariaren azken zenbakian (2016ko urtarrila-martxoa). “Incorporación de los cuidados paliativos precoces en la actividad de una consulta externa de cuidados paliativos en un centro oncológico terciario” izenburupean, Gregorio Marañón ospitalean egindako ikerketa plazaratzen du, eredu estatubatuar bati jarraituz.

Laburbilduta, lau taldetako gaixoak kontuan hartu dituzte:

Metastasiak dituztenak eta kimioterapia jasotzen.
Metastasiak dituztenak baina kimioterapiatik zainketa aringarrietarako trantsizioan.
Kasu berriak Tumoreen Batzordetik bidalita, tratamendu aktiborik hartuko ez dituztenak.
Metastasiak dituztenak eta egoera terminalean.

Aipagarria da, hasteko, zelan planteatzen dieten pazienteei Z.A.-etako kontsulta bidaltzen dituztenean, izena erabiliz (Z.A.) edota “sostengu kontsulta” eufemismoa. Bestela, ideia da aldi berean onkologoek eta paliatibistek lan egitea, beldurrak kentzen joateko eta sintomen kontrola hobetzeko.

Emaitzei dagokienez, kontsulta goiztiar hauekin ikusten da zelan igotzen diren programatutako ingresoak eta jaitsi Larrialdietarako bisitak. Halaber, etxerako altak ugariagoak dira, baita egonaldi ertain edo luzeko zentroetarakoak.

Azkenik, bizitzaren azken urtean jasotako kimioterapiari buruzko atal oso interesgarria idatzi dute. Aldeko eta kontrako argudioekin, azken hauen artean bizitza kalitateari buruz benetako daturik ez dagoela eta funtzionaltasun eskasa duten pazienteengan biziraupen handiagorik ez dagoela. Baita ere, aztertzen dituzten gaixo eta senideen espektatibak zelakoak diren, nork bere burua engainatuz, baikortasun faltsua eta abar.

Eta, amaitzeko, zein zaila den geure lan aringarria, itxaropena eta egiaren arteko oreka konplikatuan.

No Comments »

by iñaki peña

Gorria… beltza eta berdea

%x %A in Literaturan, Onkologikoak

“Errotik” (Susa, 2010) liburu gorriari buruzko iruzkin honetan ez naiz zentratuko “Euskalduna” ontziolaren borroka latz eta luzean edo Bilboko historia garaikidearen beste osagai batzuetan. RRVren haritik, gainera, Ezkerraldetik Debagoienera jauzi txiki bat egingo dut, beste hainbatetan legez. Beste barik, Jul Bolinaga “RIP” hildako musikariari buruz Iker Barandiaranek eta Joxe Aranzabalek idatzitakoa konpartitzeko.

Eta Gotzon Barandiaranen eleberrira bueltan, aipatu nahi dut lanean behin eta berriz topatzen dugun errealitate bat, larrabetzuar idazleak ederto jaso duena. Minbiziaren jatorri eta ibilbide ezkutu beltzak alegia, zientziatik erabat azaldu ezin direnak, baina eragile psikosomatiko tematiak ditugunak. Estresa, doluaren mina, beldurra, errua, bakardadea, ezkortasuna, tristezia sakona… Gizakion buruen misterioen artean eguneroko lagunak.

Azken jauzia egiten, orlegi kolorera oraingoan, zuek zerbait entzun al duzue “Katamalo”-ren itzuleraz?

No Comments »

by iñaki peña