You are browsing the archive for Zaintzaileak.

Zaharra izatea

%x %A in Bizi gara!, Zaintzaileak, Zarautz Errukitsua

pasos-hacia-una-nueva-vejez_javier-yanguasAdinekoen asteak antolatzen dabiltza gure herrietan egunotan. Herri honetara, adibidez, urriaren 5ean Julio Gomez ekarriko dugu, zainketa aringarrien nazioarteko egunarekin ere bat egiten, Zarautz On eta Zarautz Herri Zaintzailearen arteko urteroko  elkarlana da, laugarren urtez egingo duguna.

Arrasaten, bestela, atzo mahai inguru bat antolatu zuten zahartzaroari buruzkoa, ikuspuntu desberdinak jaso nahian. Bertan egon ginen Izarra Gonzalez (erretiratua), Miguel Laspiur (Arizmendiarrieta Lagunak), Olatz Etxabe (Iturbide egoitza) eta ni neu. Erantzun behar izan genuen lehenengo galdera, bere horretan, mami handikoa zen: Noiz hasten da bat nagusi egiten, zahartzaroan sartzen?

Neure seme-alabei galdetuz gero, 40-50 urterekin erantzungo zuten akaso. Hau da, gurasook daukagun adina. Neuk ere horrela pentsatzen nuen gaztetan, eta horrela esaten nion aitari, zaharra deitzen nion. Haren erantzuna beti zen berdina, zahartzaroaren alternatiba okerragoa zela, ez iristea alegia. Bizitza tarteka oso krudela da, batzuetan galdetzen diot neure buruari zergatik tematzen zen hori esaten. Izan ere, aita marra ofizialean gelditu zen, 64 urterekin hil zen, 65ak egiteko hilabete bat baino gutxiago geratzen zitzaionean.

Dena den, seme-alabak ez dabiltza oso oker. Hilabete honetan iritsi zait koloneko minbizia goiz detektatzeko programan parte hartzeko deia, 50 urte betetzear nagoelarik. Gainera, azken bolada honetan pentsiodunen borroka neuretzat hartzen dut. Asko eskertzen diet egiten ari direnagatik, jo eta ke, eta aldi berean argi daukat oraingo pentsiodunak baino gu geu egon beharko ginela hor, manifestazio eta mobilizazioetan. Gazteagoak garenon etorkizuna da kolokan dagoena, ez eurena.

Beraz, noiz sartzen gara zahartzaroan? Atzo gogoratu nien ekitaldira etorri zirenei pandemian gertatu dena, askorentzat oso inpaktantea izan dena: Paziente larriak zainketa intentsiboetara noiz bidali ditzakegun eta noiz ez. Ez da koronabirusarekin soilik gertatu den gauza bat, hau guztia baino lehen beti planteatzen den dilema baizik. Badaude argi dauden kasu batzuk, bidaltzeko ala ez bidaltzeko. Eta erdian, zalantzak eragiten dituzten kasuak. 80 urteko muga da inon idatzita ez dagoen baldintza, behetik bai eta goitik ez. Noski, badaude 80 urtetik beherako pertsonak funtzionalki edota kognitiboki oso kaltetuta daudenak, eta bidaliko ez genituenak. Eta alderantziz. Pandemiak ekarri duena izan da zorroztasun handiagoa, eta kasu tamalgarriak izan ditugu adinaren arabera bakarrik, kontuan hartu barik autonomia maila eta buruko fakultateen egoera.

65, 70, 75, 80 urte? Gazteak/zaharrak dikotomia planteatzen badugu, txarto hasiko gara nire ustez. Adin ertainekoa ez da oso kontzeptu erakargarria izango, baina hor gaude gutariko asko sartuta, 40-65 urteko tarte horretan (bota gora beheko muga nahi baduzu, baita goikoa ere). Gazteak dira 20-30 urtekoak, zaharrak 80-90 urtekoak. Bai ezta? Eta hemen dator sorpresa: Zaharra edo adinekoa izateak ez du esan, automatikoki, makala, ezdeusa edo baliorik gabekoa. Zaharra eta txarra ez dira sinonimoak. “Zaharra, agurea edo atsoa” ez dira irainak, edo ez ziren izan beharko.

