You are browsing the archive for Suminetik bakera.

SB Soraluzen

%x %A in Suminetik bakera

soraluzeHamaseigarren emanaldia ia 3 urtetan, hamargarrena Gipuzkoan. Soraluze, Plazentzia edo Plaentxi bi izen oso desberdin dituen herri horietakoa da, Arrasate, Gasteiz edo Auritz bezala. Gaztelerazko izenak, Placencia de las Armas, ondo islatzen du herriak armagintzarekin edukitako lotura, Eibarrek ere eduki zuena.

Armagabetzea ETAk duela 3 urte egin zuen. Atzoko galderetako bat hori zen, zenbat gauza aldatu ote diren tarte horretan. Sandra Carrasco eta Olatz Etxabe izan genituen solasaldian, lehenengo aldiz, eta maila altukoa izan zen, sakon-sakona eta bihotz betegarria. Memoriaren Eguna izan zen atzo, “atzera begiratu aurrera jarraitzeko” leloarekin. Doluaren edozein esparrutan aplikatu daitekeena, iraganaldia eta etorkizuna uztartzen dituena.

Arlo instituzionalean, Jose Antonio Rodriguezek hartu du Jonan Fernandezen lekukoa Eusko Jaurlaritzan Giza Eskubideen inguruan. Berea da honako esaldia:«Memoriaren liburu osoa irakurri behar dugu, eta ez soilik norberaren atala». Enpatia lantzeko ariketa oso askatzailea da bestearen “lurralde debekatu” horietan sartzen ausartzea. Honi buruz Sandrarekin solastatu ginen atzo, bestearen ahotsa entzuteko garrantziaz. Neuk ez ditut Fernando Arambururen “best-seller” ezaguna ezta telebista serie estreinatu berria irakurri edo ikus-entzun orain arte. Hain mediatikoak diren gauzen oso zalea ez naiz sekula izan. Hala ere, akaso hartuko dut egunen batean Zarautzeko liburutegian aurrekoan topatu nuen komikia, Toni Fejzulak egokitutakoa eta izenburu bera duena.

Enpatia eta errukia  urrats sendoak dira barkamenerako bidean, eta atzo honi buruz bereziki egin genuen berba. Olatzek barkamenaren atea zabalik laga zuen, biktimarioen aldetik barkamena eskatzearen garrantzia azpimarratu eta gero. Sandra zorrotzagoa izan zen zentzu horretan, argi eta garbi uko eginez bere aldetik barkatzearen aukerari (ez ordea  haren aitaren hiltzailearekin inoiz hitz egiteari). Iñaki Arregi “Izan” lagun elgoibartarra publikoan zegoen, barkamenaren gaian oso interesatuta dago aspalditik eta aportazio pisutsua utzi zuen. Borobiltzeko, Koldo Rodríguez narratzaileak ederto harilkatu zuen gaia, eta barkamena abaniko baten zabalera daukan zerbait dela aipatu zuen, graduala, grisa, ez beltza edo zuria. Mundiala.

“Suminetik eta saminetik bakera”. Besarkadekin sendotu genuen atzoko apostua, zenbat sumatzen ditugun denok faltan! Eta gogoratu: kultura segurua da.

Mila esker Baketik elkarteari eta Soraluzeko Udalari.

 

PD.- Atzo “Ur Handitan”-en, ETB1en, Yoyesen erailketari buruzko saio eskaini zuten. Hemen osorik ikus-entzungai. Angel Katarain SB geure proiektua abiatu baino lehen itzalean gelditu den laguna izan da, asko estimatzen diot bere denbora eskaini izana.

PD’. Atzo abiatu da 2017ko abuztuaren 17ko atentatuen epaiketa. Robert Manriquek izugarrizko lana egiten ari da justiziaren bila, lan nekoso eta eskuzabala. Robert SBren aitabitxi nagusietakoa izan da, geure zorionerako.

Kultura segurua eta osasuntsua da

%x %A in Bizi gara!, Mendian Hil Hirian Hil , Suminetik bakera

MendiFilm2020

Joan da uda, oporraldi bitxiak izan dira aurtengoak, bitxia da bizitza hau bera. Jairik ez hiriburuetan, ezta herrietan ere. “Bertan behera” eta “datorren urtean” mezuak behin eta berriz entzun behar izan ditugu.

