You are browsing the archive for Sin categoría.

Hitz egin dezagun eutanasiaz

%x %A in Sin categoría, Zarautz Errukitsua

LaPromesaHeriotza duinaren kontzeptua hainbat pertsonak lotzen dute modu automatikoan bide bakar batekin, orain arte legezkoa izan ez dena espainiar estatuan. Duintasuna zer den definitzea ez da erraza izaten, eta batzuetan lausotasun horretatik epaitzen dugu zer den duina eta zer ez. Subjektibotasun batetik, eta egia esan ezin da beste modu batean izan. Objektiboki definitu daiteke zer den heriotza duina / ona eta zer ez? Bai, badaude kriterio batzuk, nahiko orokorrak direnak eta jende gehien-gehienak ontzat hartzen dituena. Hau guztia gero eta ikertuago dago, Medikuntzaren, Erizaintzaren eta Psikologiaren beste hainbat kontu bezala. Milaka pertsonen kasuak aztertu eta ikertu ostean ondorio batzuetara ailegatzen ari gara azken urteotan: Bakarrik ez hiltzea, sufrimendu gabe bizitza amaitzea, zeure bizitzaren zentzua topatu izana, egindakoarekin pozik egotea bestela baino, ingurukoen gainean zama askorik ez ipintzea zainketetan, agur esan ahal izatea, gehiegi ez luzatzea azken egunak, egiteke dauden kontu garrantzitsuak itxitzat lagatzea eta beste puntu batzuk daude.

Hau guztia da, hain zuzen ere, zainketa aringarriekin egiten saiatzen garena. Heriotza eta bizitzaren amaiera duinaren alde egiten dugu lan. Azken momentuetako sedazioak ipintzeaz aparte lana badugu, batez ere, komunikazioarekin. Gaixoarekin, familiarekin, beste lankideekin. Eta komunikazioa beti ez da erraza. Familiako kide guztiek ez dituzte berdin ikusi behar gauzak, nahiz eta objektibotasun batzuk egon. Lan handia, hitz batean, gauzak ondo egin nahi badituzu. Subjektibotasunak eta ikuspuntu desberdinak hor daude, eta batzuetan korapilotsua da kontua honengatik, ez hainbeste zer medikazioa ipini eta zein ez.

Zainketa aringarriak ez da espezialitate bat berez, oraindik. Medikuntza, Erizaintza eta Psikologiaren atal erlatiboki berria da, 30-40 urte dituena modu formalean eta ofizialean. Ziur nago aurretik pertsona zehatz batzuk gai zirela modu instintiboan gaur egiten duguna egiteko, seguru aski gaur ditugunak baino botika gutxiagorekin. Baina enpatia eta errukia, adibidez, ez ditugu gaur egun asmatu.

Halaber, eutanasia egon bazegoen legala izan baino lehen. Ezkutuka bideratu izan da eta izaten ari da hainbat tokitan munduan zehar. Hau da, errealitate bat da, begiak itxi eta belarriak estali arren. Gizartearen zati esanguratsu bat ozen eskatzen ari zen aspalditik, eta kasu zehatz batzuk ezagutu ditugu Euskal Herrian azken urte hauetan. Zarautzen eta Portugaleten, adibidez. Aurten espainiar legebiltzarrak eman duen urratsa zerbaiten ondorioa izan da, apeta politiko huts bat baino. Ongi etorria beraz. Martxan ipintzeko bidea, bestela, kritikagarria da eta hobetzeko modukoa, noski. Puntu honetan, merezi du Koldo Martinezen hitzak irakurtzeak. Zentzuduna da haren kritika, eutanasiaren aldeko jarrera batetik.

Luze eta zabal entzungo dugu gaiari buruz, geure artean dagoena jada. Goazen beraz hitz egitera, argudioak entzutera, teoriak baino praktikak ekarriko diguna ikustera. Lan egiten dudan ospitalean, Debagoieneko zonaldean, martxan ipini gara formatuta eta prest egoteko erronkari aurre egiteko. Osakidetzako beste osasun eskualdetan ere berdin, herren baina aurrera. Badakigu espaniar estatuko beste lurralde batzuetan askoz atzeraturik daudela gauzak, inoiz abiatuko badira zenbait lekutan….