Oso oinarrikoa da hau guztia, baina mota guztietako eufemismoak erabiltzen ditugu egunero hitz tabuak ez aipatzeagatik. 80 urte inguruko paziente batek, gaixotasun aurreratuarekin eta klinikoki larri zegoenak, esan zidan “vejez prematura” zela etorri zitzaiona, Gazte sentitzen zen… baina ez zen. Lege naturala da, 40-45 urtetik aurrera gehien-gehienok galtzen goaz, ilea, indarra, ikusmena, entzumena, oroimena… Biologia hutsa da. Gaur erizain batek esan dit 86 urteko paziente bat ez dela hain zaharra, zaharragoak izaten ditugula. Noski. Baina kontuan hartuta Euskal Herrian horixe dela emakumeen batez besteko bizi-itxaropena, ez dakit ba. Hau da, emakumeak gure herrialdean, batez beste, 86 urterekin hiltzen dira.

Esparru subjetiboa da, zenbakiek ez dute besterik gabe agindu behar, ados. Salbuespen harrigarriak denok ezagutzen ditugu, bejondeiela, Eta bitartean, inork ez du zaharra izan nahi. Nik bai, zalantza barik gainera. Iristea asko gustatuko litzaidake, lorpena izango litzateke. Aitak arrazoia zeukan. Ama ere bidean gelditu zen, 73 urterekin. Zaharra izan eta ahalik eta egoera onenetan, badaezpada ere. Ez dakit 75 urte arte tokatuko zaigun lan egitea…

 

PD.- Argazkian agertzen da Javi Yanguas gerontologoaren liburuaren azala. Adinekoen esparru honetan aditu ezaguna da bera, eta liburuak itxura bikaina dauka.

Paliatibista izan pandemiaren garaian (2)

%x %A in Humanizazioa, Osatzaile zauritua, Sin categoría, Zaintzaileak

TitanicMusikariakMartxoaren amaieran izenburu bera zuen artikulua idatzi nuen, orduan lehenengo olatuan bete-beteta geunden sartuta. 8 hilabete geroago, bigarrenaren gordinenean. Beste hartan ahuntz bat ardien artean aukeratu nuen irudi moduan. Oraingo honetan, Titanic itsasontziaren musikariak. Horrela sentitu nintzen orduan, eta horrela sentitzen naiz orain ere.

Itsasontzia azkenean ez da guztiz hondoratuko, “salbatuko gara” modu batean edo bestean. Baina atzean lagatako hondamendia, eta falta dena, neurri itzelekoak dira. Paliatibista izatea garai hauetan zaurituetaz arduratzea da lehenik eta behin, gogor kolpatuak daudenak eta bizirik atera direnak. Dolu pila bat sortzen ari dira denbora gutxitan, hor lan ikaragarri handia dugu. Eskizofrenikoena guretzat da bizitzak salbatzen ere arduratzen garela, Covid19 pazienteak ere artatzen ditugunez.

Zainketa aringarriak egiten jarraitzea, mikrobiologia eta epidemiologia garai hauetan, aurrez aurreko kontsultak defendatzea da. Kutsatze arriskua alde batean eta presentziaren beharra bestean, haizea eta ura bezain beharrezkoa den presentzia. Ezin gara desagertu momentu hauetan, are gehiago, presenteago egon behar gara. Eskaera gainera gero eta handiagoa da, bigarren plano batean lagatako minbiziak, Alzheimerrak eta BGBK-k hor jarraitzen dute, ikusi nahi ala ez.

Paliatibista izaten jarraitzea, garai nahasi hauetan, hemen bakarrik bizi den gaixo pakistandar bronkitiko larri haren ondoan jarraitzea da, eta buru-belarri laguntzea haren herrialdera itzuli ahal izateko, bere familiarekin itzultzeko. Urteak eman ditu hemen nola edo hala bizitzen, oxigenoari lotuta, arnas falta lagun. Lan egiteko erabat desgaitua. Diru iturria auskalo non eduki duelarik. Urteak eman ditu bere semeetako bat handik ekarri nahian, semeak bera zaintzeko, Ez dakit noraino barneratuta daukan bizitzaren amaieran dagoela, trasplanterik ezin diotela egin, eta arnasestua baretuko diona morfina izango dela. Baina ziur aski erabakirik hoberena hartu du etorriko dena behintzat senideen alboan igarotzeko. 