Birus honen bigarren olatua uztailaren erdialdean hasi zen altxatzen, ekainean askok beste panorama bat edukiko genuela pentsatzen (desiratzen) baldin bagenuen ere. Momentuz ez gaude martxoan edo apirilean bezala, zorionez, olatua apur bat moteltzen ari dela dirudi. Ikusiko dugu…

Bitartean, geldirik egon ez den jendea martxan ibili da. Eta hori bihotz altxagarria eta arima betegarria da. Donostian aurrera atera dituzte Jazzaldia, Musika Hamabostaldia eta Zinemaldia, ezohikoak, baina ez dira burumakur etxean geratu. Gasteizen ere Jazzaldi modukoa. Iruñean “Flamenco on Fire” . Baionan “Rencontres sur les docks”. Bilbon Alondegiaren 10. urteurrena orain ospatu dute, eta udaberrian izan behar zen Loraldia udazkenean berreskuratuko dute. Zarautzen Literaturia antolatu ahal izan dute. Arrasaten martxan daude berriro Kooltur Ostegunak… Kulturaz ari garenez, pandemiaren alde ona izan da udaran zezenketarik ez dela egon gure herrialdean. Betiko izango balitz, askoz ere pozgarriagoa izango litzateke.

Bestela, azpimarratu behar da beldurren artean bizitzea ez dela batere osasuntsua, arlo psikologikoa bigarren planoan ezkutatzen batzuk saiatzen badira ere, arlo fisikoarekin orekan mantentzea ez da luxuzko kontu bat, zerbait behar-beharrezkoa baizik. Eta kultura da beharrezko txerto emozional horietako bat, benetako txertoen zain gauden bitarte honetan.

Donostiako Zinemaldian, ‘best seller’ liburu ezagun batean oinarrituta, aurrekontu handiko ekoizpen handi bat aurkeztu dute, hamarkadetako indarkeria politikoaren ondorioak aztertzen dituena. Promoziorako erabilitako kartel erraldoiek sumindu dituzte aberriaren ikuspuntu bat daukatenak. Orain dela ia 20 urte aurkeztu zuen Julio Medem zinemagileak mugarria izan zen dokumentala, “Euskal Pilota, larrua harriaren kontra”. Ariketa ausarta, ederra eta zintzoa. Orduan uko egin ziotenak bertan agertzeari, suminduta filmaren kontra egin zutenak, orain suminduta daudenengandik oso urruti ez dira egongo.

Ia 20 urte igaro dira, eta tamalez mugimendu gutxi egon dira aberriaren ikuspuntu hori duten horien artean. Medemen pelikulan bezala, hala ere, antzerkian, literaturan eta zineman bertan ez dira gutxi izan proposamen itxaropentsuak denbora tarte honetan. Eta hoberena dena, bizitza errealean ere. Julen Mendozak eta José Miguel Cedillok eduki zuten topaketa gogoangarri hura duela pare bat urte, eta Cedillok orain animatu da orduko bideoa publiko egiteko Twitterren: Gogoratuko zarete, polizia zen haren aita ETAk erail zuen Perurena baserriaren inguruan, gaur egun oso jatetxe ezaguna dagoen aldean, Errenteriako baserri gune batean. Merezi du bideoa entzuteak, Gipuzkoan jaiotako sevillar bat euskaraz egiten saiatzen entzuteak. Dolua aurrera zelan eraman duten berak eta amak entzuteak. Adiskidetze eta elkarbizitzaren aldeko ariketa ausarta, ederra eta zintzoa.

Geure txikian, “S(u/a)minetik bakera” ere geldialditik ateratzeko prestatzen ari gara. Soraluzen martxoan egin behar genuen emanaldia berreskuratu nahi dute “Baketik” elkarteak eta Udalak, eta saiatuko gara Olatz Etxabe eta Sandra Carrasco gurekin egoten solasaldirako. Bestela, Mikel Zabalzaren erailketaren 35. urteurrena da, eta Orbaitzetan emanaldi bat egitea proposatu digute. Hain zuzen ere, aurtengo Zinemaldian “Non dago Mikel?” dokumentala aurkeztu dute. “Patria”-ren oihartzun mediatikoa sekula edukiko ez duena, baina berdin-berdin lan interesgarria, eta are ezinbestekoa, izango dena.