Hitz egin dezagun ba eutanasiari buruz. Geurean adibidez, “La Promesa” dokumentala Zarautzera ekarri nahi dugu aspalditik, komunitate errukitsuaren ekimenaren barruan. Berez, antolatze lanetan hasiak ginen, koronabirusak dena gelditu zuenean. Ea oraingoan lortuko dugun, lehen erdi aipatutako Portugaleteko kasu ezaguna gure herrian lasai jorratzeko.

Esker ona

%x %A in Literaturan, Mendian Hil Hirian Hil , Sin categoría

gratitudesacksHeriotza onaren ezaugarrietako bat da eduki duzun bizitzarekin daukazun asebetetasun maila. Oliver Sacks neurologo eta idazlea “Grattitude” liburuxkan horixe adierazten du, asebeteta sentitzen dela bizi izandakoarekin, egindako ibilbidearekin, eta bizitza on horrek heriotza on batera eraman zuen.

Pasarte batean horrela esaten du: “Berrogeita bat urterekin hilko nintzela uste izan nuen, alpinismoa egiten ari nintzela, erori eta hanka bat apurtu nuen. Bakar bakarrik nengoen eta hanka ahal nuen bezala oholez bermatu eta besoek lagunduta abiatu nintzen, baldarki, mendian behera. Ordu luze haietan oroitzapenak saldoka etortzen zitzaizkidan, onak eta txarrak. Baina ia denak esker onekoak izan ziren: esker ona besteek eman zidatenagatik eta baita ordainetan zerbait eman ahal izan nielako”.

Mendian hil baino hirian hil zen Oliver Sacks, eta esker ona da testu honen eta liburuxka osoaren gakoa. Esker ona kontu zirkular moduan, gainera, horrela ikusten dut nik behintzat. Ekintza berean eman eta jaso egiten duzulako, beste pertsonak jaso eta ematen duen bezala.

Bestela, esker ona, mediku moduan, sentitzen dut lehenik eta behin pertsona horrek bere konfiantza erakutsi duenean nigan. Bere bizitzaren sartzen lagatzen nauenean eta bihotzaren zati bat erakusten didanean. Eremu sakratua deitzen den horretan sartu ahal izaten zarenean. Juan Gervás, Mikel Baza eta abarrek deitzen duten “kontsulta sakratu” horietan piztu daiteke komunikazio maila oso sakona, elizako aitorleku batean pizten zen antzekoa esango nuke, apaiz edo moja laikoen lanak egiten ditugunez neurri handi batean.

Nafarroako Unibertsitate Klinikan (CUN), esker onaren inguruko proiektua ari dira mamitzen, Atlantes izeneko ikerketa lantaldearen barruan. Ondorengoak dira Carlos Centenoren hitzak, ondo islatzen dutenak nik ere pentsatzen dudana, aurreko paragrafoan esan bezala:

“Que el paciente se haya abierto, me haya dejado entrar y formar parte de su vida. Que ha confiado en mí”.

 

Esker aunitz!

 

Paliatibista izan pandemiaren garaian (2)

%x %A in Humanizazioa, Osatzaile zauritua, Sin categoría, Zaintzaileak

TitanicMusikariakMartxoaren amaieran izenburu bera zuen artikulua idatzi nuen, orduan lehenengo olatuan bete-beteta geunden sartuta. 8 hilabete geroago, bigarrenaren gordinenean. Beste hartan ahuntz bat ardien artean aukeratu nuen irudi moduan. Oraingo honetan, Titanic itsasontziaren musikariak. Horrela sentitu nintzen orduan, eta horrela sentitzen naiz orain ere.

Itsasontzia azkenean ez da guztiz hondoratuko, “salbatuko gara” modu batean edo bestean. Baina atzean lagatako hondamendia, eta falta dena, neurri itzelekoak dira. Paliatibista izatea garai hauetan zaurituetaz arduratzea da lehenik eta behin, gogor kolpatuak daudenak eta bizirik atera direnak. Dolu pila bat sortzen ari dira denbora gutxitan, hor lan ikaragarri handia dugu. Eskizofrenikoena guretzat da bizitzak salbatzen ere arduratzen garela, Covid19 pazienteak ere artatzen ditugunez.