Horrelako istorioekin arduratuta egotea ez du lankide askok ulertuko. Denbora galtzea edo indarrak alferrik xahutzea dela pentsatu dezakezu EPIa 24 orduz jantzita mentalki badin badaramazu, ez baduzu eranzten tarteka eta koronabirusetik haratago begiratzen. Ez da erraza, baina bizitzak salbatzen saiatzeaz gain badaude beste zeregin garrantzitsu batzuk ere. Ez dut batere gustuko hizkera belizista, baina erretagoardia ere beharrezkoa da. Paliatibista izatea momentu hauetan da atzera eta aurrera ibiltzea zelai zabal hauetan.

Honetaz gogoratuko gara datorren urtean eta datozenetan ere. Egindakoaz eta ez egindakoaz. Eta espero dut damuak baino pozak sentitzea.

#pallicovid

Erresilientzia

%x %A in Bizi gara!, Osatzaile zauritua, Sin categoría, Zaintzaileak

EnduranceHitz berri bat ekarri du etxe askotara pandemiak, hitz zaharra bada ere. Erresilientzia: Egoera zail edo prozesu desatsegin bati aurre egiteko gaitasuna, amore eman gabe. Sufritzeko gaitasuna, zoritxarra jasatekoa, minaren tolerantzia, sendotasuna, erresistentzia, tolerantzia edo iraunkortasuna, beste modu batzuetan esanda. Endurance, ingelesez, resilience.

Hori ere bada, hain zuzen ere, Antartika kontinente izoztua alderik alde zeharkatu behar zuen itsasontziaren izena: “Endurance”. Trans-Antartika Espedizio Inperiala horrek ez zuen helburua lortu, baina beste zerbait agian handiagoa erdietsi zuten. Ia 2 urteko bidaia luzean, espedizioko 28 gizonak bizirik ateratzea izotzetatik, miraria ematen zuena. 1914ko abenduaren 5ean hasitakoa, 1916ko abuztuaren 30ean onik amaitzea. Besteak beste, txalupa txiki batean kapitainak eta talde txiki batek 1.300 kilometro egin ostean, laguntzaren bila joateko. Besteak beste, Hegoaldeko Georgiako mendilerroak zeharkatzea oinez, ia material barik. Eta azkenean, inor hil gabe, guztiak erreskatatuak izatea.

Tamainako abentura hura aurrera ateratzeko, lehenik eta behin, lidergotza sendoa behar da, eta Ernest Shackleton espedizio-buruak horixe erakutsi zuen. Bere buruan konfiantza. eta aukeretan sinestea. Nagusi ona izatea, konfiantza hori transmititzen diona taldeari. Irteerarik ikusten ez denean, baikortasun hori zabaltzen duen pertsona bat buruan edukitzea. Matxinadarik ez egotea eragozten dakiena.

Shackletonen hitzetan, horrelako momentu latzetan “gizakiaren arima biluzia” topatzen duzu. Interesgarria da hura irakurtzen jakitea…

 

 

Paliatibista izan pandemiaren garaian

%x %A in Bizi gara!, Humanizazioa, Osatzaile zauritua, Sin categoría, Zaintzaileak

Sheep-and-Goats-Together-FIMartxoaren amaiera honetan, zeinek esango zigun hilabetea hasi genuenean egoera honetan egongo ginela? Gure bizitzak (eta heriotzak) gogor astindu ditu pandemia honek. Geure Wuhan bihurtu da Gasteiz hiria, eta egunez egun goaz moldatzen egoera berrietara ospitale, osasun zentro eta zahar egoitzetan.

Egun hauetan artikulu interesgarri bat irakurri dut zainketa aringarrien rolari buruzkoa krisialdi global honetan: “Start thinking about palliative care in time of a pandemic”Ez dira gutxi osasungile artean, koronabirusaren aurreko munduan, arlo paliatibista ondo ulertu ez eta bigarren mailako esparrutzat jotzen dutenak. Une latz hauetan zer esanik ez. Hala ere, artikuluaren egileak (Cristoph Ostgathe, EAPCren presidentea) aldarrikatzen du geure lana gako moduan, giza eskubide bezala, alferrikako luxua baino.