Amaitzeko, abendua aldean Bilbon urtero antolatzen duten Mendi Film Festival ere zutik dago, antolatzaileek aurrera ateratzeko enbidoa egin dute. Bertan, doluaren trilogia borobilduko duen “Mendian hil. Hirian hil” aurkezteko aukera edukiko dugu, birusaren baimenarekin. Geldirik ez egoteko erabakia hartu nuen apirileko etxealdian gidoiarekin, maiatzean eta ekainean jo eta ke filmatzen ibili ginen, eta azken hilabete hauetan muntaketa lanei modu dotorean ekin diegu Arteman Komunikazioaren etxean. Sufrimendurik gabe, ondo lagunduta eta leku egokian, mendian ala hirian heriotza, Himalaian ala Debagoienean. Bihotzez egindako lan hau bihotz askotara iristea da geure helburua, aurreko bi lanekin egin dugun moduan.

Kultura segurua ez ezik, bihotz eta arimaren pozgarria ere badelako.

 

Postigoren kronikak: Urte haiek

%x %A in Bizi gara!, Oroimenean, Suminetik bakera

postigoFernando Postigo Silva argazkilari donostiarrak urteetan lan egin zuen “Diario Vasco” egunkarian. Haren biografia interesgarritik haratago, 1977-2001eko tartean egindako argazkien bilduma erakusgarri dute San Telmo museoan azaroa arte.

20 eta piko urte haietako gehien-gehienak Euskal Herritik kanpo eman nituen. 1971an jaio nintzen ni, eta 77-79ko lehenengo argazki horiek Diasporakoa garai hartara eramaten naute. Badago bat Star Wars-eko lehenengo pelikula Zinemaldian Carrie Fisher eta Harrison Fordek aurkeztu zutenekoa. Bestela, Arconada, López Ufarte eta Satrustegi gazteen erretratua aldagelan, irribarretsu, natural, gaurko aditibo horiek guztiak barik. Eta Atotxa! Tenplua ezagutzeko zortea eduki nuen, eta giro hura. Madrilen eta Valladoliden bizitzen harrapatu ninduen txapeldunak izan ginenekoak.

Donostiako portua, ordukoa, itsasontzi horiekin guztiekin bete-beteta. Lekeitiokoa ezagutu nuen nik urte haietan, uda zoragarri haietan. Kaleko manifestazioak, gizon bizardunak, ukabilak, ezinbestean Edurne Portela idazle santurtziarraz eta “Mejor la ausencia” haren liburuaz gogoratu naiz. Hor ere heroina agertzen zen, Postigoren argazkietan bezala, “27 horas” pelikulan bezala, bere gordintasunean.

“Argala”. Aita Barandiaran. Carlos Garaikoetxea. Adolfo Suárez. Felipe González. Joseba Arregi. Mikel Zabalza. Joan Paulo II.a. Albako Dukesa. ETA p.m. (VII. Biltzarra). Joan Manuel Serrat. Lou Reed. Alfredo Landa. Victoria Abril. Enrique Rodríguez Galindo. Pakito Arriaran. Leonard Cohen. Txomin Iturbe Abasolo. Luis Roldán. Jorge Oteiza. Eduardo Chillida. Joaquín Sabina. José María Ruiz Mateos.

Eta Morlans auzoko tiroketa 1991an. Zarautzen nengoen, eta “Hertzainak” ikus-entzutera joan behar ginen Donostiara. Manifestazioa eta kale borroka egon ziren kontzertuaren ordez. 1996an Fernando Múgica eta Gregorio Ordóñezen erailketak. Negu hartan sekulako elurtea kostalderaino iritsi zen, eta udaberrian Euskal Herrira lan egin eta bizitzera etorri nintzen, bertan gelditzeko asmoarekin. Euria dago presente ordurarteko argazki haietan, ordutik badakigu zer gertatzen ari den klimarekin.