Zainketa aringarriak egiten jarraitzea, mikrobiologia eta epidemiologia garai hauetan, aurrez aurreko kontsultak defendatzea da. Kutsatze arriskua alde batean eta presentziaren beharra bestean, haizea eta ura bezain beharrezkoa den presentzia. Ezin gara desagertu momentu hauetan, are gehiago, presenteago egon behar gara. Eskaera gainera gero eta handiagoa da, bigarren plano batean lagatako minbiziak, Alzheimerrak eta BGBK-k hor jarraitzen dute, ikusi nahi ala ez.

Paliatibista izaten jarraitzea, garai nahasi hauetan, hemen bakarrik bizi den gaixo pakistandar bronkitiko larri haren ondoan jarraitzea da, eta buru-belarri laguntzea haren herrialdera itzuli ahal izateko, bere familiarekin itzultzeko. Urteak eman ditu hemen nola edo hala bizitzen, oxigenoari lotuta, arnas falta lagun. Lan egiteko erabat desgaitua. Diru iturria auskalo non eduki duelarik. Urteak eman ditu bere semeetako bat handik ekarri nahian, semeak bera zaintzeko, Ez dakit noraino barneratuta daukan bizitzaren amaieran dagoela, trasplanterik ezin diotela egin, eta arnasestua baretuko diona morfina izango dela. Baina ziur aski erabakirik hoberena hartu du etorriko dena behintzat senideen alboan igarotzeko. 

Horrelako istorioekin arduratuta egotea ez du lankide askok ulertuko. Denbora galtzea edo indarrak alferrik xahutzea dela pentsatu dezakezu EPIa 24 orduz jantzita mentalki badin badaramazu, ez baduzu eranzten tarteka eta koronabirusetik haratago begiratzen. Ez da erraza, baina bizitzak salbatzen saiatzeaz gain badaude beste zeregin garrantzitsu batzuk ere. Ez dut batere gustuko hizkera belizista, baina erretagoardia ere beharrezkoa da. Paliatibista izatea momentu hauetan da atzera eta aurrera ibiltzea zelai zabal hauetan.

Honetaz gogoratuko gara datorren urtean eta datozenetan ere. Egindakoaz eta ez egindakoaz. Eta espero dut damuak baino pozak sentitzea.

#pallicovid

Erresilientzia

%x %A in Bizi gara!, Osatzaile zauritua, Sin categoría, Zaintzaileak

EnduranceHitz berri bat ekarri du etxe askotara pandemiak, hitz zaharra bada ere. Erresilientzia: Egoera zail edo prozesu desatsegin bati aurre egiteko gaitasuna, amore eman gabe. Sufritzeko gaitasuna, zoritxarra jasatekoa, minaren tolerantzia, sendotasuna, erresistentzia, tolerantzia edo iraunkortasuna, beste modu batzuetan esanda. Endurance, ingelesez, resilience.

Hori ere bada, hain zuzen ere, Antartika kontinente izoztua alderik alde zeharkatu behar zuen itsasontziaren izena: “Endurance”. Trans-Antartika Espedizio Inperiala horrek ez zuen helburua lortu, baina beste zerbait agian handiagoa erdietsi zuten. Ia 2 urteko bidaia luzean, espedizioko 28 gizonak bizirik ateratzea izotzetatik, miraria ematen zuena. 1914ko abenduaren 5ean hasitakoa, 1916ko abuztuaren 30ean onik amaitzea. Besteak beste, txalupa txiki batean kapitainak eta talde txiki batek 1.300 kilometro egin ostean, laguntzaren bila joateko. Besteak beste, Hegoaldeko Georgiako mendilerroak zeharkatzea oinez, ia material barik. Eta azkenean, inor hil gabe, guztiak erreskatatuak izatea.