Izan ere, aste hauetan konturatzen naiz nire inguruan, gure ospitalean, zein kaltegarria den hausnarketa garrantzitsuak  ez edukitzea landuta, hauskortasuna eta heriotzaren errealitatea barneratuta, geure propioetatik hasita. Zenbat frustrazio, zenbat beldur (paniko). Eta gu ez gara libratzen, noski, baina uste dut gure ikuspuntuak ematen digula perspektiba onuragarri bat.

Aste hauetan, hildako gaixoen txosten klinikoak arretaz egitea eta familiei bidaltzea dolumin gutun batekin batera garrantzia handiagoko lanak dira. Isolamenduan komunikazio eta informazio kanal hori mantentzea oso positibotzat jotzen dut. Telefono bidezko harremanak areagotzea bezala. Modu puntualean kontsulta presentzialak ere egitea.

Ikusten ari gara zein zaila izaten ari den gaixoen ondoan egon ahal izatea ospitaleetan (egoitzetan eta etxeetan) senideentzat. Zaintzailea zaintzea ez ezik, gaixoa zaintzea ere zelan zaildu den. Hileta erritoak zenbat dauden baldintzatuta. Doluak lantzea zein konplikatu bilakatu den. Psikologoak egiten ari dira ahal dutena, SECPALetik dokumentu hau helarazi digute.

Arintzetik osatzera pasatu gara, edo osatzen saiatzera. Paliatibista jarduerak baino internista eta neumologo zereginak egiten gabiltza. Hori ere gertatzen ari da. Baina, lehen esan bezala, orain konturatzen gara zein positiboa den kontzeptu potoloak aurretik landuta edukitzea: Erresilientzia. Errukia. Komunitatea. Eskuzabaltasuna. Elkartasuna.

Info+: “Coronavirus and the palliative care response” #pallicovid

Death Cafe Euskadi

%x %A in Bizi gara!, Dolua, Humanizazioa, Zaintzaileak, Zarautz Errukitsua

ElurraBilboOrain dela 6 urte abiatu zen HUCI mugimendua Madrilgo ospitale batetik mundura, zainketa intentsiboak humanizatzeko ekimen iraultzailea, Gabi Heras buru. Azken urteotan ezagutu dudan sare interesgarrienen artean dago, zalantza barik, eta Granadako jardunaldietan parte hartzeko eta bertatik bertara ezagutzeko plazerra eduki nuen 2017 maiatzean.

Bi hilabete lehenago, 2017ko martxoaren 23an, HUCIk koordinatu zuen Death Cafe masibo bat aldi berean Penintsulako eta Latinoamerikako 20tik gorako lekuetan, besteak beste Zarautzen (eta Gasteizen, Madrilen, Bartzelonan, …). Hori izan zen Gipuzkoan egindako lehenengo DCa, Amaia Arcek eta biok antolatu genuena. Hilabete batzuk lehenago, Gasteizen, egin zuten lehendabizikoa Euskal Herrian eta espainiar estatu guztian, Naomi Hasson eta Iñaki Saralegui izan ziren aitzindariak. Getxo izan zen lehenengoa Bizkaian.

Hiru urte geroago, 2020ko martxoaren 23tik 27ra, Euskal Autonomia Erkidegoko 20tik gorako tokietan antolatuko dugu DCa, Zarautzen gure herrian ere bai. Eta zoriak ekarri du egun horietan Iruñean ere deitu izana. Gune bat sortu dugu Facebooken eta bertan kontsultatu daitezke egunak eta udalerriak, Death Cafe Euskadi izenekoa. Pozgarria da ekimen hau gure lurraldean zein harrera ona eduki duen antzemateak, eta zenbat pertsona mugitzen ari dira ilusio handiz honen atzetik. Sare mundiala sortzen ari gara.

Azukrerik gabe (“Ur Handitan”, ETB1).