José Ortega Lara, 1997 (4 urte geroago Arrasateko ospitalean hasi nintzen lanean, udalerri horretan bahituta eduki zuten). Miguel Ángel Blanco, urte hartan bertan, lurrikara 24ko magnitudekoa Richter eskalan. Lekeition nengoen erail zutenean, eta Bilbon bertatik bertara bizi nuen ondorengo egunetan kaleko giro tentsio handikoa. José Luis López de Lacalle. Odón Elorza. María San Gil.

Iñurrategi anaiak. Kursaal Jauregia (eta Guggenheim). Harkaitz Cano. Rigoberta Menchú. Mikel Laboa. Lilatoia. Pedro Subijana, Juan Mari Arzak, Karlos Argiñano. Anjel Lertxundi. Irungo San Martzial…

Eta agertzen ez direnak baina gogoratzen ditugunak.

Dolu kolektiboak

%x %A in Bizi gara!, Dolua, Mendian Hil Hirian Hil , Oroimenean, Suminetik bakera

zugarramurdiPasa den uztailaren 28an 20 urte egin dira Felix Iñurrategi Karakorumen  hil zela, 33 urterekin, Gasherbrum II menditik jaisten ari zela. Nire ustez, Euskal Herrian azken hamarkadetan piztu den dolu kolektiborik handiena izan da. Zergati askotako heriotza ezagunak egon dira geurean, istripuek, gaixotasunek, hilketek, suizidioek eta abarrek ekarritakoak. Batzuk benetan mediatikoak eta oihartzun handikoak. Baina Felixen heriotzak sortutakoa erabat berezia izan zen, gizarte mailan lurrikara emozional itzela eragin zuen, ez zegoen oztopo ideologikorik hurbiltasun enpatiko hori eragozteko.

Asko eta asko gogoratzen gara non geunden albistea jakin genuenean, neu lanean Gurutzetako ospitalean, eta samina konpartitutakoa izan zen Larrialdietako zerbitzu hartan. Amankomuneko geure lehengusu edo lagun bat hil izan balitz bezala gertatu zen, benetan bitxia izan zen. Urteetara, Felixen aita eta ama ezagutzeko abagunea eduki nuen, Arrasateko kontsultan, eta Alberto anaia bera. Hunkitu nintzen Albertok egindako dokumentalarekin Kafe Antzokian arratsalde hartan, bertako publiko guztia bezala, hunkimen kolektibo gogoangarria izan zen.

Uztailaren 29an 20 urte ere bete dira Juan Mari Jauregi Tolosan ETAk erail zuenetik, 48-49 urterekin, nik orain ditudanak. Albistea jakin nuen Zugarramurdirako bidean, kotxean nihoala gurasoekin, Euskaldunon Egunkariak antolatutako jaialdi eder batera gindoazen uda betean, 2000. urtean. Askok nabaritu genuen astindua, baina gizarte mailan oztopo eta blokeo mordo bat zegoen enpatia sentitzeko, eta are gehiago adierazteko, dolu kolektibitate zabalagoa izateko. Urteetara, Maria alaba ezagutzeko abagunea izan dut, “S(u/a)minetik bakera” proiekturako jaso genuen kolaborazioa dela-eta, Jon Maiarekin batera egin zuena.

Publikoa da Mariak egindako lana berradiskidetzearen alde, bakearen alde, eta are ezagunagoa Maixabel emazteak ildo honetan egindako jarduera ofizial guztia, erreferentzia argi bat. Nolako egurra, halako ezpala. Zorionez, badago jendea hau guztia axola zaiona, eredua dena gizarte eraikuntza positiboa egiteko, ahazteko, estaltzeko eta ukatzeko jarrera ez duena. Eskertu besterik ezin dugu egin.

Uztailaren 31an, azkenik, Joan Mari Torrealdai hil da aurten, 77 urterekin, etxean. Gure aitak egin izango zituenak. Minbiziak hil da Joan Mari ere, eta tamaina handiko dolu kolektiboa eragiten ari da, batez ere mundu  euskaldunean, bereziki euskal hiztun aktiboen komunitatean. Hemen erdaldun gehienen autobaztertze kulturala alde batetk, eta bestetik batzuengan blokeo ideologikoak egon dira. Edozein modutan, lurrikarak Richter eskalan oso goian jo du, ez bakarrik Joan Marik lagatako ondare zabalagatik. Baita Euskaldunon Egunkariaren aurkako atentatuak bete-betean jo zuelako ere, 2003an.