Tamainako abentura hura aurrera ateratzeko, lehenik eta behin, lidergotza sendoa behar da, eta Ernest Shackleton espedizio-buruak horixe erakutsi zuen. Bere buruan konfiantza. eta aukeretan sinestea. Nagusi ona izatea, konfiantza hori transmititzen diona taldeari. Irteerarik ikusten ez denean, baikortasun hori zabaltzen duen pertsona bat buruan edukitzea. Matxinadarik ez egotea eragozten dakiena.

Shackletonen hitzetan, horrelako momentu latzetan “gizakiaren arima biluzia” topatzen duzu. Interesgarria da hura irakurtzen jakitea…

 

 

Kantu bat bizipozaren alde

%x %A in Bizi gara!, Sin categoría

bizipozarenaldeDatuak eta kurbak argiak dira, Osakidetzan, Osasunbidean eta Europako beste leku batzuetan ere. Joera orokorra ona da, beherantz dator. Konfinamendua apurka altxatzen goaz, ate eta leiho batzuk irekitzen. Haizea sumatzen hasiak gara. Eta (oso) atsegina da. Gutxirekin konformatu, bai, baina horrela beti. Pandemia baino lehen eta honen ostean ere, iritsiko denean. Kontu txikiekin disfrutatu. Eta kantuekin.

Lehengo egunean Goienan galdetu zidaten ea orain arte bizi duguna izan den inoiz profesionalki pairatutako okerrena: Bizipen berria izaten ari da, inoiz ez edukitakoa, gutariko gehien-gehienok eta hemen behintzat ez. Ziurgabetasuneko asteak, sasoi txarrak, eta txarragoak inork lehenagotik ziurtasunak baldin bazituen. Maila pertsonalean, momentu puntual dexente okerragoak pairatu behar izan ditut 1996an hasi nintzenetik mediku moduan lanean, erresidente garai hartatik 24 urte hauetan. Momentu gutxi, zorionez, baina ondo gogoratzeko modukoak.

Arrasaten, bestela, Gipuzkoa barruan kasu gehien egon diren lekuen artean egon gara, ez okerrenak baina “top five“-n bai. Kontuan hartuta lau probintzien artean Gipuzkoa kasu gutxien eduki duena izan dela orain arte. Ez gara itota ibili, urtero urtarril-otsailean normalean ibiltzen garen moduan. Batzuentzat asunto berriak izan dira gaixoak hiltzen direla konturatzea, bakarrik ez hiltzearen garrantziaz jabetzea, dolua izeneko prozesu bat existitzen dela… Normala da harridura, honen guztiaren bizkarrez bizi izan bagara orain arte. Eta, noski, “begirada paliatiboak” asko lagundu du. Orain arte egindako ibilbideak, zentzu honetan, ni behintzat sendo sostengatu nau.

Pozean euforiaraino ez iristea, ezta tristuran depresioraino ere. Gorak eta beherak kudeatzea lan konplikatua da, hori ere bai.

Pozik egoteko motiboak ditut.

“Defender la alegría como un destino

Defenderla del fuego y de los bomberos

De las endemias y las academias

De las vacaciones y del agobio

De la obligación de estar alegres”

Mario Benedetti.

 

Paliatibista izan pandemiaren garaian

%x %A in Bizi gara!, Humanizazioa, Osatzaile zauritua, Sin categoría, Zaintzaileak

Sheep-and-Goats-Together-FIMartxoaren amaiera honetan, zeinek esango zigun hilabetea hasi genuenean egoera honetan egongo ginela? Gure bizitzak (eta heriotzak) gogor astindu ditu pandemia honek. Geure Wuhan bihurtu da Gasteiz hiria, eta egunez egun goaz moldatzen egoera berrietara ospitale, osasun zentro eta zahar egoitzetan.

Egun hauetan artikulu interesgarri bat irakurri dut zainketa aringarrien rolari buruzkoa krisialdi global honetan: “Start thinking about palliative care in time of a pandemic”Ez dira gutxi osasungile artean, koronabirusaren aurreko munduan, arlo paliatibista ondo ulertu ez eta bigarren mailako esparrutzat jotzen dutenak. Une latz hauetan zer esanik ez. Hala ere, artikuluaren egileak (Cristoph Ostgathe, EAPCren presidentea) aldarrikatzen du geure lana gako moduan, giza eskubide bezala, alferrikako luxua baino.