 

Denborak aurrera etengabean (2)

%x %A in Bizi gara!, Zaintzaileak

dig

Nostalgiak jota, 2.000 pertsona inguru hurbildu ginen irailaren 25ean Euskalduna jauregira, eta beste hainbeste hurrengo egunean. Bi rokero zaharren arteko besarkada ikusteko bakarrik merezi izan zuen. Baita ekarritako gonbidatuengatik ere, bi rokero zaharrek oholtzaren gainean emandakoagatik, bi bertsolariek egindako sarreragatik. Inun baino alaiagoa ez dakit, baina ondo amaitzeko agur ederra izan zen, borobila.

Oroiminetik ere idatzi du Igor Leturia lagunak bere blogean, “Hertzainak dela eta…” postean. “Gure garaiak”, joan direnak, orduko sasoi argilun horiek. Eta gure seme-alaben garai hauek, ulertzen saiatzen gabiltzanak, beste rol batetik (aitarena) begiratzen ditugunak Igorrek eta biok. Urteak badoaz, eta ondo dago konturatzea. Ahal baldin bada estutasunik gabe.

M. aldameneko bizilaguna ere badoa bizitzan aurrera, denon modura zahartzen. 90etara hurbiltzen bera, Igor eta biok 50etara. “Zein gazteak”, pentsatzen du M.-k. “Zein zaharrak”, gure seme-alabek. M.-ari zahardadea ez zaio gustatzen, behin baino gehiagotan esan dit zahartzea zein kontu txarra den,  makaltzea zein tristea den. Eta zein guapoak diren gure seme-alabak, baita Maider eta biok ere.

Gaurko egunkarian arrunt gustura irakurri dut Nerea Ibarzabalek eta Mariñe Arbeok idatzitako artikulua, “Oraindik ez, baina”. Honi guztiari buruz hitz egiten dute, ziklo hauei guztiei buruz. Herenegun seme-alaben aulkiak bultzatzen genituen, etzidamu zeinek bultzatuko ditu geureak? Euren hitzetan:

“Nahi nuke ingurukoak lasai eta ondo zaintzen utziko digun mundu bat, eta hau denok geure arduratzat sentituko dugun egun bat. Baina, antza, oraindik ez.”

 

PD.- M.-k eta biok datorren hilabetean urteak egingo ditugu. “Zu ni baino askoz gazteagoa zara”. “Bai, baina hilabete berekoak gara”. 

Heriotz ezin hobe bat

%x %A in Dolua, Onkologikoak ez direnak, Zaintzaileak

Bakea“Sabelean korapilo bat neukan: Arratsaldero zahar-egoitzatik etxera joaten nintzenean estutasun horrekin, ea egun hartan hilgo zen ni barik. Hil zenean, zorionez, korapiloa askatu zitzaidan. Hor egon ginen hirurak, berarekin, eta zu gelditu zinen gurekin batera azken hatsa eman zuen arte. Oso polita izan zen. Kalean kontatzen dut eta zoratuta egongo banintz bezala begiratzen didate, baina horrela izan zen, ezin hobea.”

Egia esan modu horretan gertatu da, 7 hilabete izan dira eta bakea izan da prozesua definitzeko hitz egokiena. Baita maitasuna eta umorea ere bai. Kontsultara etortzen ziren eurak, hiru senideak, emaztea eta bi alabak. JR egoitzatik ez zuten ekartzen, ni joan nintzen hara behin berari bisita egiten, eta dena ondo eta lasai zegoelako iritziarekin geratu nintzen.

Urtarrilean topatu ginen aspaldiko partez C eta biok, JRen emaztea eta biok. C ospitale zaharreko lankidea izan zen, urteetan, eta bizitzak elkartu gintuen ospitale berrian erabateko kausalitatez. Senarraren egoera jakin nuen eta kontsultara bideratu nuen, onkologikoak ez diren pazienteekin beti da zailagoa zainketa aringarrietara hurbiltzea.

Hurrengo 7 hilabeteetan kontsultan zalantzak uxatze lanetan ibili naiz, hartutako erabakiak sendotzen, C-k egindako zaintzaile lan guztia eta 2 alaben ikuspuntuak balidatzen. Oreka mantentzea hitz batean. Eta azken hilabetean hiru bizipen garrantzitsurekin gelditu ahal izan dira: JRren urtebetetzea ospatzea, pazientea egun batez zahar-egoitzatik etxera itzultzea eta beste egun batez Arantzazuko paradisura joatea.  