Ondo oroitzen naiz sentitutako amorrua, gorrotoa, tristura, erabateko enpatia piztu zidaten Joan Marik, Txemak, Martxelok, Iñakik, Pellok eta enparauek. Autoinkulpatu nintzen auzi horretan, egin kontu. Horrelako pertsonak torturatzea eta kartzelaratzea zen geure aita torturatzea eta kartzelaratzea bezala. Ulertezina, justiziatik guztiz kanpo zegoen zerbait zen. Alferrikako mina. Mariak eta Maixabelek sentitutakotik oso hurbil.

Hortan datza dena. Hain hurbil egon barik hurbiltasuna sentitzean.

 

PD.- Uztailaren 22an 13. urtemuga izan da aita hil zenetik, etxean. Gugan dago geroztik. Eta bizi gara.

Hiltzeko beldur barik

%x %A in Suminetik bakera

SensePordeMorirHiltzaileen buruan eta biografian arakatzea lanak eskatzen dituen ariketa da. “Paradise Now” (Hany Abu-Assad, 2005) akaso izango da ikus-entzun dudan pelikularik inpaktanteena zentzu honetan. Zelan prestatzen diren mutil gazte palestinar bi atentatu suizida bat egiteko. Zeintzuk diren zergatiak, indarkeria praktikatzeko arrazoiak, paradisura lasterbidetik iristeko. Bizitzeko urte mordo bat aurretik edukita, bizitza galtzeko beldur barik jokatzea.

Antzeko helburuak ditu Anna Teixidor kazetariak “Sense por de morir” liburuarekin (Pòrtic, 2020). Zer ote zegoen Rambletako eta Cambrilseko atentatuak egin zituzten “Ripolleko mujahidin” haien buruen barruan, 2017ko abuztuaren 17an? Zelan bihurtzen den hiltzaile pertsona gazte bat erlijioaren (!) izenean? Interesgarria da horrelako barrunbeetara hurbiltzea, behin eta berriz errepikatu diren atentatu mota hauek ulertzen saiatzeko.

Liburuaren beste helburu bat izan da atentatu hauen atzean ea egon den beste ardurarik ikertzea. Esku zikinak ezkutatzen dituzten sekretu ofizialak. Aste hauetan, 1980ko hamarkadetan 27 erailketa egin zituen GAL erakundearen atzean ezkutatzen ziren esku zikinen “sekretu” ofizialak berriro azaleratu dira. (Ingelesezko Wikipedian sartuz gero, honi buruz zalantza gutxi dituztela irakur dezakezue).

Egia jakitea beti da garrantzitsua, eta horren bidez justizia lortzea. Emaitzak, halabaina, ez dira beti gogobetegarriak. Alderantziz, etsigarria da kasu askotan (edo gehienetan). Bihotzak altxatzen dituena (neurea bai behintzat), enpatia eta elkartasun adierazpenak nabaritzea da, bestela. Ustez “aurreko lubakian” egon beharko ziren pertsonek horrelako keinuak egiten dituztenean… Miresgarria da. Eta, hoberena, ausardia hori daukan jendea egon badagoela. ETAren biktimak GALen biktimei elkartasuna adierazten, eta alderantziz,

Ulertzen saiatzea, behintzat.

Bosniako zubiak

%x %A in Bizi gara!, Oroimenean, Suminetik bakera

Vieux_Pont_de_Mostar_(4)Gerra zehatz batez kontzientzia baldin badaukat bereziki, hori Bosniakoa da. 1992 eta 1995 urte haietan Medikuntzako ikasketak amaitzen ari nintzen Madrilen, eta garai hartan ere beste gatazka beliko handi bat gertatu zen munduan, are oihartzun handiagokoa: Ondo gogoratuko duzue Golkoko Gerra, George Bush aita eta Saddam Hussein aurrez aurre. Hain zuzen ere, gure fakultatean ikasleen erdia kontzientzia eragozle edo objetore bilakatu ginen, haietako asko gerra horrek eraginda.