Izan ere, aste hauetan konturatzen naiz nire inguruan, gure ospitalean, zein kaltegarria den hausnarketa garrantzitsuak  ez edukitzea landuta, hauskortasuna eta heriotzaren errealitatea barneratuta, geure propioetatik hasita. Zenbat frustrazio, zenbat beldur (paniko). Eta gu ez gara libratzen, noski, baina uste dut gure ikuspuntuak ematen digula perspektiba onuragarri bat.

Aste hauetan, hildako gaixoen txosten klinikoak arretaz egitea eta familiei bidaltzea dolumin gutun batekin batera garrantzia handiagoko lanak dira. Isolamenduan komunikazio eta informazio kanal hori mantentzea oso positibotzat jotzen dut. Telefono bidezko harremanak areagotzea bezala. Modu puntualean kontsulta presentzialak ere egitea.

Ikusten ari gara zein zaila izaten ari den gaixoen ondoan egon ahal izatea ospitaleetan (egoitzetan eta etxeetan) senideentzat. Zaintzailea zaintzea ez ezik, gaixoa zaintzea ere zelan zaildu den. Hileta erritoak zenbat dauden baldintzatuta. Doluak lantzea zein konplikatu bilakatu den. Psikologoak egiten ari dira ahal dutena, SECPALetik dokumentu hau helarazi digute.

Arintzetik osatzera pasatu gara, edo osatzen saiatzera. Paliatibista jarduerak baino internista eta neumologo zereginak egiten gabiltza. Hori ere gertatzen ari da. Baina, lehen esan bezala, orain konturatzen gara zein positiboa den kontzeptu potoloak aurretik landuta edukitzea: Erresilientzia. Errukia. Komunitatea. Eskuzabaltasuna. Elkartasuna.

Info+: “Coronavirus and the palliative care response” #pallicovid

SECPAL 2019

%x %A in Bizi gara!, Onkologikoak ez direnak, Sin categoría, Zarautz Errukitsua

SantiagoJardunaldi edo formakuntza guztietan beti ere deskubrimendu edo ustekabe nagusiren bat eduki dezakegu. SECPAL 2019ko jardunaldi hauetan, Santiago de Compostelan, niretzat Matías Najún izan da. Gizona medikua da eta Buen Samaritano hospice-an lan egiten du, Buenos Airesko probintzian. Bere mezuen artean, batekin gelditu naiz bereziki: Harritzeko gaitasuna ez dugula galdu behar, turista zarenean bezala, eta horixe aplikatzea egunerokoan, zeure ospitalean, zeure herrian bertan gauzak begiratu turistaren begietatik. Aurkakoa izango litzateke automatikoki bizitzea: Beharrezkoa dena autoa gidatzeko, adibidez, ekintza automatikoak, ez dira hain gomendagarriak geure jarduera aringarrietan. Deshumanizatzeko arriskua dakarte, baita “burn-out”ena ere. Mediku eta pazientearen arteko harremana planteatzea bi pertsonen arteko topaketa bezala. Kontsekuenteak izan, eta haratago ikusi. Matiesek konpartitu zuen gurekin Before I die proiektua, Candy Chang artistak New Orleans-en abiatuta, eta denborarekin mundu mailan zabalduta. Hil arte bizi, azken finean.

Fidel Delgado da huts egiten ez duen beste komunikatzaile bat. Arlo sientifikotik (s-ez) hitz egin zigun. Eta homeostiasiaz, hau da, oreka mantendu ahal izatea jasotako hostia guztiak gora-behera. Umoretik, gonbidatu gintuen eskularru bat ipintzen, eta eskuko atzamar bakoitzean kontzeptu bat: Kontzientzia (konturatzea), erdigunea (erdiratzea), burua (argitasuna), bihotza (konfiantza) eta gorputza (baretasuna). Amaieran, eskularrua kentzean askapen sentsazioa eduki genuen. Eta horxie bera proposatu hiltzear dagoenarentzat eta euren senideentzat, askatzea.