Abuztu honetan heriotza onak eta bereziki lasaiak eduki ditugu. Eta JRrena, egia esan, ezin hobea izan da. Doluaren bidea goxatzen duena.

Jx

%x %A in Dolua, Onkologikoak, Zaintzaileak, Zarautz Errukitsua


0148-2-Beriain-elurretanEgunak pasatzea nahiago izan dut ganorazko zerbait idazteko. Bitartean, liburu bat oparitu didate lanean (eskerrik asko, A!): “22”. Adin horrekin minbiziak jotako biografia baten urte oso bat lehenengo pertsonan kontatzen duena. Paule San Salvador del Valleren autobiografia onkologikoa, gorak eta beherak, itxaropenak, desesperazioa, umorea, maitasuna, pasadizo sexualak, hausnarketa sakonak, gorrotoa, pasarte kannabikoak. Humanitatea letra handiz. Neska durangar honen berri eduki dut urte hauetan, baina hain zuzen egunotan ekin diot bere hitzak irakurtzeari. Ondo dago konturatzea zelan ikusten gaituzten medikuok beste aldetik. Zoragarria da biziminez bizitako existentzia honi buruz irakurri izana. Eta zoragarria epilogoa. Esaldi bakar batekin gelditu behar baldin banintz, Paulek jasotako honekin geldituko nintzateke (Pepe Mujicarena):

“El hombre es un animal muy fuerte, es mucho lo que puede soportar”

Anboto aldetik Pagoeta aldera itzulita, arrano buruzuriaren hegaldi dotoreaz, biziminez egindako abentura baten amaierara iritsi gara. Aitortzen dut doluan nagoela, hutsunea sentitzen dudala. Beste batzuetan baino gehiago kostatzen ari zait agur esatea. Asko eta asko dira lanean ezagututako gaixo terminalak, hildakoak, asko da ikasitakoa. 12 urte izango dira laster aita hil zenetik, 2007ko uztail hartatik (hain urruti, hain gertu). Hala ere, hau benetan zaila da ondo adieraztea.

Agur esan nahi diot maisu bati, botak jantzita zendu den gizon bati, ia-ia nire kintakoa. Izaki espiritual bati, azken Gabon gauean ezagutu nuena eta egun hartan bertan esan zidana: “Nire bizitzaren onena oraindik etortzear dator”. Medikuoi asko kostatzen zaigu gauza batzuetan sinestea, mirariak onartzea, geure Medikuntzatik kanpo dagoena eta ukiezina eta ulertezina denari aurrez aurre begiratzea. Baina egia da, bizitzaren onena izan daiteke anabasa baten erdian oreka topatzea eta zure neska-lagunarekin ezkontzea. La Perlan bainu hori hartzea. Umorea piztuta mantentzea. Irribarria eta Urrutikoetxearen arteko pilota finala ez galtzea. Irribarrea ez galtzea.

Zergatik neurtu mendiak (Anboto, Pagoeta…) metrotan eta ez edertasunean? Zergatik neurtu bizitza urteetan eta ez gauzatutako ametsetan eta urratutako bidearen dotorezian? Behin eta berriz bueltatzen naiz hitz hauetara, Felix Iñurrategiri dedikatu zizkiotenak. Datorren urteko uztailean 20 urte izango dira Felix Himalaietan hil zelarik. Felix izan zen Euskal Herriko pertsona askorentzat lehengusu bat bezala, familiakorik inolaz ere izan ez arren. Dolu kolektibo handia izan zen.

Zurekin antzeko bat gertatu zait, familiakorik izan ez arren. 7 hilabeteko adiskidetasun eta bizilaguntasun trinkoa, gupidatsua. Zoragarria izan da hainbeste intentsitatez bizitako zeure existentzia ezagutu izana, Jx. Liburu potolo bat, dokumental bat egin zitekeen zeure mundu honekin guztiarekin. 

Ezinezkoa da zu ez maitatzea. 