Bosniako gudara itzulita, 20-24 urte nituen nik, odola bor-bor, eta argi eta garbi lerrokatu nintzen bi bando horietako baten alde. Gainera, urte haietan juxtu Meho Kodro izeneko futbolari bat Errealean ibili zen, 1991tik 1995era, arrakasta handiz. Tipo maitatua, zalantzarik gabe, eta bere bitartez iritsi zitzaigun alde bateko lekukotza. Bizitza oso bitxia da, Kodrok Erreala utzi eta hurrengo urtean beste futbolari bat iritsi zelako, horrek ere arrakasta eta geure maitasuna poltsikoratu zituelako. Beste bandokoa, bestela, hain zuzen ere: Darko Kovacevic.

Urte gutxi batzuk geroago, pelikula xume baina mamitsua ikus-entzun nuen: “No Man’s Land” (2001), bakearen aldeko mezuarekin eta gerraren absurdokeriak erakusten dituena. Gaurko egunkarian, azkenik, “Bosnia zatitu bat” izenburuko artikulua irakurri dut. Gerraren osteko 25 urteko tartea ez hain baketsua plazaratzen dute, baina hortik aterata, pasarte baikor hau:

«Nire familiak Banja Lukara itzultzea erabaki zuen. Duela urte asko, meskita ireki zutenean, tentsio handia izan zen, eta Poliziak babestu egin behar izan gintuen. Baina orain bizimodu normala egiten dugu. Eskoletako nire lagunetako asko serbiarrak dira», azaldu du Tarekek, bizar luzeko bosniak batek, salafista bainoago hipsterra dirudienak.

Bitxia da bizitza, eta bitxia da konfinamendua. Etxetik apenas ez gara irteten, eta aldi berean sekulako bidaiak egitea ahalbidetu dit munduan zehar.

Bidaiatu zeu ere bai. Argazkian, Mostarreko zubi zaharra agertzen da, Kodroren hiriko ikur nagusia. Eta hemen behean “Sevdah” musikaren bideo bat.

Dobro putovanja!

 

Mila hildakotik gora

%x %A in Bizi gara!, Humanizazioa, Onkologikoak ez direnak, Suminetik bakera

Covid19MapaZenbakiekin neurtzen ditugu osasun datuak, hondamendien ondorioak, hauteskundeen emaitzak, indikatzaile ekonomikoak, greben jarraipen maila… Zenbat hildako, zauritu, sendatu. Zenbat ospitalean, etxean, ZIUetan. Kurbak, portzentajeak, mapak. Filosofia paliatibistaren arabera, badakigu zenbaki guztien atzean izen-abizenak daudela, biografia zehatzak. Humanizazioaren mugimenduan argi adierazten dugu pertsona bakoitzak axola duela.

Aldi berean, neurketak behar ditugu kokapena behar dugulako, non eta nola gauden jakiteko momentu bakoitzean. Mila hildakotik gora daramagu pandemia hasi zenetik Araba, Nafarroa, Bizkaia eta Gipuzkoan. Hau guztia hastear zegoela, ahots ugari altxatu ziren goseteak mundu mailan eragindako zenbaki lizunak gogorarazten: 8.500 ume hiltzen dira egunero desnutriziogatik munduan, adibidez. Azkar irakurtzen diren datuak eta zailak direnak benetan barneratzen.

Mila hildakotik gora, ETAk eta beste talde hiltzaile batzuk (GAL, BVE…) 50 urteetan zehar zenbaki hotz horiek laga zituzten, atzean izen-abizenak eta biografia zehatzak dituztenak. Zerrenda luzea da 5 hamarkadetan 4 probintzietan, 7 probintzietan, Katalunian, Espainian. Horien guztien artean, bi pertsonen istorio konkretuak ekarri genituen SB proiektuan gogora, bi aita, bi alaba.

Zenbakiak. Suizidioarenak ere hausnatzeko modukoak dira. Zenbat hildako eragiten dute egunero minbiziek 4 probintzietan? Zenbat Alzheimerrak hilabetero 7 probintzietan? Biriketako Gaixotasun Butzatzaile Kronikoak Espainian? Bihotz Gutxiegitasunak Frantzian?

Zorion Nazional Gordina ez da zenbakietan bakarrik neurtzen. Hor sartzen dira faktore kualitatiboak ere, kontzeptu abstraktuak, ikusezinak, ukiezinak: ongizate psikologikoa, osasuna, denboraren erabilera, hezkuntza, aniztasun kulturala, erresilientzia, gobernu ona, komunitatearen bizitasuna, aniztasun ekologikoa eta bizitza standardak.