Hemen eta orain bizitzeko tailerrean,  Sevillatik (EAPS La Caixa) etorritako bi psikologo eduki genituen: Laura Merinero-k enpatia somatikoaz hitz egin zidun, eta nerbio-sistema autonomoaren garrantziaz. Ispilu neuronalen kontzeptu interesgarriaz, enpatiaren neurofisiologiaz alegia (Rothschild). Eta honen haritik ariketa bitxi bat: Paziente edo senideraen keinuak edo postura jarrerak imitatu, enpatia erakusteko. Errukiaren fatigaz ohartarazi zigun (gainkarga emozionala, estresa). Eta honen aurrean, gure baitara bueltatzeko gonbitea, meditazioaren bidez. Behin eta berriz aplikatzeko egunerokoan, maila txikian edo handian. Ospitaletik etxera, medikuen bulegotik gaixoaren logelara, plantatik kontsultara… Manuel Pereira, bestela, enpatiaren galgak aipatu zituen: Pazienteak “kutsatu” diguna garbitzeko (baso bat hartu, eskuak garbitu, …). Aurpegiaren masajeak, norberak emanda.

Galizian egonda, mugako lurraldean, Portugalgo presentzia ezinbestekoa zen. Duarte Da Silva, APCPko presidenteak aipatu zuen geurea “Medikuntzaren hippy mugimendua” dela. Lurraldeen artean, bestela, zubiak egiteko premiaz (Rafa Motak Extremadura alean egiten duen moduan). Carlos Centeno eta Atlantes-ko kolaboratzaileak egindako EAPC atlasaren emaitzak komentatu zituen, Portugali dagokionez, burokrazia oztopo nagusien artean. Iragarri zigun lehenengo bi komunitate errukitsuak martxan ipini behar direla, Amadoran eta Porton. Eta beste gonbidapen bat, APCP-ko 2021eko biltzarra Azore uharteetan izango denez….

Onkologikoak ez diren pazienteei buruzko mahaian (“hurrengo erronka”), identifikaziotik (NECPAL, Paliar) planifikaziora pasatzeko aholkatu ziguten. Doluaz eta aurretiazko borondateen garrantziaz. Negu demografikoaz. Eta datu bat: Ospitaleetan batez beste 20 eguneko ingresoak edukitzen dituztela hiltzen arid iren pazienteek. Betiko dikotomiaz (sendatu ala arindu), Zaila denez biak batera planteatzea. Komunikazioaren garrantziaz, eta lotura ondo eraikitzeaz. Hutsune existentzialaz ohartuta, sufrimedutik babesteko isolatzen diren pertsonenaz.

Teknologia berrien arloan, Marisa De la Ricak ponentzia argia ema zigun sare sozialak eta zainketa aringarriei buruzkoa, bera denez AECPAL eta SECPALen arduraduna. Bibilografia apur bat: “Guía práctica para el uso de RRSS en organizaciones sanitarias” (2013). SECPAL-eko on-line formakuntza. Eta lurraldeka ditugun gabeziak, hasteko geurean Arinduz-en.

Arlo zientifikoan, opioideak eta arnasestua jorratu zituen Joaquim Julià-k (ICO Badalona): Ahotik hartutako morfina balekoa izan daitekeela, eta fentaniloak ziur aski ere bai. Jesus Díaz-ek (M. Servet, Zaragoza) datu batzuk eman zizkigun: Hilkortasun orokorra Barne-Medikuntzako unitaeetan %10 ingurukoa dela (UCPetan %70a, UCIetan %55a eta Onkologian %20a). Sedazioa pazienteen erdiarekin erabiltzen dela, zergati nagusiak arnasestua, mina, antsietatea eta delirium direlarik. Sedazioaren hasiera, 9. egunean izaten dela (!), ingresoaren iraupena 11-12 egunekoa izanda. Indukzioa %25ean bakarrik egiten dela. Eta Ramsay %16an soilik jasotzen dela.