 

 

 

Pertsonen eskubideak bizitzaren amaieran

%x %A in Dolua, Humanizazioa, Onkologikoak, Onkologikoak ez direnak, Zaintzaileak, Zarautz Errukitsua

ArartekoUztailaren 4 eta 5ean izenburu horren uda ikastaroan egon naiz Miramar jauregi donostiarrean, Arartekok antolatutakoa. Zainketa Aringarriak Giza Eskubide moduan. Gu guztion bizitzetan plazerra, gozamena eta zoriona zelan tartekatzen diren mina eta sufrimenduarekin.

Mabel Marijuan-en hasiera indartsua izan zen. Eskubideak (eta arauak) baloreetan sustatuta egon behar direla, eta ez alderantziz. Esparru honi “azken egunetako lurraldea” deitu zion, lurralde zehazgabea, kartografiatu ezin dena. Norberaren lurraldea edo besteena. Ziurgabetasunak estutzen gaitu, aurreikusteko gaitasunik eza. Heriotzaren beldurrak zoriona oztopatzen du, eta horren aurrean antsietatea saihestezina da.

Asko gustatu zitzaidan Mabelek erabilitako metafora bat: Heriotzari begiratzea da eguzkiari so egitea bezala, bakarrik tarte laburraz egin daitekeela. Baita hiru kontzeptuekin egindako hausnarketa ere: Denbora, bakea eta askatasuna. Horietatik bat ere ez dagoela heriotza biolentoen kasuetan, edo bestelako bat-bateko heriotza goiztiarretan. Bere hitzetan, besteen azken egunetako lurraldea gurea ere bada “por imperativo real“. Bestela, benetako hiru errelato mota daudela: Bidaiariarena, nekazariarena eta hiltzear dagoenarena. Hitz egin behar dugula aurretiaz gauzetaz. Eta amaitzeko, aspaldiko hiru kontzeptu: Askatasuna, anaitasuna (arrebatasuna…) eta berdintasuna.

Rafa Motak gurea Medikuntza humanista dela gogorarazi zigun. Zelan eman bizitza bizitzaren amaieran? Z.A.-etako estigmaz, “amore ematearena”. XXI. mendeko paradigma aldaketak. Komunikazio eraginkorraren (eta afektiboa: efectiva/afectiva) garrantziaz. Arreta goiztiar eta sinkronikoarena.

Pepe Quintas-ek API (Arreta Plan Indibidualizatua) eta Innopal-i buruz hitz egin zigun, eta azken honetan gaixo eta senideentzat diseinatu duten koadernoaz. Halaber, formakuntza eta kapazitazioaz.

Julio Gomez hasi zen desira eta errealitatea ez nahasteko aholkatzen. Batzuetan ezin dugula lagundu, baina bai hor egon. Eta bertako datu batzuk EAEn eman zizkigun: Urtean 20.000 pertsona hiltzen direla, %70a >74 urtekoak, %54a ospitaleetan. Hiru kontzeptu: Ospitalitatea (abegikorra izatea), presentzia (bizipen trinkoa da) eta errukia (enpatiatik egitea, mugitzea). Arintzen duena harremana delako. Paul Ekman aipatu zuen. Eta GES galdetegia, espiritualtasunaren arloan. 

Brigida Argotek gogorarazi zigun heriotzen 3/4ak gaixo kronikoengatik datozela. Gaitasun profesionalen artean jakitea, egoten jakitea eta izaten jakitea daudela. Eta autonomia eta erabakitzeko eskubidea azpimarratu zituen.

Marijo Goikoetxearen txandan, harreman simetrikoen alde egin zuen. Esparru pribatuan erabakiak zailak direla, eta errespetuaz eta tratu onaz jokatu behar dugula. Denok gardu batean edo bestean hauskorrak eta menpekoak garela, “autoinsuficientes”. “Con-vivir” kontzeptutik “con-morir”-era. Biografia osatu behar duela hiltzear dagoenak, berkonfigurazioa. Profesionalon gaitasunak hala teknikoak nola etikoak izan behar direla. Desberdindu behar ditugula emozio puntualak eta kontrolatuak aldi batetik, eta bestetik etengabekoak, sufrimendua eragiten dutenak.