Bhutan da azken kontzeptu global honen sustatzailea. Mapan begiratzen baduzue, Himalaiako ekialdean topatuko duzue.

 

 

Mandarinak gudaren erdian

%x %A in Suminetik bakera, Zineman

TangerinesGeorgia da SESBetik sortutako errepublika bat, geografikoki Turkia eta Errusia artean kokatutakoa. Herrialdeko mendebaldean, Abkhaziako lurralde autonomoa dago, Itsaso Beltza eta Kaukasoko mendien artean. 1992 eta 1993 artean guda piztu zen independentziaren eta batasunaren aldekoen artean.

Estonia beste errepublika sobietar ohia da, Itsaso Baltikoaren kostaldean kokatutakoa, Finlandiatik gertu. 1.500 km dago bateko hiriburutik bestekora, Tallindik Tbilisira. Berez, distantzia handia kulturalki eta geografikoki. “Tangerines”  (Zaza Urushadze, 2013) herrialde bien artean ekoiztutako pelikula da, eta hain zuzen ere kontatzen du orduko gerraren erdian bi gizon baserritarren istorioa. Gatazka lehertu zenean, gutxiengo estoniar bat bizi zen abkhaziar lurralde haietan, eta euretako gehienek alde egin zuten ihesean. 

Filmeko bi protagonista, hala ere, bertan gelditu ziren. Eta, luze barik, euren bizimodu baketsua bete-betean astindu zuen gerrak. Bata arotza, eta bestea fruituzaintzailea (mandarinondoen zaintzailea, filmaren izenburua hortik dator-eta). Bando bateko eta besteko soldadu bana amaituko dira arotzaren etxean, zaurituta. Bi gizonen artean zainduko dituzte eta, errekuperatu bitartean, bi soldaduen artean tira-birak sortuko dira.

Bakearen aldeko filma da hau, gerraren absurdokeriak agerian uzten dituena. Zaila egiten da, momenturik gorenean, zeintzuk dira bando batekoak eta zeintzuk bestekoak ulertzea. “’71”  film irlandarra gogora ekartzen du, zentzu horretan. Pelikula xumea eta mezu zuzenekoa, musika doinu ederrak ekartzen dituena. 

Milesker Jabi B, gomendioagatik.

Inor ez da terrorista jaio

%x %A in Suminetik bakera

HernaniGoiko esaldia Achaleke Christian Leke aktibista kamerundarrak bota du. Indarkeria bete-betean ezagutu zuen haurtzarotik, eta hain zuzen ere horregatik badaki nola lagundu hango kartzeletan dauden hainbat presori. Izan ere, Boko Haram-ekoak ere ez dira terrorista jaiotzen.

Gernikako SBren emanalditik bueltan, “Bakearen Hiria. Elkarrizketa” izeneko bideo interesgarria ikus-entzun izan dut, Gernika Gogoratuz-ek ekoiztua. Bertan bi pertsonek parte hartzen dute, bi alemaniarrek: Dieprand von Richtofen alde batetik dugu, eta bestetik Karl Benedikt von Moreau. 1937ko bonbardaketan parte hartu zuten soldadu biren senideak dira, eta hamarkadak geroxeago Gernikara hurbildu dira herria ezagutzeko. Barkamena eskatzeko beste modu bat. Euren senideak ere ez ziren ba jaioko herritar zibilak bonbardaturik erailtzeko, pentsatu nahi dut.

Atzo bestela, Hernanin aurkeztu genuen SB. Egun batzuk lehenago, auto istripu batean 3 pertsona hil ziren bertan herri horretan. Bat-bateko heriotza hauek eragindako doluak desberdinak dira indarkeriek eragindakoekin alderatuta. Baina hutsuneak eta sentimenduak hain desberdinak dira?