Jardunaldia amaitzeko, mahai zoragarri batean egon nintzen (“Ikusezinaren zainketa”). Mar Diéguez gizarte langileak Bartzelonatik “Memora” taldearen 6 urteak berrikusi zituen, komunitatean bakardadea, erritual, balore eta denboraren garrantziaz azpimarratuz, oso gertu komunitate errukitsuen helburuetatik. Mónica Donés erizainak Madrildik, biografia ixtearen inportantzia aipatu zuen, eta espiritualtasunaren errealitateaz lantaldeetan, “goiko botereaz”. Javier Barbero ezagunak indikazioa medikoa dela, baina hautaketa gaixoarena (“indicación/elección”) gogorarazi zigun. Sufrimendu espiritualaren aurrean, zentzua, helburua, transzendentzia, baloreak eta bakea lantzea. Norabide biko prozesu hauek transformatzen gaituela profesionalok. Jasanezinaren aurka dagoela sedazioa, eta bizitza ez dela baore absolutua. Josefa Aguayo pediatrak Sevillatik gaixo perinatalei buruz. Eta, borobiltzeko, goian aipatutako Matías Najún-ek misterioari buruz. Behelainoan ibiltzea onartzeaz, beste dimentsio horretan, ulertzen ez ditugun gauzak, lurralde sakratuak. Akaso misterioak gu zaintzen gaituelako.

Poster erakusketari esker, Gonzalo Plaza psikologoarekin harremanetan ipini ahal izan nintzen, eta Madrilen (Carabanchel) egiten ari direnaz informatu, proiektuka lan egiten dutela (Vic-en bezala), eta orain arte Udaletik eduki duten sostenguaz. Zarautzeko gure esperientzia konpartitu nuen eta pozik gelditu horren aldetik.

Adi egon behar gara harritzeko gaitasuna ez galtzeko, eta bizitzak lantzean behin ematen dizkigun ustekabeetaz gozatzeko.

Hondar higikorrak (2)

%x %A in Humanizazioa, Literaturan, Onkologikoak, Sin categoría, Zarautz Errukitsua

HenningMankellUdako irakurketen artean aurten sartu dut aspalditik zintzilik neukan liburu hau. Eta Ingalaterra aldean dastatu ahal izan dut azkenean uda honetan, atsegin handiz, gaztelerazko itzulpenean.

Henning Mankell idazleari minbizia antzeman zioten 2013ko abenduan, eta “Hondar higikorrak” (“Kvicksand”) liburuan 2014ko maiatza arte egindako hausnarketak ta oroitzapen autobiografikoak elkarbanatu zituen 67 atal laburretan zehar, gehi epilogo are laburrago bat. Irakurraldi udatiar erraza suertatzen da, gai korapilotsua izan arren, nahiz eta irakurlea ur handitan murgiltzen den idazlearekin batera.

Izan ere, oporretan ere bizitzak aurrera darrai, udan ere jendea bizitzaren amaieran sartzen da. Heriotzaren presentzia bereziki deserosoa da urteko sasoi honetan, batik bat kostaldean. Death Cafeak eten egiten ditugu oporrak direla-eta, hondartzako eta kaleko giro honengatik. Beroak ez du laguntzen, noski, baina esaldi bikain horietako bat irakurri dut HUCIren webgunean aste honetan: “La vida debe ser un equilibrio constante entre el movimiento y el descanso”.

2015eko urrian hil zen Mankell suediar dramaturgoa.

Ahoa itxita kantatzen duzu, eta nik hil arte bizi nahiko dut. Konturatu naiz zaila dela ahaztea, uso guztiak otso direla baso ilunetan.

(Nøgen –  “Liv til døden’’).

Botak jantzita

%x %A in Onkologikoak, Osatzaile zauritua, Sin categoría, Zaintzaileak

WithHisBootsOnBatzuetan ez da erraza Barne-Medikuntzaren zerbitzu batean zainketa aringarriak egitea. Zuretzat argi dauden oinarrizko gauzak ez daude antza hain argi. Ez dut esaten Traumatologian edo Ginekologian, Barne-Medikuntzan baizik. “Ghetto” edo “sekta” aringarritik kanpo basamortuan predikatzea da zentzu batean. Bakardade sentsazioa.