Iñaki Saralegik aurretiazko borondateen dokumentua etorri behar dela hausnarketatik nabarmendu zuen. Esparru hau garrantzitsua dela senide bakoitzaren rola identifikatzen laguntzeko eta dolua errazteko. Kontsulta sakratuen kontzeptua konpartitu zuen halaber.

Pablo Iglesias medikuak, erabakiak hartzeko, profesionalok ezagutzatik eta gaixoek eta senideek baloreetatik abiatzen garela aipatu zuen. Zientzia eta etikaren arteko oreka dela. Proportzionaltasuna goraipatu zuen, basakeria eta utzikeria terapeutikoaren artean. Eta heriotza ahalbidetzeak ez duela esan nahi heriotza eragitea. Teknologiaren gatibuak garela. “Futility” kontzeptua azpimarratu zuen. Osteguneko arratsaldean, “Los demás días” (Carlos Agulló, 2018) dokumentala konpartitu genuen, Iglesias protagonista bertan zegoelarik.

Peter Tyndall Irlandako Ombudsmanek,ostiraleko goiza zabaldu zuen. “A Good Death: Progress Report” argitalpenaren berri eman zigun. Bestetik, kexa gehienak komunikazio arazoak direla aipatu zuen. Baita arretarik ez egotea 24/7/365. Eta “End of Life coordinator” figura interesgarria ospitale mailakoa nabarmendu zuen.

Lori Thompson “Ponte en su lugar” bideoarekin hasi zen, Matia Fundazioan egindakoa, enpatiaz eta gaixoa erdigunean kokatzeaz. Psikologia humanista nabarmendu zuen, Carl Rogers-en lanarekin.

Marina Martinez-ek, bestela, duintasun terapiari buruz ederki jardun zuen, Harvey Chochinoven lanaz. Sufrimendu psikologikoaz eta existentzialaz. Eta gogorarazpen bat: Oinarrizko gauzak sarritan garrantzitsuenak direla.

Silvia Fernandez-ek meditazio teknika bat azaldu zigun, “bizkar sendoa, bihotz leuna” (John Hallifax). Eta mindfulnessen osagariak: Presentzia, arreta osoa, entzumen aktiboa.

Amaitzeko, komunitate errukitsuei buruzko mahai ingurua konpartitu genuen Julio Gomezek (Santurtzi hiri zaintzailea), Estibaliz Gutierrezek (Vivir con voz propia), Maider Grajalesek (Getxo Zurekin) eta laurok, ikastaroari amaiera ederra emanez.

 

PD.- Egun haietan, aldi eta leku berean, suizidioaren inguruko beste uda ikastaro mamitsua eskaini zuten.

Arrano buruzuria

%x %A in Bizi gara!, Onkologikoak, Zaintzaileak, Zarautz Errukitsua

BaldEagleIngelesezko izena gora-behera, ez da arrano burusoila, buruzuria baino. Ipar Amerikako hegazti harrapari hau arrantzalea da nagusiki eta, desagertzeko arriskuan egon bada ere, haren presentzia egonkortu egin da Alaskan, Kanadan, Quebecen eta AEBetan.

Biziminaz zoritxarraren aurrean idatzi nuen duela 4 hilabete, abenduaren hondarretan ezagutu nuen bizilagunaren istorioak txundituta. Hitz jokoa eginez gero, “bald eagle”-tik “bold eagle”-ra pasa gaitezke. Burusoila. Ausarta. Kementsua. Natura sendagaia izan daitekeela gogorarazten digun artikuluan, Felix Zubiak aipatzen zuen oinarrizko puntua: Gizakiok ondo sentitzen gara naturan animaliak garelako finean.

Animaliak. Arranoak. Arrainak. Basoan, itsasoan edo lurraren barrunbeetan. Bizilagun buruzuriak. Herri zaintzailea, errukitsua, gupidakorra. Zarauzko geure ekimenak urtebetea egin du, urtebete bizitzaren amaieraren gaia gizarteratzen.

Zeuri dedikatuta, J.

 

Info+: Diario Vascon eta Erlo Telebistan.

 

Featuring WPMU Bloglist Widget by YD WordPress Developer

跳至工具栏