Orain dela asteburu bi “El País Semanal” aldizkarian “Hernani, paisaje después de ETA” izenburuko erreportajea argitaratu zuten. Azken hamarkadetan indarkeria politikoek (edo deitu nahiago duzun moduan) utzitako ondorioak aztertzen dituzte, ondo datorren memoria ariketa delarik. Artikuluan, baina, ez dute jaso bertako udalak urte hauetan egindako lana elkarbizitzaren alde. Esate baterako “Bizikidetza Hernanin, iraganetik etorkizunera” izeneko zikloa. Atzo hasi genuena gure aportazioarekin, eta datorren astean amaituko dena “Bizimiñak” antzezlanarekin.

Biktima guztiak esaten dugunean, horixe esan nahi dugu ziur aski.

“Ez naiz heroi jaio, ez naiz biktima jaio”. (‘Lerro zuzena non’, Ruper Ordorika).

Bake prozesua?

%x %A in Dolua, Suminetik bakera

IMG-20200226-WA0004SB Gernikan aurkeztu genuen pasa den martitzenean, Gernika Gogoratuz elkartearen adeitasunari esker. Emanaldia baino lehen, aukera izan nuen Bakearen Museoa bisitatzeko, modu ezin hobean. Erabat pedagogikoa da bakea zer den ondo hausnartzea, gatazkak zein mota askotarikoak, indarkeriak zenbat aurpegi dituen. Bonbardaketa eta gerren izuaz gain. Terrorismoen ikara barne.

Emanaldiaren ostean, eszenatokiaren gainean bi gonbidatu berezi eduki genituen Mudoh, Naia, Koldo eta laurokin batera, lehenengo aldiz. Solasaldian Maria Jauregi eta Jon Maia lagun eduki genituen. Maria azken bolada honetako ahotsik aktibo eta interesgarrienetarikoa da. Gutxiengo absolutuan egon arren, bake keinuak etengabean botatzeko adorea dauka Jauregik. Eta nire ustez hauxe da dolua burutu eta gero pertsona batek egin dezakeen gauzarik ederrenetarikoa, ederrena ez esatearren. Aitaren (eta amaren) lanari jarraitzea. Eraildako aitarendako omenaldirik hoberena. Nolako egurra, halako ezpala. Praktikan modu dotorean ipinita, gainera.

Maixabel Lasa bera publiko urriaren artean egon zen, eta ez ziren falta izan berari buruzko erreferentziak solasaldian. Fabián Laespadak bertan parte hartu zuen, halaber, eta gai interesgarria laga zuen hausnarketarako. Hain zuzen ere, SBren puntu gakoetako bat: Zer den herriaren sostengua edukitzea eta ez agintariena. Eta alderantziz. Olatz Etxabek eta Sandra Carrascok ondo azaltzen duten moduan.

Jon, bestela, azken urteotan jo eta ke dabil bertsotan ez ezik musikan eta dokumentalgintzan ere. “Hezurbeltzak” izena dauka oraingo bere musika taldeak, sarkasmo guztiarekin. Jon eta taldekideek zaplazteko ozen bat ematen diete hainbeste axola zaienei ea pertsonak bertan ala kanpoan jaiotakoak diren, euskaldun zaharrak ala berriak, erdaldunak ala elebidunak, oinaztarrak ala ganboatarrak. Maria eta Jon, bi mundu desberdinetatik etorri arren, bata txuri-urdina, bestea zurigorria, zubiak non dauden ondo dakite.

Bestela, gaur egunkarian irakurri dut El Salvadorren ere katuak oinutsik dabiltzala: Justizia trantsizionalaren, erreparazioaren eta adiskidetzearen legeak polemika piztu duela, biktimek salatu dutela “ezkutuko amnistia” dela. Eta Ignacio Ellacuria jesuita bizkaitarraren kasuari eragingo diola, besteak beste.

Dolu kolektibo hau hobeto kudeatuta egonez gero, herritarrongandik hasita. Zauriak ondo ixteko garrantziaz jabetuta egongo bagina. Altsasukoa bezalako mendeku ariketak desaktibatuta eta goitik arbuiatuta egongo balira. Ermua izango ez balitz soilik Zaldibarren ondoan dagoen herri bitxi hura. Baketik gertuago egongo ginateke, eta urrutiago suminetik (eta saminetik) .

Info+: “Dolu oso ezberdinak daude, baina amankomuneko puntuak topa ditzakegu” (Busturialdeko Hitza)

Featuring WPMU Bloglist Widget by YD WordPress Developer

跳至工具栏