Honen guztiaren erdigunean, edozein modutan, gaixoak eta senideak daude. Eta ez genuen ahaztu behar izango. Oinarrizko gauza horietakoa da, are gehiago, kontu sakratua izango beharko litzateke. Eta erdigune horretan arretaz begiratu eta entzuten dugunean, biografia desberdin eta mamitsuak topatzen ditugu. Zaratatik kanpo eta presarik gabe eseritzen garenean, zenbat kontu…

Beste behin ere Custer jeneralaren moduko bat ezagutu ahal izan dut, botak jantzita hiltzen den horietako bat: JM. Progresio ona egin duen kasu horietako bat, familiaren babes ederra eduki duena, bizitza modu onean amaituz. Bere biografiarekin modu koherentean. Borobildutako bizitza bat, antzeko katebegiak mundu honetan laga dituena. Zailtasunen aurrean zutunik, Errol Flynnen moduan.

Heriotza ona zer da? JM-ek eduki duena, zalantzarik gabe. Eta aste hauetan M-k eta MJ-k ere eduki dutena, beste gaixo batzuen artean.

Botak jantzita.

 

Medikuei irakasten noiz gelditzeko

%x %A in Humanizazioa, Sin categoría

KnowWhenToStop Diane E. Meier geriatra eta zainketa aringarrietako aditua da, AEBetan erreferentea eta ibilbide luzekoa, artikulu eta argitalpen ugariren egilea, New Jersey eta New York aldean lan egiten duena. Egun hauetan, lankide batek konpartitu du nirekin mediku honek idatzitako artikulu bat, orain dela urte batzuk “The Washington Post”-en argitaratua: “Teaching doctors when to stop treatment”

Uda aldian, gai hauxe hartuta testu bat blogeratu nuen, zuhurtzia terapeutikoaz, beste liburu baten aipamena eginez eta ahalegin diagnostikoa eta terapeutikoaren murrizteaz, odol-transfusioetan ardaztuta. Orain, urria amaitzen eta lehenengo elurtea ondoren, momentu ona da gaian sakontzeko. Meierren artikuluan, hauskortasun eta heriotzaren aurrean lankide askoren ezina ederki islatzen du. Eta beste eredu bat planteatzen du: Gutxiago egitea gehiago egitea denean. Entzutea garrantzitsuagoa denean hitz egitea baino. Neurgarriak diren parametroetatik arreta desbideratzen dugunean arlo ukiezinera, emozioetara, bizitzaren amaieran garrantzitsuak diren gauzetara. Zientzia versus humanismoa, hitz batean.

“New doctors should learn about the management of symptoms such as pain, shortness of breath, fatigue and depression, with intensive training on doctor-patient communication: how to relay bad news, how to stand with patients and their families until death and how to help patients and families make the best use of their remaining time together”.

Izan ere, Meier saiatzen da ulertzen zergatik lankide asko tematzen dira probak eskatzen eta tratamenduak ipintzen:

“Why so many of my colleagues persisted in ordering tests, procedures and treatments that seemed to provide no benefit to patients and even risked harming them”.

Onkologo honen arrazoia:

“The oncologist  told me that he didn’t want the patient to think he was abandoning her”.

Pazientearen ikuspuntua:

“And yet the only sense in which she felt abandoned was in her oncologist’s unwillingness to talk with her about what would happen when treatment stopped working”.

Zer dago funtsean?

“Though the patient sounded slightly irritated, I thought about how many such losses he had experienced in his oncology practice and how painful and distressing the prospect of this patient’s death might feel to him”.

Amaitu, zorionez, ondo bukatu zen:

“Toward the end of her life, the patient told me she wanted to thank her oncologist and say goodbye. He had not visited a patient at home before, but he agreed to go. She thanked him for his amazing care and for giving her so many good years after her lung cancer was diagnosed. After that visit, she lived only a few more days”.

Eskerrik asko, Pedro.

Featuring WPMU Bloglist Widget by YD WordPress Developer

跳至工具栏